De situatie in Israël en de Gazastrook wordt er niet beter op. Militair experts Frank van Kappen en Martin van Crefeld schetsen een allesbehalve rooskleurig beeld van de machtsverhoudingen. „Israël is een ‘sideshow’ geworden.”
Drie weken na de moord op drie Israëlische tieners en de vergeldingsactie op een Palestijnse jongen vliegen de raketten tussen Gaza en Israël over en weer en het geweld dreigt alleen maar verder te escaleren. Het Egyptische voorstel van dinsdagavond voor een wapenstilstand werd door Israël aanvaard, maar Hamasleider Ismail Haniyeh eist, alvorens in te stemmen met een staakt-het-vuren, opheffing van de blokkade van de Gazastrook en vrijlating van Palestijnse gevangenen. Hiermee werd een lichtpuntje in de kiem gesmoord.
Het NIW vroeg twee militair experts de ontwikkelingen in breder perspectief te duiden. Frank van Kappen is voormalig militair adviseur van de Verenigde Naties, tegenwoordig Eerste Kamerlid voor de VVD en adviseur van de NAVO. De Israëlische, in Nederland geboren wetenschapper Martin van Creveld geldt als een van de meest gezaghebbende auteurs op het gebied van militaire strategie.
Frank van Kappen acht het voorstel om over een staakt-het-vuren te praten niet meer levensvatbaar. „Het was hoe dan ook een opmerkelijk voorstel vanuit Egypte. Generaal Al-Sisi heeft niets met Hamas, het kleine broertje van zijn rivaal, de Moslimbroederschap. Misschien wil hij, ook onder internationale druk, Hamas in het zadel houden uit angst dat het extremistische ISIS de macht overneemt in Gaza. Dan ben je nog verder van huis.” Die kans acht Van Kappen reëel. „Er vindt een steeds verdergaande radicalisering plaats in de islamitische wereld, ook in de Palestijnse gebieden. Ze zien dat Hamas geen deuk in een pakje boter slaat. Ze schieten een hoop kachelpijpen af, maar er is behalve veel angst en ellende nauwelijks schade in Israël. Veel mensen denken: ISIS heeft tenminste succes. Dat ze zo extreem zijn, dat slijt wel. Ik denk dat ze zich daarin geweldig vergissen.”
Martin van Creveld ziet de opmars van ISIS als minder bedreigend voor Israël. „Het uitroepen van het kalifaat in Irak en Syrië versterkt hier in Israël het idee dat Arabieren maar één taal begrijpen, die van geweld. Maar de situatie van de Palestijnen verandert er niet veel door. De kans dat ISIS in de Palestijnse gebieden voet aan de grond krijgt acht ik niet groot.”
Genadeklap
Over Netanyahu’s intentie om Gaza te bombarderen zijn de experts het eens. Van Creveld: „Hamas staat er slecht voor. Netanyahu ziet nu de kans een slag uit te delen waardoor we niet iedere twee jaar deze ellende hebben.” De suggestie dat Hamas door zulke operaties alleen maar aan populariteit wint, wijst Van Crefeld van de hand. „Ook onder de Palestijnse bevolking verliest de organisatie draagvlak. De problemen in Gaza worden voor een steeds groter deel aan Hamas geweten. Ook Van Kappen benadrukt: „Hamas is zwak en geïsoleerd. De banden met Syrië, Iran en Egypte zijn aanzienlijk verslechterd en er is een groot financieel probleem. Ze kunnen hun politie en militairen niet betalen en zijn voor elektriciteit en water afhankelijk van Israël. Het doel van het huidige offensief was om Hamas de genadeklap te geven.”
Waarom heeft Israël dan toch ingestemd met het voorstel voor een wapenstilstand? Van Kappen: „Fatah, waarmee aanvankelijk zaken leek te doen, werd in Gaza onder de voet gelopen door Hamas. Als dat wordt vervangen door een nóg extremere club, is Israël nog verder van huis. Het is een duivels dilemma. Israël is militair in staat Hamas van de aardbodem te vagen, maar ze zijn bang ISIS ervoor in de plaats te krijgen.”
Wat zijn de precieze drijfveren geweest van de Israëlische regering om dit offensief te beginnen? De raketbeschietingen zijn weliswaar een grove provocatie en bedoeld om inwoners van Israël te doden, maar een directe dreiging wordt beperkt door het Iron Dome-afweersysteem. Van Kappen: „Dat is mijns inziens ook een vergissing geweest. Maar Netanyahu staat ook intern politiek onder druk. Hij is afhankelijk van een coalitie met een redelijk extreme partij. Hij moet iets laten zien, om iedereen te vriend te houden.”
