Iets meer dan een jaar, om precies te zijn een jaar en zeventien dagen. Zo lang heeft de regenboogcoalitie van Naftali Bennett en Yair Lapid uiteindelijk standgehouden. Het was geen externe druk die vorige week, op woensdag 30 juni, tot de implosie van die regering vol tegenstrijdigheden leidde. De manier waarop zowel rechts-nationalistische als linkse Arabische Knessetleden hun eigen belangen voor dat van de coalitie stelden, deden het werk voor oppositieleider Benjamin Netanyahu. Misschien mag het een wonder worden genoemd dat een experiment met centristen, groene progressieven, sociaaldemocraten, islamisten, conservatieve Likoed-dissidenten en religieuze nationalisten het zo lang heeft volgehouden.
Dus gaan de Israëli’s op 1 november weer naar de stembus, voor de vijfde maal in 42 maanden. De situatie dreigt er die dag niet beter op te worden. Ruwweg zijn de twee blokken – het rechts-religieuze tegenover de rest – even groot, maar na de aankondiging van (nu oud-)premier Bennett de politiek de rug toe te keren, zal zijn partij ongetwijfeld kiezen voor een coalitie met Bibi, haar natuurlijke bondgenoot. Tenminste, als Yamina de kiesdrempel haalt, wat allesbehalve zeker is. Veel rechtse kiezers zullen het de nationalisten niet vergeven dat zij met links en zelfs Arabieren in zee zijn gegaan om Netanyahu buiten de regering te houden. Bennetts opvolgster als Yaminaleider, Ayelet Shaked, was minister van Binnenlandse Zaken in de anti-Bibicoalitie.
Gelegenheidsfusies
De waarheid is dat Israël de afgelopen jaren zo is verrechtst, dat Netanyahu met een beetje mazzel zijn coalitiepartners voor het uitzoeken heeft na 1 november. Yamina zal naar hem neigen en ook Nieuwe Hoop, de partij van Likoed-dissident Gideon Sa’ar, staat ideologisch veel dichter bij Netanyahu en de zijnen dan bij haar huidige coalitiepartners op de linkervleugel. Ook Nieuwe Hoop is er niet zeker van dat de kiesdrempel gehaald wordt. Dat geldt voor meer partijen, als we de peilingen mogen geloven. Op links moeten Meretz en de Arbeid voor hun voortbestaan in de Knesset vrezen. Hetzelfde geldt voor de islamisten van Ra’am, de stille partner in de net ter ziele gegane coalitie.
Wat doe je als Israëlische partij aan de rand van de electorale afgrond? Het toverwoord was en is: fuseren. Ra’am zal waarschijnlijk terugkeren in de boezem van de Arabisch georiënteerde Verenigde Lijst. Yamina flirt met de extreemrechtse religieus-zionisten. Nieuwe Hoop zou in zee kunnen gaan met Benny Gantz’ Blauw en Wit en ook de twee linkse partijen zouden elkaar moeten opzoeken, maar willen dat niet. Hun vete loopt terug tot voor het bestaan van de Joodse staat. Overigens zal niemand raar opkijken als deze electorale gelegenheidsfusies de dag na de verkiezingen weer uiteenvallen.
Premierbonus
De enige partijen die reikhalzend naar 1 november uitkijken, zitten op rechts. Likoed staat op winst in de peilingen en kan met gemak de grootste worden. De aanhang van de ultraorthodoxe partijen, Shas en Verenigd Tora Jodendom, is stabiel. De grote winnaars dreigen de rechts-extremisten van Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir te worden. Ondanks of misschien wel dankzij hun ultranationalisme, racisme en homofobie. Zover is Israël naar rechts opgeschoven dat de religieus-zionisten volgens sommige peilingen op dubbele cijfers mogen hopen. Ministersposten in een nieuwe regering-Netanyahu dreigen gevuld te gaan worden door tot voor kort onaanraakbare extremisten als Smotrich en Ben-Gvir – een nachtmerriescenario voor veel progressieve Israëli’s en pleitbezorgers van de Joodse staat in de diaspora.
Hun hoop in bange dagen is Yair Lapid, sinds vorige week de veertiende premier van Israël. Demissionair, maar toch. Zijn premierbonus moet tegenwicht gaan bieden aan de dreigende dominantie van het rechts-religieuze blok op 1 november. Lapid heeft een hoge gunfactor, zeker in het buitenland, maar of hij het rechtse tij kan keren? Benjamin Netanyahu heeft een aanhang die hem door dik en dun trouw blijft, ondanks alle onthullingen over corruptie die dagelijks vanuit de rechtszaal de Israëlische huiskamers binnensijpelen. In dat opzicht lijkt hij op zijn vriend Donald Trump: hoe extremer zij zich opstellen, des te trouwer hun aanhang. En net als de Amerikaanse Republikeinen is Likoed bereid vergaande concessies te doen aan religieuze extremisten om aan de macht te komen en te blijven. Zeker als het premierschap Bibi de enige kans biedt buiten de gevangenis te blijven.
Foto: Flash90
Op zoek naar nog meer actualiteit? Met een abonnement op het NIW krijgt u toegang tot columns, opinies, analyses, nieuws – en achtergrondverhalen. Kies hier wat het beste bij u past.
Abonneer op het NIW
