De jongste generatie: Oz, Beëri en Nova

De wereld is een heel smalle brug, maar het belangrijkste is dat we nooit bang zijn. Rebbe Nachman van Breslov zei het al begin negentiende eeuw. De afgelopen maanden zijn voor het grootste deel aan mij voorbijgegaan als een heel smalle tunnel. Helemaal rechtop sta ik voor mijn gevoel bijna nooit meer. We bukken, we kruipen, we sjokken door, maar we dansen niet. Nog niet. Hoe vaak denken we dezer dagen niet aan echte tunnels, de tunnels van Gaza? Een veelgehoorde slogan in deze dagen is: ‘Het eeuwige volk is niet bang voor de lange weg’. Dat klinkt krachtig en dapper, maar soms lijkt de weg te lang. 

Het nieuws van de drie per ongeluk door het leger gedode gijzelaars was te veel om vorige week de sjabbat mee uit te komen (daarvoor had het mij niet bereikt). Ik zie elke keer op tegen het aanzetten van mijn telefoon, omdat ik niet kan overzien wat er in de uren daarvoor is gebeurd. 

Ontheemd

Sjabbat is soms mijn enige kleine zijspoor uit de tunnel, maar daarna moet ik toch zes dagen door. Ik doe mijn best mijn nieuwsconsumptie enigszins aan banden te leggen, maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Als ik dagelijks de laatste foto’s van gevallen soldaten zie, ben ik droevig en tegelijkertijd opgelucht dat er niemand tussen zit die ik ken. Kan een mens daar dankbaar voor zijn? Ik weet het niet.

In de maand na mijn laatste column overleed mijn oma, Esther van Bemmelen-Wolf, op 94-jarige leeftijd (moge haar nagedachtenis tot zegen zijn). Wat wist zij veel van lange en pijnlijke wegen. Na op haar vijftiende een bijzonder eenzame onderduikperiode te hebben overleefd, bleken haar moeder en enige broertje vermoord te zijn in Sobibor. 

Mijn oma voelde zich nog lang verloren en ontheemd, maar toch ging ze door

Na de oorlog, toen zij en haar vader, Josef David, hun best deden hun leven op te pakken in Den Haag, voelde ze zich nog lang verloren en ontheemd. Toch ging ze door. Ze kwam op school in de klas te zitten bij de jongen die later mijn geliefde opa zou worden. Ze zouden 75 gelukkige jaren van ontroerend innig samenzijn kennen en geluk ontlenen aan hun schare kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen. Als je haar op haar vijftiende had gevraagd hoe ze zo gehavend nog een leven lang verder moest, had ze het zelf waarschijnlijk niet kunnen zeggen. Toch doen mensen het: (over)leven. 

Choepa

Het is te gemakkelijk om te beweren dat die generatie sterker was dan die van nu, dat wij het niet meer kunnen. Toch ben ik het daar niet mee eens. Mijn socialemedia-accounts staan vol van jonge stellen die nu in uniform onder de choepa stappen. De bruid heeft misschien een sluier of een boeket; als de bruidegom geluk heeft, draagt hij een geleende talliet. Er is geen diner, geen dj en geen dansvloer, behalve misschien een vrijgemaakt stuk legerbasis op niemandsland. Ze zijn samen en de rest is niet belangrijk. 

Sinds de oorlog is uitgebroken, heten er tientallen pasgeboren baby’s Oz (‘kracht’ in het Hebreeuws) of Beëri (‘mijn bron’), vernoemd naar de aangevallen kibboetsiem. Er zijn zelfs een aantal Nova’s, meisjes die zijn vernoemd naar het nu beruchte muziekfestival in de Negev. Hoe Israël er na de oorlog uit zal zien, weet niemand. We moeten het nu met deze lange tunnel doen waar we allemaal samen in zitten. We hebben net Chanoeka gevierd, het wonder dat het Joodse volk tegen alle verwachtingen won van de Griekse overheersers en we ons heiligdom in de tempel konden herstellen. Het heiligdom dat we voelden in het Heilige Land is nu diep beschadigd en mogelijk voorgoed veranderd, maar wat er ook gebeurt, we blijven vechten en kruipen: kruipen naar het flikkerende licht.

Opgedragen aan Esther bat Josef David ve’ Lea, 1929–2023

Foto boven: Soldaten en reservisten vieren een choepa in noord-Israël, 12 oktober 2023. Foto: Ayal Margolin/Flash90