De Volkskrant was het felst. Hoofdredacteur Pieter Klok schreef er zelfs een hoofdredactioneel commentaar over. Hoe zijn chef wetenschapsredactie had geconcludeerd dat het onderzoek van de Claims Conference geen bericht waard was. Klok schrijft dat die chef had laten weten: ‘Enquête van een belangenvereniging […] die gaat concluderen dat jongeren weinig kennis over de Holocaust hebben en dat er meer aan educatie moet worden gedaan.’ Hoogleraar statistiek Casper Albers deed in dezelfde krant ook een duit in het zakje. En vaste columnist Bert Wagendorp kwam er nog eens met een pinnig pennetje overheen.
Zo werden bij de Volkskrant de resultaten van het onderzoek naar het rijk der fabelen verwezen. Op sociale media werd deze conclusie gretig gedeeld door onder meer cartoonist Jos Collignon, die meer dan eens met zijn visuele pennenvruchten de grens van antisemitisme overschreed. Een cynicus zou kunnen opmerken of het niet verstandig was geweest als de Volkskrant vorig jaar januari ook zulke duidelijke vraagtekens had gezet bij de ronkende publicatie over Het verraad van Anne Frank, het boek waarvan later geen hout bleek te kloppen. De kritiek was koren op de molen van Een Ander Joods Geluid-voorman Jaap Hamburger. Hij vond het maar ‘een naar het lijkt bizarre statistische afwijking in Nederland ten opzichte van de landen om ons heen’ [sic]. Uit die opmerking valt op te maken dat Hamburger de cijfers van ‘landen om ons heen’ dus wel serieus neemt.
Door alle kritiek dreigden de cijfers niet meer serieus genomen te worden
Verontrustender
Laten we aannemen dat ook Hamburger er niet van op de hoogte was dat in alle landen waar de Claims Conference dit onderzoek uitvoerde dezelfde methodiek en dezelfde vragenlijst werd gehanteerd. De uitslagen zijn dus wel degelijk een goed vergelijkbare graadmeter. Dat bevestigt Gregory Schneider, executive vice president van de Claims Conference: “De uitslagen zijn goed te vergelijken met landen waar dit onderzoek eerder werd verricht: de Verenigde Staten, Canada, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Oostenrijk,” meldt hij het NIW. “De statistieken zijn consistent. Op sommige punten scoort Nederland trouwens niet het laagst. Gevraagd naar de naam van een concentratiekamp scoren de deelnemers beter dan bijvoorbeeld de Amerikaanse of Canadese deelnemers. Maar het is waar dat over het algemeen de uitslagen verontrustender zijn dan die in andere Europese landen.”
De kritiek op het onderzoek was in Nederland hevig. Schneider: “Ik heb begrepen dat er nogal wat muggenzifterij langskwam. Vooropgesteld: op dit soort onderzoeken is altijd wel kritiek denkbaar. Maar dit keer beschouwden sommigen de uitslagen zelfs als ongeldig. Zij vielen voornamelijk over de optelling van de jongeren die de Holocaust ontkennen bij degenen die zeiden dat het niet zo erg was (samen 23 procent, red.). Maar die staan duidelijk uitgesplitst. Daarnaast behoorden de ondervraagden die de media als ‘jongeren’ aanduidden, tot de generaties Y (millennials) en Z, mensen tussen de achttien en veertig jaar. Dat was allemaal in onze publicatie en in het NIW-artikel terug te vinden.”
Debat
Door de kritiek dreigden de resultaten niet serieus genomen te worden, waardoor het kind met het badwater zou worden weggegooid. Immers, als de conclusies van het onderzoek naar het ronde archief kunnen worden verwezen, hoeft er geen actie op ondernomen te worden. Schneider: “Maar de meesten begrijpen wel degelijk de implicaties van deze uitslagen. Als 22 procent van de mensen onder de veertig zegt er geen problemen mee te hebben wanneer iemand er neonazi-ideeën op na houdt, en 13 procent geeft aan dat ze die vraag niet kunnen beantwoorden, moet dat toch de wenkbrauwen doen fronsen. Je kunt natuurlijk al die antwoorden afwijzen, maar is het niet opbouwender je af te vragen: wat voor een land willen we zijn? Hoe willen we onderwijzen? Dat is een debat dat nu gevoerd moet worden. Ook omdat dit niet alleen iets zegt over antisemitisme. Want intolerantie begint weliswaar vaak met antisemitisme, we weten dat het daar nooit mee eindigt.”
Wilt u meer weten over het werk, het gezag van de Claims Conference en waarvoor deze organisatie ooit is opgericht, kijk dan de documentaire Reckonings terug op NPO Start of NL Ziet.
Foto: Gregory Schneider met een Holocaustoverlevende in Duitsland
Abonneer op het NIW