Welke opties heeft de Israëlische regering nu verder? Van Creveld: „Ze zullen doorgaan met bombarderen, dat kan nog weken duren, maar een grondoffensief zal uitblijven. Want als je er eenmaal bent, kom je er niet zo makkelijk weer weg. Extremisten binnen Israël zullen zeggen dat we in Gaza moeten blijven. Bovendien zal het leiden tot grote Israëlische verliezen. Netanyahu heeft er geen baat bij.” Van Kappen: „Een grondoffensief zal er alleen komen als de Palestijnen per ongeluk echt iets raken. Ze schieten een beetje in het wilde weg, maar als er toevallig een school of een ziekenhuis wordt geraakt en er vallen tien, twintig Israëlische doden, is de beer los. Anders zal Israël terughoudend zijn.”
Opportunistisch
De Verenigde Staten hebben zich lang afzijdig gehouden, en onderhandelen ondertussen met Iran, wat de verhouding met Israël op scherp zet. Frank van Kappen: „De VS zien het Israëlisch-Palestijnse confl ict niet meer als hun grootste prioriteit. Er spelen belangrijkere zaken in Syrië en Irak, waardoor Israël een ‘sideshow’ is geworden. Amerika is Israëls enige echte bondgenoot en ik denk dat die relatie altijd zal blijven bestaan, maar die staat nu wel onder druk. De Amerikanen kijken naar de grote lijnen. Het idee dat het Israëlisch-Palestijnse confl ict de kern zou zijn van het hele Midden-Oostenprobleem, is onzin. Dat zien zij ook. De Arabische wereld is nog nooit zo verbrokkeld geweest als nu, ook door het sektarisch geweld tussen soennieten en sjiieten. Amerika is bang dat straks het hele Midden-Oosten in vlammen opgaat, met alles wat er in Irak, Syrië, Libanon et cetera gebeurt. Dus is het bereid zaken te doen met partijen waar ze geen normen en waarden mee delen, maar wel gemeenschappelijke belangen. Daarom praat Amerika nu met Iran, de aartsvijand van Israël. Misschien is dat opportunistisch, maar zo werken wereldmachten. Achter de schermen hebben ze Israël ongetwijfeld verzekerd hen niet te laten vallen.”
Goedkope rotzooi
Aan Israëlische kant valt, bij het schrijven van dit artikel, één dodelijke slachtoffer te betreuren. Hoe zit het met de effectiviteit van het Iron Dome-systeem op lange termijn? Martin van Creveld: „De raketten uit Gaza komen wel steeds verder, maar zijn daardoor ook minder accuraat. Het gevaar zit in de beschietingen op nabijgelegen plaatsen als Sderot en Asjkelon. Maar daar blijft de Iron Dome zijn werk doen.” Van Kappen: „De Israëli’s zijn redelijk veilig, het is alleen een uiterst kostbare zaak. Elke raket die ze afschieten met de Iron Dome kost 67.000 dollar. Daarom onderscheppen ze ook niet alles. De raketten van Hamas kosten bijna niets, dus schieten ze er duizend af in de hoop dat er eentje doel raakt. Meestal zijn dat de traditionele Katjoesja’s en Qassams, de goedkope rotzooi, maar Iran heeft Hamas de technologie gegeven van de Fajr-5-raket. Die hebben een veel groter bereik, zo’n 70 kilometer.”
Zoals altijd bij gewapende acties tussen Israël en de Palestijnen laait in de westerse wereld het antisemitisme op. In Den Haag vond een demonstratie met hakenkruisen en Hitlergroeten plaats en in Parijs werden synagoges belaagd. Speelt dat enigszins mee in de Israëlische politiek? Frank van Kappen: „Israël weet dat met ieder burgerslachtoffer dat ze maken, Hamas aan sympathie wint. Dus beeldvorming, ook in de westerse wereld, is belangrijk. Maar de positie van de Joden in de diaspora is geen prioriteit, Israël is vooral met zichzelf bezig. De bescherming van de Joden in Frankrijk of Nederland vindt men de verantwoordelijkheid van de staat waarin ze wonen. Helaas bestaat er voor veel mensen geen onderscheid tussen het beleid van de Israëlische regering en Joden in het algemeen. Extremisten zien die nuance niet.
Abonneer op het NIW
