Beladen hek

Detail hek

De opdrachtgever van het ‘Buchenwaldhek’ heeft een nieuw ‘gevoelig’ kunstwerk op zijn landgoed neergezet. De gemeente Zandvoort is er niet blij mee.

De Taxuslaan, het is een gemoedelijk doodlopend weggetje in het bosrijke Bentveld. Een paar kapitale villa’s worden omringd door bomen, groene struiken en kleurige bosschages. Maar niet alles is wat het lijkt. Aan het einde van de laan, achter een hoge haag coniferen ligt het landgoed Groot Bentveld, eigendom van kunstverzamelaar Jack Bakker, de man van het ‘Buchenwaldhek’. Begin deze maand maakte de gemeente Zandvoort – waar Bentveld onder valt – bekend dat zij ‘met gevoel van terughoudendheid’ een nieuwe vergunning hebben verleend voor een tweede hek van Studio Job op het landgoed, ook met prikkeldraadmotief. Wie door de coniferenhaag van het landgoed heen kijkt, ziet inderdaad een stalen oranje- bruin hek, versierd met afbeeldingen van prikkeldraad, op twintig meter van de plek waar het ‘Buchenwaldhek’ gepland was. „Het college van Zandvoort wil een duidelijk signaal aan de buitenwereld afgeven dat zij er niet heel blij mee zijn, zeker gezien de maatschappelijke onrust rondom het vorige hekwerk,” vertelt Claudia Plantinga, woordvoerder van de gemeente Zandvoort. „Het hek voldoet aan alle criteria en volgens de richtlijnen moet het college een vergunning afgeven. Dat heeft het college ook gedaan, maar ze weten dat het een gevoelig onderwerp is.”

Vergunningen
De rel rond het ‘Buchenwaldhek’ ontstond in december 2011 toen het ontwerpersduo Studio Job – Job Smeets en partner Nynke Tynagel – in De Wereld Draait Door een schets toonde voor het beoogde kunstwerk. Op het Bentveldse landgoed moest een prikkeldraadhek van vier meter hoog en twaalf meter breed verrijzen met twee schoorstenen waarvan de rookwalmen met elkaar in een boog verbonden zouden zijn. In het midden moest een bel komen te hangen met de Latijnse vertaling van Jedem das Seine, de tekst die ook op de poort van concentratiekamp Buchenwald stond. De publieke verontwaardiging die na de uitzending ontstond was zo groot dat de gemeente Zandvoort een speciale persconferentie moest beleggen om de zaak uit te leggen. Zij hadden een vergunning verleend op basis van andere schetsen, en een relatie met de Tweede Wereldoorlog of concentratiekampen was toen niet zichtbaar. Jack Bakker, voormalig topman bij ING Real Estate en Uni-Invest, is een fanatiek verzamelaar van bijzondere werken. Begin dit jaar liet hij een ander ‘omstreden’ kunstwerk op zijn landgoed plaatsen. Het kolossale werk, getiteld $Huize Organus$, van kunstenaar Joep van Lieshout laat verschillende elementen van het menselijk lichaam zien, waaronder een opengeklapte baarmoeder. Twee maanden na de rel besluit Bakker af te zien van de plaatsing van het beruchte hek; een beslissing waar hij overigens snel op terugkwam. De gemeente Zandvoort trok daarom in juli 2012 de vergunning voor het werk in. Tevergeefs, want met een gang naar de rechter zorgde Bakker ervoor dat het gemeentelijke besluit ongedaan werd gemaakt. In november 2013 oordeelde de rechtbank in Haarlem dat Bakker gewoon zijn bouwvergunning mocht behouden. Hoewel het beruchte ‘Buchenwaldhek’ nog niet geplaatst is, is het tweede hek van Studio Job al een tijdje te zien. Want hoewel de vergunning nu pas is verleend staat het tweede hek al sinds het najaar van 2013 op het landgoed. De haag coniferen, door Bakker geplaatst na de ophef, moet buitenstaanders en buren het zicht ontnemen. „Maar hij kan ze gewoon zo weer weghalen,” vertelt een bewoner van de Taxuslaan. Samen met zijn buren baalt hij ontzettend van de situatie. „Ik heb hier mensen in de straat gehad, oorlogsslachtoffers, die in huilen uit zijn gebarsten. Vreselijk. Dat je andere mensen zoiets wil aandoen. Onbegrijpelijk. We zijn in gesprek met een advocaat om te kijken wat we kunnen doen,” aldus de omwonende, die niet met zijn naam in het NIW wil. „Laten we hopen dat het bij dit ene prikkeldraadhek blijft en dat de coniferen niet verdwijnen. Maar met Bakker weet je het nooit.”

Vraagtekens
Het CIDI sprak zich eerder fel uit tegen de komst van het ‘Buchenwaldhek’. „Hoewel dit nieuwe hek minder storend is dan het Buchenwaldhek is nog onduidelijk wat de bedoelingen zijn van Bakker. Is het een voorbode van het Buchenwaldhek? Het werpt sterk de vraag op waar hij mee bezig is.” aldus Elise Friedmann van het CIDI. Of en wanneer het hek geplaatst wordt is niet duidelijk. Zowel kunstverzamelaar Jack Bakker als Studio Job waren onbereikbaar voor commentaar. Uit een memo van de advocaat van Bakker, begin april 2014 gestuurd aan de Zandvoortse Welstandscommissie en in bezit van het NIW, blijkt dat het tweede hek, het ‘Barb Wire Screen’, door de ontwerper wordt omschreven als een ‘Pop Art-achtig’ kunstwerk, dat ‘zowel artistiek, functioneel als bouwkundig’ op zichzelf staat. Het prikkeldraadmotief komt bovendien vaker voor in het werk van Studio Job, van theedoeken tot de toegangspoort van hun eigen atelier in Bergeijk. Ook blijkt dat mocht het ‘Buchenwaldhek’, of zoals de ontwerpers het noemen ‘Gate Groot Bentveld’, geplaatst worden, dan zal dit volgens het originele ontwerp zijn. Dus zonder de beruchte bel met inscriptie.