Operatie ‘Pillar of Defence’, de Israëlische luchtmachtoperatie in de Gazastrook, is een week aan de gang. Beter een ‘stugge wapenstilstand’ dan een ‘slepende grondoperatie’.
Kun je deze operatie ‘Pillar of Defence’ een ‘oorlog’ noemen?
Nee. Die term is aan inflatie onderhevig geraakt omdat klassieke oorlogen – langdurige gevechten, tapijtbombardementen, grote aantallen slachtoffers, tankslagen, talloze krijgsgevangenen – niet meer gevoerd worden. De term ‘oorlog’ is misplaatst als je operaties als ‘Pillar of Defence’ vergelijkt met bloedige, klassieke oorlogen uit het verleden. ‘Operatie’ drukt de nieuwe aanpak goed uit; die lijkt meer op de bommen-‘campagne’ van de NAVO tegen Servië, in 1999: een betrekkelijk korte, bijna chirurgische ingreep. Het lukrake misbruik van de term ‘oorlog’ in de media duidt erop dat ons taalgebruik zich nog niet heeft aangepast aan de intelligente ‘oorlogen nieuwe stijl’ die nu worden gevoerd: nadruk op luchtaanvallen, gebruik van drones en extreem precieze inlichtingen.
Waarom juist nu deze actie?
Na de (vermoedelijk Israëlische) aanval op een wapenfabriek in Soedan, op 24 oktober, werden er steeds meer raketten afgevuurd vanuit de Gazastrook. Er is grote druk op Netanyahu uitgeoefend om daar iets aan te doen; honderdduizenden Israëli’s leven onder een voortdurende raketdreiging. De IDF hecht er ook waarde aan om periodiek ‘gras te maaien’, het nieuw opgebouwde arsenaal aan wapens uit te dunnen. Verder wordt er gewezen op de naderende verkiezingen van 22 januari: Netanyahu wil leiderschap uitstralen en hij heeft ‘zijn’ oorlog nooit gehad. Ook diverse eerdere Israëlische campagnes (Cast Lead, 2008-9) gingen aan verkiezingen vooraf; Geen toeval, volgens veel analisten. Andere mogelijkheid is dat de operatie een generale repetitie is voor een aanval op Hezbollah, dat veel zwaarder bewapend is dan Hamas, of op Iran. Waarom riskeerde Hamas deze escalatie? Het kon of wilde radicale strijders van diverse groeperingen niet afremmen, omdat het hun respect niet wilde verliezen. Hamas voelt zich ook sterker door de steun van het ‘nieuwe’ Egypte en de emir van Qatar. Maar de belangen van Hamas zijn onduidelijk: het raketarsenaal kreeg harde klappen.
Is dit een reprise van Cast Lead?
Nee. De Israëlische top is niet zo verdeeld als in 2008; Netanyahu en Barak werken eendrachtig samen. Het grote succes is met de dood van al-Jabari, op de eerste dag van de actie, al geboekt; de vorige keer werd er geen kopstuk gedood. Het aantal gedode burgers ligt veel lager. Een grondoperatie is mogelijk, maar niet noodzakelijk. Journalisten worden ditmaal gewoon tot de Gazastrook toegelaten. Er is meer steun in het Westen, ook van de Verenigde Staten. Israël bedrijft ditmaal een keiharde hasbara (pro-Israëlische propaganda): de media worden overstroomd met beelden en foto’s die de Israëlische aanpak toelichten en verdedigen. Maar die media-oorlog kan in één klap verloren worden bij een voltreffer op een kleuterschool.
Is het buitenland al boos?
Belangrijke westerse landen steunen het Israëlische recht op zelfverdediging. Groot- Brittannië en Duitsland hebben Hamas de schuld gegeven van de escalatie. Maar de kans op een afzwaaier die een ziekenhuis of school of een grote groep burgers raakt wordt groter naarmate de actie langer duurt. Als er te veel burgers omkomen, keert de publieke opinie zich massaal tegen Israël, voor zover dat al niet het geval was. In de Arabische landen geldt de afkeer vanaf het begin van de operatie. Egypte steunt ondubbelzinnig de Palestijnen en stuurde premier Qandil naar Gaza, zij het heel kort; hij kreeg tijdens een bezoek aan een ziekenhuis duidelijk tegen zijn zin, om publicitaire redenen, een dood kind in de handen gedrukt. Maar het straatarme Egypte heeft geen zin in chaos aan zijn grenzen en wil ook de steun van de Amerikanen niet verspelen.
