De gedenksteentjes lagen klaar, de gasten waren uitgenodigd en de persberichten waren de deur uit. Het leek erop dat niets meer de plaatsing van struikelstenen in de Nieuwe Amstelstraat in Amsterdam in de weg kon staan. Uit het voormalige ‘spirituele hart van de Jodenbuurt’, waar het Joods Museum is gevestigd, werden in de Tweede Wereldoorlog tweehonderd Joden gedeporteerd en vermoord in concentratiekampen. Hun huizen werden na de Shoa gesloopt, waarna er nieuwbouw werd neergezet. Bewoonster Nanette Oosterwijk begon een halfjaar geleden met onderzoek naar de voormalige Joodse bewoners.
“Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de geschiedenis van de buurt,” vertelt Oosterwijk. “Ik woon hier sinds 1984 en wilde nu graag uitzoeken hoe het zat met de woningen die hiervoor stonden en wie de bewoners waren.” Op de plek van haar woning bleken zes Joden te hebben gewoond. “Voor hen wilde ik graag stenen laten leggen.” Haar onderzoek viel samen met de lockdown en het ingaan van haar pensioen. “Daardoor had ik opeens veel meer tijd en ben ik de archieven in gedoken. Toen kwam ik erachter dat er tweehonderd mensen zijn gedeporteerd uit dit straatje. Ik vond het onvoorstelbaar, het is maar een piepklein stukje van de stad. Daar moest ik iets mee doen.”
Oosterwijk legde contact met de beheerders van het Joods Museum. “Die waren ontzettend gul met een eerste gift voor het project. Een halfjaar later hadden we na een inzamelingsactie 30 duizend euro bij elkaar, genoeg voor alle gedenkstenen.” Samen zochten Oosterwijk, het museum en de Stichting Stolpersteine een gepaste datum. “We dachten eerst aan de herdenking van de Februaristaking, maar ik vond dat niet gepast. Deze herdenking staat op zichzelf.” Het werd uiteindelijk de datum waarop de eerste grote razzia in de buurt plaatsvond, de aanleiding voor de Februaristaking. “Een van de bewoners van deze straat werd toen opgepakt. Hij staat op de foto’s die toen op het Jonas Daniel Meijerplein werden genomen.” Daarom werd besloten tot de palindroomdatum 22-02-2022. “Een mooiere datum kon niet,” vindt Oosterwijk.
Te druk
Via het NIW werden nabestaanden opgespoord, die een uitnodiging kregen voor de plaatsing. Maar net voor de grote dag kwam er een onverwachte kink in de kabel. Een buurman bleek bezwaar te hebben gemaakt bij de gemeente. “We moesten op het allerlaatste moment alles afblazen,” zegt de initiatiefneemster teleurgesteld. De man in kwestie zou bang zijn dat de gedenkstenen te veel toeristen zouden trekken en dat het straatje daarmee te druk zou worden. Bemiddeling van Emile Schrijver van het Joods Museum mocht niet baten.
Nienke Fonk, communicatiemedewerkster van het Joods Museum, legt aan het NIW uit waarom de plaatsing volledig werd geannuleerd: “Als er een bezwaar ligt bij de gemeente, mogen wij niet zomaar beginnen met leggen. Het is openbare ruimte en daar zijn regels aan verbonden. We wilden geen enkel risico lopen dat er een onprettige sfeer zou ontstaan in het bijzijn van de nabestaanden. Eerst moeten we de kwestie uitzoeken met de gemeente en daarna kunnen we de stenen alsnog leggen.” Zowel Oosterwijk als het Joods Museum benadrukken dat de plaatsing niet van de baan is. “Die stenen moeten er gewoon komen. We laten ons niet zomaar afschrikken,” zegt Oosterwijk.
Op een nieuwe datum moeten ze voorlopig wachten. Eerst moet er een gesprek met de gemeente plaatsvinden. Intussen houdt Nanette Oosterwijk het hoofd hoog, al is de teleurstelling groot. “Ik vond het verschrikkelijk de nabestaanden te moeten afbellen. Ik heb juist veel steun gekregen uit de buurt, veel buurtbewoners hebben meebetaald aan het project. We zijn allemaal erg geschrokken, dit hadden wij niet aan zien komen.”
Heeft u dit artikel met plezier gelezen? Met een abonnement op het NIW krijgt u toegang tot columns, opinies, analyses, nieuws – en achtergrondverhalen. Kies hier wat het beste bij u past.
Abonneer op het NIW
