Een ogenschijnlijk raar einde van het eerste boek van de Tora, Beresjiet (Genesis), dat sjabbat jongstleden in alle synagogen ter wereld werd gelezen. Jozef wil dat na zijn overlijden zijn stoffelijk overschot niet meteen in Israël zal worden begraven, maar gebalsemd en gekist pas Egypte zou verlaten als ook de Joden uit Egypte zouden worden bevrijd. Waar maakte hij zich druk om en waarom werd zijn vader Jakob wel meteen na overlijden naar de grot van Machpela, in Chevron, overgebracht? Onze aartsvader Jakob heeft weliswaar in Egypte gewoond, maar toch ook weer niet, want in Egypte woonde hij met zijn familie in Goshen, afgezonderd van de Egyptische samenleving. Jozef daarentegen werd volledig omringd door een cultuur die verre van Joods was en gaf ook nog opdracht om na zijn overlijden vooral in Egypte te blijven. Jozef wilde bij het Joodse volk blijven, ook als ze in ballingschap, in slavernij, zouden zijn, om ze erop te attenderen dat jodendom niet alleen beleefd moet worden als alles goed gaat, als het eenvoudig is en er geen tegenstand is, maar ook, zoals het Jozef verging, wanneer de omgeving tegen jodendom is, iedere mitswa als het ware een probleem is.
Ik hoor u even schrikken, want mijn dagboek is niet bedoeld als een religieuze column, maar gaat nu wel even die kant op. De sidra van de week, de Schriftlezing van afgelopen sjabbat, kan toch echt niet als profaan worden betiteld. En toch misbruik ik de mij gegeven dagboekruimte, niet om het te religieuzeren, maar om te tonen dat religieus en profaan binnen het Joodse denken niet van elkaar gescheiden kan worden. Afgelopen sjabbat was ik aanwezig bij een grote bar mitswa, die niet alleen op sjabbat werd gevierd, maar al op de maandag ervoor, toen de bar-mitswajongen op een doordeweekse dag voor de Tora werd opgeroepen en ook vandaag, op de zondag erna. Het feest was niet religieus en niet niet-religieus. De bar-mitswajongen zal zeker iedere sjabbat naar sjoel komen en dagelijks tefilin, de gebedsriemen, aandoen. Maar ook het gewone dagelijkse schoolleven, zwemmen, fietsen, eten … ook dat zal doorspekt zijn (om even een niet zo Joodse uitdrukking te gebruiken) met jodendom. Dat was de boodschap van Jozef aan het Joodse volk in ballingschap en aan de bar-mitswajongen.
Waarom moet dat oversteekmeisje een paardenstaart hebben? Mogen jongetjes geen paardenstaarten hebben, alleen meisjes?
Voor die bar mitswa hadden Blouma en ik ons jaarlijkse etentje in Antwerpen. Ooit was er een gigantische ruzie in het doorgaans vredige Middelburg, tussen de Joodse Gemeente Zeeland en de Stichting Behoud Synagoge Middelburg. De Joodse Gemeente was bijna letterlijk de sjoel uitgezet. Als bemiddelaar heb ik de partijen aan tafel gekregen en de langdurig slepende vete kunnen oplossen. Om vetes te voorkomen is afgesproken dat we eens per jaar naar Antwerpen komen om eventuele pijnpunten uit te spreken, om ontploffingen voor te zijn. Intussen weet niemand meer waarover de ruzie ging, maar komen we nog wel een keer per jaar naar Antwerpen voor het ruzie-voorkomende etentje.
O ja, mijn kleinzoon uit Almere, die op sjabbat bij ons was, had kennelijk nog nooit een oversteekplaats met voetgangersstoplicht gezien. Het viel hem op dat bij het oversteek-verkeerslicht in plaats van een groen of rood jongetje, een groen of rood meisje verschijnt. Ik leg hem uit dat jongetjes vervangen zijn door meisjes vanwege de emancipatie en dat moet hij als nazaat van Aletta Jacobs toch echt begrijpen. Steeds een jongetje in verband brengen met wel of niet oversteken werkt stigmatiserend. Maar, vroeg mijn kleinzoontje, als dat zo is, waarom moet dat oversteekmeisje een paardenstaart hebben? Mogen jongetjes dus geen paardenstaarten hebben, alleen meisjes? Mag een meisje er ook voor kiezen om zonder paardenstaart door het leven te gaan? En waarom draagt dat oversteekmeisje een broek? Moeten meisjes broeken dragen en zijn rokjes voor meisjes dus verboden? Inmiddels stond het licht op groen en liepen we verder zonder de complexiteit van voortdurend wisselende en vaak onzinnige typisch Nederlandse ethiek te hebben opgelost.
