Afwijken

Scene uit La Cage aux Folles

In La Cage aux Folles, een van meest briljante Franse films ooit, runnen het homostel Renato en Albin een nachtclub met travestie-acts. Samen voeden ze Laurent op, zoon van Renato uit een eenmalige heteroseksuele uitspatting. Laurent wil zijn aanstaande oerconservatieve schoonouders voorstellen aan het thuisfront. Voor één avond doen Renato en Albin zich voor als een behoudend heterostel, met Albin verkleed als vrouw. 
De sympathie van de kijker gaat tijdens de vele hilarische scènes volledig uit naar het kleurrijke gaystel. Plaatsvervangend ongemak betreft de conservatieve schoonouders en – minder expliciet – de zoon, die zijn vader en vriend vraagt zich anders voor te doen dan ze zijn. De kaskraker werd bedolven onder prijzen en had enorme betekenis voor de homo-emancipatie, al klonk naast grote waardering tevens kritiek uit homokring vanwege de nadruk op clichés. In de VS volgde een succesvolle remake, waarin het homostel ook nog een Joodse achtergrond verbergt. De film is vooral zo mooi omdat het gaat over echt kunnen zijn wie je bent. Samenlevingen en gemeenschappen zijn vaak slecht in het waarderen van degenen die afwijken van de norm, degenen die anderen spiegels voorhouden door zelf anders te zijn. Niet toevallig werden Joden tot niet zo heel lang geleden veelal geminacht door het grootste deel van de ons omringende westerse wereld. Maar de Joodse gemeenschap zelf is ook niet altijd even goed in het waarderen van eigenzinnige denkers en doeners binnen de eigen gelederen. Baruch de Spinoza werd verbannen en over Ischa Meijer werd schande gesproken; nu worden beiden gezien – op onvergelijkbare wijze – als gezichtsbepalende personen van het Nederlandse jodendom.
Hoe moeilijk dat ook is, Joodse gemeenschappen zouden leden die afwijken van de (vaak ongeschreven) regels, de kleurrijke rebellen, moeten koesteren. Niet omdat ze die altijd gelijk moeten geven, of eindeloos veel zendtijd moeten geven, tijdens bijvoorbeeld ALV’s, maar omdat hun aanwezigheid een gemeenschap krachtiger en betekenisvoller maakt. Omdat daardoor mensen het gevoel krijgen dat ze deel zijn van een plek waar ze zichzelf kunnen zijn. Voor velen lijkt op het eerste gezicht het omgekeerde het geval; luidruchtige dissidenten verstoren de orde en zorgen voor schadelijke onzekerheid. Maar met orde en zekerheid alleen red je het niet, zo leert juist ook de Joodse geschiedenis