Bibi’s crisis

Wat betekent Netanyahu’s keus om zijn eigen kabinet op te blazen voor de toekomst van Israël? Een vraaggesprek met politicoloog Gideon Rahat van de Hebrew University.

Met de kabinetscrisis die deze week in Israël uitbrak, stevent Israël op vervroegde verkiezingen af. Die worden waarschijnlijk in maart 2015 gehouden, in plaats van 2017. Premier Netanyahu bracht dinsdag zijn kabinet ten val door zijn belangrijkste ministers, Yair Lapid van Financiën (Yesh Atid) en Tzipi Livni van Justitie (Hatnua), tevens zijn belangrijkste tegenstanders binnen de coalitie, te ontslaan. Netanyahu gaf aan ‘oppositie binnen de coalitie niet langer te tolereren’. Het NIW sprak met professor Gideon Rahat over wat deze crisis betekent. Rahat is hoogleraar aan de afdeling politicologie van de Hebrew University in Jeruzalem en is verbonden aan het Israel Democracy Institute, een in Jeruzalem gevestigde denktank die zich bezighoudt met Joodse en democratische waarden van de staat Israël. Rahat is veel geciteerd specialist op het terrein van Israëlische politiek.

Is deze val van het kabinet een direct gevolg van Netanyahu’s wetsvoorstel om Israël als Joodse staat vast te leggen, zoals wordt beweerd?
„Dat is slechts een van de wetten die hij er niet door kreeg. Het was misschien de druppel, maar er is een meer structurele crisis. Het probleem in de Israëlische politiek is dat er geen echt grote, sterke partijen zijn. De grootste partij, Likoed, heeft slechts 19 zetels in de Knesset. Er is geen samenhang tussen de partijen en ook binnen de partijen zijn er spanningen, zeker in Netanyahu’s Likoed. Dat maakt de politiek heel persoonlijk en daardoor is het moeilijk een coalitie bij elkaar te houden. Je moet de hele tijd mensen tevreden stellen, een voor een.”

Misschien zag Netanyahu deze coalitie, waarin hij moest samenwerken met de meer gematigde partijen van Lapid en Livni, vanaf het begin niet zitten en wachtte hij op een gelegenheid om hem op te blazen?
„Hij had liever een andere coalitie gezien, maar werd gedwongen deze centrum-rechtse regering te vormen. Die werkt niet zoals hij wil, dus zoekt hij andere mogelijkheden.”

Volgens Yair Lapid stelt Netanyahu hiermee zijn eigen belang boven dat van het volk.
„Netanyahu wil zo lang mogelijk regeren. Hij weegt zijn eigen belangen af tegen het nationale belang, zoals alle politici. Hij is er waarschijnlijk van overtuigd dat vervroegde verkiezingen de enige oplossing zijn. Niet alleen voor hemzelf, ook voor het volk.”

Na de Gaza-oorlog van afgelopen zomer steeg Netanyahu’s populariteit. Staat hij er dusdanig goed voor in de peilingen dat nieuwe verkiezingen nu gunstig voor hem zijn?
„Hij heeft meer steun dan welke andere premierkandidaat, zo’n 30 à 40 procent, terwijl andere kandidaten niet meer dan 10 procent halen. Dus ja, hij staat er goed voor. Maar verkiezingen gaan niet om de minister- president, maar om partijen in de Knesset. Het probleem voor Netanyahu is dat zelfs mensen die hem als premier steunen, vaak op andere partijen stemmen. Die wil hij nu overhalen op Likoed te stemmen.”

Hij richt zich daarbij vooral op rechts-nationalistische partijen, zoals de ultraorthodoxe Sjas-partij.
„Ja, hij stuurt aan op een rechts-religieuze coalitie. Hij wordt graag gezien als dé leider van rechts, niet alleen van Likoed. Ook binnen zijn partij zijn er overigens extremistische krachten, hij is bang dat die aan terrein zullen winnen.”

Wat zou zo’n rechts-religieuze coalitie betekenen voor Israël?
„Waarschijnlijk wordt de dienstplicht voor ultraorthodoxe jongeren teruggedraaid. Er zal meer geld voor jesjivot komen. Netanyahu zal vrij makkelijk kunnen samenwerken met de orthodoxe en nationalistische partijen. Hij geeft ze wat ze willen, zij steunen zijn economische beleid, in die zin zal het een meer natuurlijke coalitie zijn.”

En wat zou het betekenen voor het vredesproces?
„Simpel. Het zou betekenen dat er geen vredesproces meer is. Ik zie niet in hoe een rechts-religieuze regering daaraan zou kunnen bijdragen. Aan de andere kant, met deze regering schoten we ook niets op, dus in die zin verandert er niets. Al sinds 2009 speelt Israël een soort dubbelspel. Het doet alsof het een rol speelt in het vredesproces, maar er is geen enkele mogelijkheid tot overeenkomst. Met een rechts-religieuze coalitie is er tenminste meer duidelijkheid.”

Zou zo’n coalitie goed zijn voor Israël?
„Het zou goed zijn voor mensen die vinden dat Israël de bezette gebieden niet moet opgeven. Voor voorstanders van een tweestatenoplossing is het een ramp.”

Wat zal het belangrijkste verkiezingsthema worden?
„Dat is nog niet te zeggen. Iedere partij zal zijn eigen sterke punten op de agenda zetten. Daarbij komen externe factoren. We weten niet wat Amerika zal doen, wat Hamas zal doen, wat er in Syrië gebeurt. Dat zal allemaal een rol spelen.”