Bloeme: ongekroonde koningin

Bloeme tijdens NIW 150 jaar, november 2015 in De Balie

Bloeme Evers-Emden hoopt 5 juli aanstaande de gezegende leeftijd van 90 jaar te bereiken. Deze kleine grote vrouw, de ongekroonde koningin van Joods Nederland, is geliefd bij orthodox en liberaal, mannen en vrouwen, hetero- en homoseksueel. Een mooi moment om haar in het NIW te eren!

Haar verschijning is klein, maar weinig Joodse Nederlanders zijn groter dan zij. Bloeme Evers-Emden vervult al jaren een verbindende rol in Joods Nederland. Iedereen houdt van haar. Deze ‘orthodoxe feministe’, zoals ze zichzelf noemt, heeft met haar enorme kennis van het jodendom en scherp observatievermogen een onaantastbare naam in onze kehilla. Ze staat boven de partijen. Als voorvechtster van vrouwenrechten, docent jodendom, schrijfster en bovenal moeder, grootmoeder en overgrootmoeder is zij alom gerespecteerd en geliefd. Zij is van onschatbare waarde voor het NIW: al decennialang schrijft zij trouw iedere week haar column. Die artikelen zijn een bewijs van haar warme persoonlijkheid, met liefde voor de Tora en de mensen om haar heen, onder wie niet in de laatste plaats haar grote familie. We vroegen een aantal personen die een bijzondere band met haar hebben wat Bloeme voor hen betekent. Dit zijn hun verhalen. Bloeme, we hopen dat je ze in Beth Juliana, in je geliefde Israël, zult lezen. En voor jou? Van harte mazzeltof!

Erwin Brugmans, ‘sjoelmaatje’
“Het was 1976, het jaar waarin ik Bloeme ontmoette. Samen met haar man heeft zij mij opgevangen, omdat ik zoekende was naar mijn geloof en afkomst. Ik ben daarin niet de enige. Veel mensen die zoekende zijn, die terug naar hun Joodse roots willen, vinden bij Bloeme een luisterend oor. Bloeme besefte wat het jodendom voor mij kon betekenen. Door haar ben ik ook traditioneler geworden. Al sinds 1957 zette zij zich in voor de Amsterdamse Sjoel West. Die sjoel is haar lust en haar leven, ze is er heel erg aan verknocht. Vanaf de jaren 80 zijn we dat samen gaan doen. Ik vergelijk Bloeme altijd een beetje met mijn moeder. Ze zaten beiden in Auschwitz. Voor Bloeme is het geen reden geweest om haar Joods-zijn zwaar en depressief in te vullen. Integendeel. Door een heleboel tranen heen heeft zij de weg gevonden naar een positief jodendom, dat ze vanuit haar hart aan iedereen meegeeft. Ze vult die identiteit op een menselijke, open en vreugdevolle manier. Ze is niet blijven hangen in haat, maar ziet het leven, haar leven, met humor. Ze heeft een vuur in zich, weet mensen te inspireren en levensvreugde mee te geven. Wij zijn nu bij de sjoel allerlei persoonlijke, goede wensen voor haar aan het verzamelen. Die gaan binnenkort naar Beth Juliana toe.”

‘ Door een heleboel tranen heen heeft zij de weg gevonden naar een positief jodendom’

Dayan Rav Evers, zoon
“Mijn moeder is zeer gedreven en dat maakt ze ook duidelijk. Zo vindt ze nog altijd dat ik moet promoveren. Maar ze zal nooit haar zin doordrijven en de mens tegenover zich verliezen. Zelf promoveerde ze toen ze ergens in de zestig was: in kinder- en jeugdpsychologie en prematuur geboren kinderen. Mijn moeder kent de hel van Auschwitz. Ze is diverse malen naar de gaskamers geroepen. En dan werd het op het laatste moment afgeblazen. Laatst vertelde ze me nog dat ze na verloop van tijd niet eens meer bang was.
Mijn vader is 24 jaar geleden overleden. Ook hij heeft een grote rol in ons leven gespeeld. Ze leefden in goede harmonie met elkaar, maar hij ging wel zijn eigen weg. Hij steunde mijn moeder enorm in haar feministische, humanistische lijn, maar kende ook de grenzen. Mijn moeder zat op een gegeven moment bij vrouwenorganisatie Deborah. Hij noemde zichzelf in die tijd Deborus, vooral als er weer iemand belde voor mijn moeder.
Mijn moeder moest zich in de tijd van de onderduik ‘Nancy’ noemen. Ze heeft er heel veel moeite mee gehad om haar identiteit te moeten onderdrukken. Toen ze werd opgepakt voelde ze dat bijna als een bevrijding: ze kon tenminste weer zichzelf zijn.
Wat ik van mijn moeder heb geleerd? Eerlijk te zijn, dicht bij jezelf te blijven en ondanks alle vroomheid vooral mens te blijven en principieel te zijn. Ze vraagt altijd naar emotie, wat voor een intellectueel niet altijd even makkelijk is. Ze wil weten wat er achter al dat intellect leeft. Dat heb ik ook een beetje van ma geleerd: volg je emotie. Vaak sneeuwt dat deel van mij onder, vanwege alle plichtplegingen. Maar zij zal me daar altijd aan herinneren.”