Werkt Iron Dome?
Het raketafweersysteem, waarvan de eerste batterij in de lente van 2011 operationeel werd, werkt boven verwachting. De hit rate van het raketafweersysteem zou tussen de 80 en 85 procent liggen. De vijfde batterij, bij Tel Aviv, werd geïnstalleerd enkele uren voordat de eerste Palestijnse raket Tel Aviv bereikte. Het is voor het eerst in de militaire historie dat raketafweer zo grootschalig kon worden ingezet. Men is het alweer vergeten, maar Iron Dome is er vooral gekomen dankzij de onvermoeibare energie van de veel bespotte minister van Defensie Amir Peretz, die al ten tijde van de oorlog tegen Hezbollah in 2006 als een van de weinigen overtuigd was van de haalbaarheid van zo’n project. De projectielen, Tamir genaamd, kosten $40.000 per stuk en er is op gespeculeerd dat een intensieve verdediging met deze Tamirs de Israëlische schatkist zou ‘plunderen’. Hoe het systeem zich bij een massale Hezbollah-aanval zou houden is vooralsnog onduidelijk.
Welke wapens heeft Hamas?
De Palestijnen beschikken over raketten voor kortere afstanden (Kassams, 17 km, Grads, 20 km, opgevoerde Grads, 40 km) en Iraanse Fajr-5’s (75 km) die Tel Aviv en Jeruzalem kunnen bereiken. Reuters meldde deze week dat bij diverse raketten de lading ontbrak om de reikwijdte te vergroten; het feit dat ze, als ‘stukken pijp’, de Israëlische alarminstallaties activeerden en de mensen schrik aanjoegen was voor de Palestijnen al voldoende ‘werking’. Cynici zeggen dat de belangrijkste wapens van de Palestijnen hun ‘dode baby’s’ zijn. Bij een aanblik van een dood kind is het voor mensen lastig om te beseffen dat de Palestijnen alleen maar niet méér Israëlische burgers doden omdat ze er technisch niet toe in staat zijn. En dan is er altijd het pr-wapen. Hamas speculeert op burgerslachtoffers om de pr-oorlog (en hier is de term ‘oorlog’ als metafoor wel van toepassing) te winnen. Hamas vestigt media in een toren met persafdelingen uit andere landen; het vuurt raketten af in de nabijheid van woonhuizen. Er was veel anti-Israëlische ressentiment na de dood van het vierjarige jongetje Mohammed Sadallah, maar hij lijkt te zijn gedood door een afgezwaaide Palestijnse raket. Zeker honderd projectielen zijn in de Gazastrook terechtgekomen en moeten daar slachtoffers hebben veroorzaakt.
Passen de partijen proportionele middelen toe?
De IDF werkt met grote precisie en probeert mensenlevens te sparen. Doelwitten worden geraakt door ‘intelligente’ raketten; Palestijnse burgers worden gewaarschuwd voor luchtaanvallen door een complete IDF-afde ling van telefonerende militairen; er worden vlugschriften boven Gaza uitgestrooid; er wordt niet lukraak op burgers geschoten. Maar zodra er van collaterale schade – burgerdoden – sprake is, wordt er door Israël-vijandige media aan de proporties getwijfeld. Hoe langer de operatie duurt, hoe groter de kans dat de kritiek rond de ‘disproportionaliteit’ aanzwelt. Omgekeerd schieten de Palestijnen in het wilde weg op burgerdoelen; dit is zo ‘normaal’ geworden dat vrijwel geen commentator nog de moeite neemt om erop te wijzen dat ook dat op terreur neerkomt. Met proportionaliteit heeft dat niets te maken.
Is een grondactie nuttig of wenselijk?
