De tunnel in voor meer begrip

In een rustig wijkje van Amsterdam-Buitenveldert bouwen werklieden aan een bovengrondse tunnel. Zoals het NIW al aankondigde, haalt galeriehoudster Rachel Meijler een nagebouwde Hamastunnel naar Nederland. “Het is ongelofelijk hoeveel medewerking wij krijgen van de buurt,” zegt de Nederlands-Israëlische onderneemster. “De buurman zette voor ons zijn haspel over de schutting voor elektriciteit. De overbuurman leent ons gereedschap en geeft technisch advies. Ook andere buren helpen ons en zijn geïnteresseerd. Zou dat nog veel voorkomen in Nederland, zoveel samenhorigheid?” 

De Tunnel is een kunstinstallatie van de Israëlische ontwerper Roni Levavi om aandacht te vragen voor het lot van de gijzelaars die nog steeds in dergelijke gangen vastzitten. In Tel Aviv trok de tunnel 150 duizend bezoekers in de eerste drie dagen na opening. “Dat is echt veel voor Israël, dat is Disneyland,” zegt Levavi niet zonder trots. 

Maar hoe laat je een tunnel de wereld over reizen? Daarvoor heeft Meijler een heuse oplegger gekocht, waarin de tunnel herbouwd wordt. Het project kwam tot stand met royale steun van Christenen voor Israël. “Best een uitdaging om een exacte replica te bouwen van een Hamastunnel in een truck,” geeft Meijler toe. “De ruimte is beperkt. Maar die terroristen zijn vast ook de nodige moeilijkheden tegengekomen toen zij hun tunnels groeven.” 

Het zal er zo uitzien dat de bezoeker niet het gevoel heeft een vrachtwagen binnen te stappen. De loze ruimte om de buitenwanden van de tunnel wordt afgedicht. Achterin de oplegger mondt de tunnel uit in een replica van een ondergronds kamertje, zoals de benauwde ruimtes waarin de gijzelaars worden vastgehouden. Een geluidsinstallatie bootst klanken in de tunnel na, inclusief de bombardementen.   

Op een grasveldje om de hoek bewerkt een groep vrijwilligers onder leiding van Levavi een stapel platen om die om te toveren tot smoezelig ‘beton’. De vrijwilligers komen uit de kennissenkring van Meijler, maar ook buurtgenoten en anderen kwamen af op de berichten in de (sociale) media. 

Escaperoom

Hoe is het idee van de tunnelreplica ontstaan? In het Suzanne Dellal danscentrum in Tel Aviv werd een performance opgevoerd voor de gijzelaars. De artiesten vroegen Levavi iets te maken om de voorstelling meer impact te geven. Hij kwam op het idee van een tunnel waar de dansers uitkomen. Na de voorstelling stond het object op het plein voor het danscentrum en kon het publiek erin. Ze mochten een persoonlijke boodschap op de binnenwanden schrijven. Omwille van de veiligheid moest de tunnel weg, maar het familieforum voor de gijzelaars haalden de kunstenaar over de tunnel opnieuw te bouwen op het Habimaplein voor het Tel Aviv Museum.  

Een geluidsinstallatie bootst klanken in de tunnel na, inclusief de bombardementen

“In Israel weet natuurlijk iedereen waar het over gaat”, vertelt Meijler, die al sinds 1994 in Jaffo woont. “Voor ons is het een open wond waarmee wij elke dag wakker worden. Dat is hier heel anders. Hoe kunnen wij hier het publiek dat merendeels niet geobsedeerd is door het conflict bewust maken van de situatie? Mijn dochter houdt van escaperooms, spelruimtes waar je aan de hand van cryptische aanwijzingen uit moet zien te komen. Zoiets willen wij ook realiseren. Ik heb posters gemaakt met de tekst No escaperoom, free entry. De bedoeling is dat voorbijgangers uit nieuwsgierigheid naar binnen gaan en dan tot het besef komen dat het om iets echts gaat.”

De vergunningen voor het plaatsen van de oplegger op het Museumplein in Amsterdam zijn bijna rond. “Hoewel het om een kunstinstallatie gaat, hebben wij nu een demonstratievergunning gekregen, terwijl dit wat ons betreft apolitiek is. Na een artikel in Het Parool vroegen activisten meteen een pro-Palestijnse tegendemonstratie aan, die tot onze verbazing is toegestaan. Na Amsterdam brengt een vrachtwagen de oplegger naar Den Haag, Rotterdam en Utrecht. In juli zijn wij van plan om naar Maastricht te gaan en vervolgens gaat het door naar Brussel en Parijs.” 

Televisie

Een vrijwilliger van het project wil niet met foto en naam in het NIW. “Nee, want mijn zoon zit in het Israëlische leger.” Via via hoorde hij dat er vrijwilligers nodig waren en dus komt hij meehelpen. Zelf woonde hij langdurig in Israël en hij kent twee gegijzelde kinderen van vrienden. Wat vindt hij van de berichtgeving in Nederland? “Als je wilt weten hoe de Shoa mogelijk is gemaakt, hoef je alleen maar de televisie aan te zetten. Ik heb weinig meer te zoeken in Nederland.” 

Een andere vrijwilligster, Nike Tulp, is bezig met lattenframes die gebruikt worden voor de buitenwanden van de tunnel. Onlangs plukte zij fruit in Israël via een Franse organisatie: “Ik was een van de jongsten, de andere vrijwilligers waren gemiddeld 60, 70 jaar oud. Desondanks waren de ondernemers heel blij met alle hulp.” De tunnel ziet zij als een waardevol project om aan mee te werken.

Roni Levavi: “Het is zo moeilijk het echte verhaal aan de wereld uit te leggen, waarom wij nu in Gaza zitten, met alle haat waar wij mee te maken hebben.” Een buurtbewoner feliciteert Rachel Meijler. “Nou, was het maar niet nodig,” antwoordt Meijler: “Het is uit nood geboren. Maar na al die dagen voelt het wel goed iets te kunnen bijdragen, al is het maar een klein beetje begrip.”

De tunnel staat van deze week op het Museumplein in Amsterdam.