Waarom mogen er geen struikelstenen geplaatst worden aan de Distellaan in Aerdenhout? Daarover zweeg het college van B en W aanvankelijk. “Het is een beetje Bloemendaals om daar weinig mededeelzaam over te zijn”, weet raadslid Rob Slewe van Zelfstandig Bloemendaal. Als hij het besluit vorige week niet op X (Twitter) had gedeeld, had er waarschijnlijk geen haan naar gekraaid. Na veel ophef over het bericht van Slewe, kwam wethouder Henk Wijkhuizen (D66) met een verklaring. Daarin noemt hij de weigering van struikelstenen het resultaat van een ‘salomonsoordeel’.
Raadslid Slewe vindt het een vreemde gang van zaken: “De aanvrager lijkt mij heel keurig. Stichting Zikaron, iets met Joden en vrijmetselaars. Zelf ben ik niet zo thuis in die materie, maar Job Cohen zit in het bestuur.”
Stichting Zikaron laat NIW weten de aanvraag voor de Distellaan al ruim een jaar voorbereid te hebben. De stichting heeft als doel Joodse vrijmetselaars die de oorlog niet hebben overleefd, te herdenken met een stolperstein. Van de 150 Nederlandse maçons die werden vermoord, waren er 64 Joods. Op de Distellaan woonde het echtpaar Mathilde en Samuel Barends, beiden lid van de loge ‘Vicit vim victus’ in Haarlem. Op 31 maart 1942 werden zij verplicht ‘geëvacueerd’ naar de Geleenstraat in Amsterdam, vanwaar zij in 1943 via Westerbork naar Sobibor werden gedeporteerd. Het huis in Aerdenhout werd onteigend en doorverkocht aan een foute oorlogskoper. In 1947 vond rechtsherstel plaats.
Alternatief
Uit de persverklaring van de gemeente blijkt dat de huidige bewoners van het pand bezwaar maken. De gemeente Bloemendaal hanteert de voorwaarde dat de bewoners moeten instemmen: “In dit geval gaat het om een Joodse aanvrager en een familie met Joodse roots, elk met hun eigen perspectief. […] Het beleid is het plaatsen van stolpersteinen in het algemeen toe te staan. In dit geval is er enerzijds de begrijpelijke wens om een stolperstein te plaatsen en anderzijds de pijn van de herinnering bij de familie die plaatsing met zich meebrengt. Dit dwong het college tot een belangenafweging, een salomonsoordeel,” meldt de wethouder in het persbericht. De gemeente weigert ‘principieel’ mee te werken aan een alternatief, zoals plaatsing van de stenen aan de overkant van het pand.
Eddy van Maarsen van stichting Zikaron vindt de reactie van de gemeente nogal slap en een aantasting van het gelijkheidsbeginsel. “Initiatiefnemers zijn zo afhankelijk van de willekeur van de huidige bewoners.”
Vijf stenen
De gemeente Bloemendaal laat weten dat er inmiddels ‘meerdere stolpersteinen’ zijn gelegd. In werkelijkheid zijn het er niet meer dan vijf, op drie verschillende adressen in Bloemendaal,
Aerdenhout en Overveen. 123 Joden uit de gemeente Bloemendaal werden vermoord en in totaal zijn zestig Joodse panden in de Tweede Wereldoorlog onteigend.
Raadslid Slewe: ‘Wie gaat er uiteindelijk over de openbare ruimte?’
Het lijkt erop dat struikelstenen in de gemeente al eerder problemen opleverden. Wim de Wagt, schrijver van Vijfhonderd meter namen over het ontstaan van het namenmonument, schreef in 2016 een blog over een stolpersteinplaatsing in de Merellaan. Daarin meldde hij ‘weerstand van bewoners bij eerdere pogingen’. De initiatiefneemster voor die stenen, nabestaande Anne de Voogt, laat het NIW weten destijds zeer verbaasd te zijn dat de gemeente instemming van de bewoners als voorwaarde stelt: “Gelukkig hebben de bewoners aan de Merellaan ons initiatief alleen maar verwelkomd, maar het trottoir is toch in principe openbare weg?”
Rob Slewe van ZB laat weten dat zijn partij met een motie komt om de procedure voor Stolpersteinen aan te passen. “De vraag is: wie gaat er over de openbare ruimte?”
Geen onwil
Na enig aandringen lukt het de huidige bewoonster van het pand aan de Distellaan te spreken. Zij verwijst naar de verklaring van de gemeente, maar wil er nog over kwijt dat zij “zich zeer betrokken voelt bij het lot, de pijn en het ondraaglijk lijden van de toenmalige bewoners.” Toen de vrouw het kocht, wist zij niets over de voorgeschiedenis ervan. “Het is geen onwil, maar een huis dient een veilige plek te zijn en het idee dagelijks herinnerd te worden aan het oorlogsleed is onverteerbaar.”
Terwijl stichting Zikaron al bezig is met een alternatieve locatie voor de stenen, komt de gemeente Bloemendaal op de valreep met een nieuwe verklaring: “De huidige bewoners verklaren, gezien alle ontstane commotie, alsnog in te willen stemmen met plaatsing van de stolpersteinen. Dat vereist een nieuw besluit van het college.” Rob Slewe reageert op X opgetogen: “We zijn er ontzettend blij mee! Uiteraard gaan wij wel onze motie indienen om het beleid aan te passen.”
Foto: de struikelstenen zijn al vervaardigd. Foto: Eddy van Maarsen
Abonneer op het NIW