Israël beseft dat het binnentrekken van de Gazastrook tot meer slachtoffers leidt, als gevolg van man-tegen-mangevechten en gevechten om afzonderlijke huizenblokken. De effectiviteit van zo’n operatie wordt sinds Cast Lead betwijfeld. Het is na zo’n invasie een paar maanden rustig en daarna begint alles weer opnieuw. Israël zal ook de sympathie, die er nu bij diverse westerse regeringen nog is, gaan verspelen bij een grondactie. De Britten hebben hier al uitdrukkelijk voor gewaarschuwd. Toch kan Israël met een grondoperatie bereiken wat vanuit de lucht niet kan: tunnelsystemen verwoesten, militanten in hun schuilplaatsen opjagen, wapenfabriekjes ontmantelen. De infrastructuur van Hamas kan zo zwaar toegetakeld worden dat het jaren nodig heeft om zich te herstellen. De permanente dreiging vanuit de Gazastrook is de reden waarom vele commentatoren uit binnen- en buitenland de ontruiming, in 2005, van de Gazastrook een strategische fout van Israël noemen. Het prvoordeel daarvan weegt niet op tegen de prijs die aan levens en terreurdreiging is betaald, schreef de Wall Street Journal dinsdag.
Is de operatie een succes?
De gevreesde Iraanse Fajr-5 raketten zijn bijna allemaal tijdens de eerste uren van Pillar of Defence uitgeschakeld, evenals de M75’s voor kortere afstand; het Palestijnse vuur is betrekkelijk armoedig en militair onschuldig. Hamas gaat weer jaren nodig hebben om het arsenaal aan te vullen. Fajr-5’s zijn groot en prijzig; het kost tijd, geld en moeite om ze te vervangen. Of het bredere doel wordt bereikt (rust in het zuiden) valt af te wachten. De militanten bevinden zich onder de burgers en in een groot tunnelstelsel onder Gaza; ze komen alleen tevoorschijn om een raket af te vuren. Vanuit de lucht kun je veel bereiken, maar lang niet alles. De militanten zelf zijn onbereikbaar zonder ‘laarzen op de grond’. Er zijn nu voor de luchtmacht geen ‘makkelijke’ militaire doelen meer. Israël is ongelooflijk precies op de hoogte van de situatie in de Gazastrook; het gebied wordt voortdurend gefotografeerd en gefilmd. De precisie van de informatie die het leger verzamelt lijkt ‘ongeëvenaard in de geschiedenis’. Het vermoeden bestaat dat Palestijnse radicalen soms ook elkaars positie aan Israël doorgeven om rivalen uit te schakelen; er is een groot netwerk van informanten. De paranoia in Gaza is dan ook enorm; er worden in het openbaar en zonder vorm van proces (en zonder bewijzen?) ‘verraders’ terechtgesteld. Hierover horen we van mensenrechtenorganisaties beduidend minder dan over de Israëlische gerichte moordaanslagen. Volgens Ari Shavit in Ha’aretz had Israël na twee dagen moeten stoppen; de boodschap was afgeleverd en de internationale steun was nog groot. Een duidelijke zege op Hamas is sowieso onmogelijk; beter een ‘stugge wapenstilstand’ dan een ‘slepende grondoperatie’.
Hoe verlopen de onderhandelingen over een wapenstilstand?
Hamas wil een eind aan de blokkade van de Gazastrook. Minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton vloog naar Caïro om te bemiddelen. Het afvuren van raketten ging dinsdag en woensdag gewoon door. Woensdag leken de gesprekken over een wapenstilstand in vergevorderd stadium. Israël moet er rekening mee houden dat een intensieve Amerikaanse bemoeienis in het Midden-Oosten de komende jaren niet meer zo zeker is. De Verenigde Staten richten zich meer en meer op de Stille Oceaan; Obama’s eerste reis na zijn herverkiezing ging naar Azië. Door een toenemende energieonafhankelijkheid dreigt het Midden-Oosten voor Washington langzaam maar zeker minder relevant te worden. Dit is een trend voor de langere termijn die Jeruzalem zorgen moet baren, want de Verenigde Staten zijn Israëls enige werkelijk betrouwbare vriend.
Veranderd de aanslag in Tel Aviv iets?
De aanslag op een bus in Tel Aviv waarbij, voor zover woensdag bekend, 28 gewonden vielen, zette een mogelijke wapenstilstand onder druk. De laatste aanslag was in april 2006. Deze aanval kan het gevoel van onveiligheid en urgentie in Israël drastisch veranderen en de Israëlische leiding ervan overtuigen dat het staakt-het-vuren te vroeg komt.
Abonneer op het NIW