Michel Waterman, directeur van Crescas
“Bloeme werd door mijn voorganger bij Crescas, Rob Wurms z.l., gevraagd om cursussen jodendom te gaan geven en dat doet ze met verve. Tot op de dag van vandaag zit ze bij ons ook in de Raad van Advies. Ik moest in het begin even wennen: iemand die de cursus bij haar thuis geeft, was dat wel professioneel? Maar na een bezoek was ik overstag.
Ze eist ook het een en ander van haar cursisten: die moeten zich echt voorbereiden. Mensen voelen zich daardoor ook meer betrokken, of ze nu lid zijn van de LJG of van de NIHS. Bloeme levert maatwerk, verliest de mens die ze voor zich heeft nooit uit het oog, vandaar dat de cursisten haar op handen dragen. Datzelfde geldt voor haar enorme familie. Ze heeft volgens mij nog nooit een choepa, bar of bat mitswa van een van haar kleinkinderen of achterkleinkinderen overgeslagen.
Haar kennis is enorm, weet ze iets niet, dan zegt ze: “Wacht, voor een antwoord kan ik bij mijn zoon terecht.” Wat ik aan haar bewonder is hoe krachtig ze in het leven staat. Ze zal altijd op een uitnodiging ingaan, en: een vrouw een vrouw, een woord een woord.”

Daphnée Chouchena, Crescas-cursist
“Lernen met Bloeme raakt je. Wat zo mooi aan haar is, is de combinatie van orthodoxie en vrijgevochtenheid. De feministe in haar is heel sterk, op haar eigen heerlijke, volwaardige en eigenwijze manier. Ze is voor mij een uitnodigende brug geweest om me meer te verdiepen in mijn jodendom. Diepgaand, en tegelijkertijd kun je ontzettend met haar lachen. Mijn vader was Joods, mijn moeder niet. Toen mijn vader overleed, zat ik ergens in het buitenland. We wisten dat het belangrijk was dat hij Joods zou worden begraven, maar hoe? Hij was nergens lid van. Ik heb toen Bloeme gebeld, en ik weet niet hoe of wat ze heeft geregeld, maar uiteindelijk is mijn vader op Beth Haim begraven. Ik weet zeker dat dat zonder bemoeienis van Bloeme onmogelijk was geweest.
Mijn hart springt altijd op als ik haar zie, ook vanwege haar natuurlijke, vanzelfsprekende manier van doen. Zij weet als geen ander een enorme scherpte te combineren met een grote warmte. Ik vind haar een baken in mijn leven.”

‘ Zij weet als geen ander een enorme scherpte te combineren met een grote warmte’

Jechiël Evers, kleinzoon
“Mijn oma is een toonbeeld van veerkracht. Toen ze terugkwam uit de oorlog heeft ze zo snel mogelijk de draad weer opgepakt en is ze er keihard voor gegaan. Wat ik in haar bewonder? Haar wijsheid, humor, energie en eigenzinnigheid, want dat is ze. Ze leeft orthodox, maar dat zal haar niet tegenhouden goede contacten te hebben met liberalen. Bij mijn oma hoort ieder mens erbij. En ik kan altijd bij haar langskomen met de grote vragen des levens. Zij heeft dan een bepaalde rust over zich die ik zeer bewonder. Een ander ding: ik heb bij mijn oma nooit enige vorm van rancune bespeurd. Dat vind ik nogal wat. En kijk naar haar nageslacht. Kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen: over de honderd!”