Op familiebezoek in Florida ging ik op zaterdag naar het Chabad Jewish Center om de sjoeldienst te volgen. Het gebedshuis bevond zich in een verbouwde rooms-katholieke kerk. Bezoekers hadden aanvankelijk geklaagd dat het gebouw er te weinig Joods uitzag. Daarom was op het altaar de Klaagmuur in Jeruzalem nagebouwd, ongeveer op ware grootte.
Opinie: Max van Weezel
Amerikaanser kon een sjoel er niet uitzien. Na afloop van de dienst was er wodka en bietensalade. De rabbijn hief het glas op de Amerikaanse commando’s die in het Midden-Oosten op terroristenjacht waren en op premier Netanyahu, die binnenkort een bezoek aan Washington zou brengen. Waarom werd er geen toast uitgebracht op de Amerikaanse president, vroeg ik me verwonderd af. Hoorde dat ook niet tot de goede gebruiken? Zeker, antwoordde een oudere man die naast me aan tafel zat: ‘Dat deden we ook onder president Bush. Het gebeurt niet meer sinds Obama in het Witte Huis zit. Dat is een vijand van Israël en een moslim.’
Ik moest aan die ochtend in Florida denken, toen vorige week de zoveelste rel tussen Washington en Jeruzalem uitbrak. Volgens een journalist van het maandblad The Atlantic hadden anonieme Amerikaanse regeringsfunctionarissen Netanyahu voor ‘chickenshit’ (lafbek) uitgemaakt. De Israëlische premier reageerde verontwaardigd. Hij vocht juist voor de belangen van zijn land. Dit soort beledigingen hoefde hij zich niet te laten aanleunen. Volgens Aaron David Miller, Midden-Oostenspecialist en in het verleden adviseur van Bush sr., Bush jr. en Bill Clinton, was de relatie tussen de Verenigde Staten en Israël ‘nog nooit zo verstoord geweest als nu’.
Netanyahu is populair bij het Chabad Jewish Center en andere orthodoxe gemeenten in Brooklyn, Florida en Zuid-Californië. Ook conservatieve christenen in Amerika dragen de Israëlische premier op handen, net als de rechtervleugel van de Republikeinse Partij. Maar de Democraten kunnen de man langzamerhand niet meer luchten of zien. Dat begon al met president Clinton, die zich beklaagde over de pedante toon waarop Netanyahu hem uitlegde hoe de wereld in elkaar zat. Dat kon Clinton zelf wel beoordelen, vond hij. Sinds Obama in 2008 aantrad, is de temperatuur tot onder het vriespunt gezakt. En dat kun je moeilijk alleen aan de Amerikaanse president wijten.
Haaretz zette eind oktober op een rijtje hoeveel aanvaringen er tussen Obama en Netanyahu zijn geweest. Een eerste bezoek aan het Witte Huis in maart 2010 leverde meteen een pijnlijk tafereel op. Obama drong aan op een bevriezing van de nederzettingen op de West Bank, de Israëlische premier weigerde resoluut. Waarna de president opstond en zei dat hij in zijn woonvertrek ging dineren met zijn vrouw Michelle en zijn twee dochters. Netanyahu moest maar kijken of hij nog ergens een hotdog of hamburger vandaan kon halen.
Ook in de jaren daarna bleven beide staatsmannen ruziën over de nederzettingen, die in de ogen van de Amerikanen het vredesproces met de Palestijnen doorkruisten. Hun adviseurs en vleugeladjudanten deden in hatelijke uitspraken over elkaar niet voor de president en de premier onder. Minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton schold Netanyahu 45 minuten lang uit over de telefoon, vanwege diens plan om 1600 nieuwe huizen in bezet gebied te bouwen. Haar opvolger John Kerry liet zich op een onbewaakt ogenblik ontvallen dat Israël toch echt een tweestatenoplossing moest accepteren, anders dreigde op de West Bank een ‘apartheidsregime’ te ontstaan. Niet helemaal uit de lucht gegrepen – zie de recente plannen om Palestijnen uit Joodse autobussen te weren –, maar Jeruzalem reageerde razend. Amerika was weer boos toen de Israëlische minister van Defensie, Netanyahu’s partijgenoot Moshe Ya’alon, Secretary of State Kerry uitmaakte voor ‘obsessieve vredesmaniak’. Het Witte Huis verdacht de Likoed ervan bij de presidentsverkiezingen van 2012 Obama’s rechtse uitdager Mitt Romney heimelijk te hebben gesteund. Dan waren er nog de meningsverschillen over de Amerikaanse aanpak van Iran (te soft, vond Israël) en over de vraag of Hamas even erg was als IS. En onder de tsjolent en bietensalade op sjabbes maakten rechtse Amerikaanse Joden hun president dus voor ‘moslim’ uit.
De Koude Oorlog tussen het Witte Huis en het Prime Minister’s Office in Jeruzalem komt op een wel hoogst ongelegen moment. De burgeroorlog in Syrië en de sektarische twisten in Irak dreigen de stabiliteit in het Midden-Oosten totaal te ontwrichten. Het oprukken van IS vraagt om een eensgezinde houding van het Westen. Dat de Amerikaanse president en de Israëlische premier zich als een kibbelend echtpaar gedragen, kan alleen maar de moslimfundamentalisten in de kaart spelen. Maar voor Netanyahu en zijn vertrouwelingen Bennett en Lieberman heeft uitbreiding van de nederzettingen kennelijk de hoogste prioriteit. Het lijkt me kortzichtig. De Zweedse regering heeft net Palestina erkend, in Engeland drongen leden van het Lagerhuis daarop aan. Denkt de Israëlische premier het zonder de steun van het Witte Huis te kunnen stellen? Chickenshit zou ik Netanyahu niet willen noemen, maar hij gedraagt zich wel als een olifant in de porseleinkast.
Abonneer op het NIW
