Ruilhandel vervolgd

Kort na de Shalit-ruil volgt nog een opmerkelijke transactie: de vermeende spion Ilan Grapel wordt uitgewisseld tegen 25 Egyptische gevangenen.
Dinsdag besloot het Israëlische kabinet unaniem dat er een nieuwe gevangenenruil komt, een kleine dit keer, tegen een ‘redelijke wisselkoers’, geen hyperbolische prisoner swap die de natie tot tranen van vreugde of woede zal bewegen. De 27-jarige Israëlische Amerikaan Ilan Grapel, die in juni in Egypte werd gearresteerd, zou donderdag naar het noorden worden teruggestuurd in ruil voor 25 Egyptische gevangenen uit Israëlische penitentiare inrichtingen. Er zullen ditmaal minder emoties losbarsten, want onder de ‘ruilwaar’ zouden geen mensen met bloed aan de handen zitten. Het Israëlische veiligheidskabinet zou vermoedelijk later deze week de knoop doorhakken. Het afketsen van de overeenkomst werd onwaarschijnlijk geacht. Volgens de Egyptische krant Al Ahram heeft de overeenkomst rond Shalit de weg geplaveid voor een oplossing van deze kwestie.

Gewond
Grapel is een Israëli die in de Verenigde Staten rechten studeerde en na een paar jaar, in 2005, terugkeerde, waar hij als parachutist meevocht in de Tweede Libanon-oorlog van 2006 en gewond raakte aan een schouder. Een kennis die hem uit zijn studietijd in Atlanta kende noemt hem ‘a fairly standard campus proisrael rally attendee type in those days, when those groups were a lot louder than they are now’. ‘Opscheppen over dat je in het Israëlische leger wilde was toen niet bijzonder, en ook tegenwoordig nog niet,’ zo meldt dezelfde bron.
Begin 2011 bevond Ilan zich onder de demonstranten op het Tahrirplein in Egypte, tijdens de hoogtijdagen van de demonstraties tegen Mubarak. Volgens Israël werkte Grapel voor een ngo en was hij op eigen initiatief in Egypte, en hij deed daar ook niet geheimzinnig over – er stonden diverse foto’s van hem op Facebook, misschien niet het handelsmerk van een spion, maar toch werd hij op 12 juni gearresteerd op beschuldiging van spionage. Hij zou op diverse plaatsen in Zuid-Egypte zijn geweest ‘om de reacties van Egyptenaren op het optreden van de regerende militaire raad te peilen’, aldus Al Ahram, en op de dag van Mubaraks aftreden, 11 februari, naar Caïro zijn gereisd. Volgens andere berichten was hij op weg naar een ‘rebellenknooppunt’ in Libië (waarom dat voor Egypte gevaarlijk zou zijn blijft onduidelijk). Grapels ouders noemden dit soort verhalen systematisch ‘fl auwekul’ – want zo zijn ouders.
De Egyptische autoriteiten wijzigden bij nader inzien hun verhaal: omdat het kennelijk lastig was om een verhaal rond te krijgen over wie of wat hij bespioneerde, vervingen ze de aantijging ‘spionage’ door ‘ophitsing’, ‘beschadiging van een openbaar gebouw’, het ‘destabiliseren’ van het land (een klassieker), het aanzetten tot opstand en – interessante omkering – het ‘saboteren van de revolutie’: door chaos te scheppen wilde Grapel het Egyptische leger tot hard ingrijpen dwingen geen voedselrevolutie) – niet het soort gedrag waar je spionnen doorgaans op betrapt, of ze moeten de paradoxale methode hanteren (zo erg opvallen dat je onmgelijk een spion zou kunnen zijn, maar deze techniek is bij de Israëli’s niet populair). De Egyptische autoriteiten gaven zelf uiteindelijk ook toe dat Grapel geen spion was, en daarom werd de aanklacht ook gewijzigd.
De vraag was wat de bedoeling was van de arrestatie. Voor de destabilisering van de Egyptisch-Israëlische ‘koude’ vrede werd al meteen na het vertrek van Mubarak – en al eerder – gevreesd en dit leek een van de eerste concrete signalen. Ging het om een waarschuwing aan de Israëli’s dat die relatief veilige wereld aan de zuidgrens, met een altijd coöperatieve Mubarak, ging veranderen? Of had Egypte een ruilobject nodig? Hoe het ook zij, Grapel komt terug naar zijn ouders en kan zijn verhaal aan de kranten gaan verkopen – of hij schrijft het zelf wel.