De luiken van Beth Shalom

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) publiceerde op 11 april een nieuw rapport over Beth Shalom. In het verzorgingshuis zijn belangrijke stappen vooruit gemaakt, maar er zijn nog knelpunten. Beth Shalom-bestuurder Trudy Prins reageert. 

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) deed in januari van dit jaar een nieuwe meting van risico’s die zij eerder in juli 2011 vaststelden. De uitkomst daarvan publiceerde de inspectie in het nieuwe rapport. Wie de uitkomsten naast die van eerdere rapporten legt, kan niet anders dan concluderen dat Beth Shalom stappen vooruit maakt. Maar het verzorgingshuis kwam ook van ver. In juli 2011 werd de zorginstelling onder verscherpt toezicht gesteld; het leverde ‘niet verantwoorde zorg’. Het rapport bevatte een lange opsomming van tekortkomingen. In het meest recente inspectierapport worden veel van deze punten niet meer als knelpunt gesignaleerd. De inspectie constateert onder andere dat de kwaliteit van de zorg is verbeterd en ook dat ‘is geïnvesteerd in het leiderschap’. Maar er zijn verschillende onderwerpen waarbij nog wel risico’s worden gesignaleerd.

Het individu
Allereerst concludeert de inspectie dat de individuele zorgbehandel- en leefplannen onvoldoende worden bijgehouden. Er wordt niet na elke dienst van een medewerker schriftelijk gerapporteerd en vaak ‘maar eens in de twee tof vijf dagen’. Volgens de inspectie kan hieruit de ‘mogelijke conclusie worden getrokken dat de inzet van zorg ad hoc is en afhangt van de gewoonten en goede bedoelingen van de individuele zorgmedewerker.’ Beth Shalom-bestuurder Trudy Prins benadrukt in reactie hierop dat medewerkers geschoold zullen worden in beter gebruik van de dossiers. „Het ontbreekt nu nog weleens aan begrip voor wat het nou precies betekent als je in jouw dienst niet in het dossier kijkt en het nodige administreert. Dat goed gebruik van het dossier ervoor zorgt dat een collega die een week op vakantie is geweest direct goed op de hoogte is van wat er is gebeurd met een cliënt. We hebben op beide locaties een unitmanager aangewezen die ervoor gaat zorgen dat die scholing ook daadwerkelijk plaatsvindt.”

Jaarverslag
Een ander aandachtspunt uit het inspectierapport is de tekortschietende informatievoorziening. Daarbij gaat het onder andere om het verschaffen van informatie aan nieuwe bewoners over de organisatie en zaken als de klachtenregeling. De inspectie acht het in haar slotconclusie ‘van groot belang dat de organisatie zich actief toelegt op het contact met cliënten, hun vertegenwoordigers en overige betrokkenen’. Jeroen Colette, de interim- voorganger van Prins, benadrukte hoe belangrijk goede communicatie naar alle betrokken partijen toe is; bij Beth Shalom moesten ‘de luiken open’. Prins erkent dat de informatievoorziening aan bewoners tekortschiet: „Er zijn bijvoorbeeld wel beleidsnotities, maar die informatie wordt niet gedeeld in makkelijk leesbare folders. Daar gaan we aan werken.” Tegelijkertijd blijkt uit het gesprek met Prins dat Beth Shalom dit jaar geen maatschappelijk jaarverslag zal uitbrengen. Een dergelijk verslag dient onder andere om verantwoording af te leggen over het gevoerde beleid. Prins: „In het verleden gold een wettelijke verplichting om een jaarverslag te maken en dat uiterlijk 31 mei op de website van het ministerie van Volksgezondheid te uploaden. Door veranderde regelgeving is nu alleen nog een verslag nodig over de cliëntenraad en de bestaande klachtenregeling.” Die verplichting blijkt inderdaad vervallen voor stichtingen en verenigingen, maar niet voor bijvoorbeeld verzorgingstehuizen in de NV-vorm. Zelfs al is die regelgeving veranderd, kan Prins zich dan voorstellen dat dit op bijvoorbeeld bewoners en familie, maar ook andere betrokkenen een weinig transparante indruk maakt, zeker na een jaar waarin zoveel is gebeurd? „Ik kan me van alles voorstellen. Aan mijn voorstellingsvermogen ontbreekt niet zoveel,” antwoordt Prins, die even later aangeeft dat Beth Shalom van plan is om ‘in ieder geval voor de zomer’ op een andere manier maatschappelijke verantwoording af te leggen. „We kunnen het ons nu permitteren om na te denken hoe we dat op een andere manier, zonder alle verplichte nummers in een jaarverslag, kunnen doen, bijvoorbeeld via informatieverschaffing op onze website.” Het financieel jaarverslag wordt overigens wel gewoon op 31 mei ingeleverd. Prins verzekert het NIW dat daarin ook informatie zal komen te staan over de betaalde sommen aan haar voorganger Colette en diens voorganger Michael Bloemendal, waarover de afgelopen tijd zoveel ophef was maar geen openheid bestond.

Gordels
Het inspectierapport bevat nog andere knelpunten, onder andere op het terrein van medicatieveiligheid. In veel gevallen wordt de originele verpakking van middelen weggegooid. Hierdoor is de houdbaarheidsdatum niet meer te zien en ontbreekt een bijsluiter. De inspectie draagt Beth Shalom op om dit punt ‘met prioriteit’ op te pakken. „Dit is het minst ingewikkelde punt voor ons om op te lossen,” zegt Prins, die vertelt dat met de apotheek inmiddels is afgesproken dat alle flankerende informatie voortaan bij de medicatie wordt geleverd. „Overigens is het niet zo dat bij ons grote hoeveelheden medicijnen liggen die kans lopen heel oud te worden. Dit komt op zeer korte termijn in orde.” Op het terrein van de infectiepreventie, een grote zwakte in het verleden, constateert de inspectie dat Beth Shalom de zaken nu goed op orde heeft. Een in het oog springend punt in het rapport betreft de vaststelling dat op de psychogeriatrische afdelingen ‘nog erg veel (zware) vrijheidsbeperkende maatregelen worden toegepast’. De inspectie ziet vooral een probleem in het gebruik van de ‘Bopz-gordels’ waarmee bewoners worden vastgezet in een stoel, en die niet te openen is voor de bewoner zelf. Deze praktijk moet van de inspectie ‘met prioriteit’ worden aangepakt. Math Gulpers is als gezondheidswetenschapper verbonden aan de universiteit van Maastricht en is directeur van de Meandergroep Zuid-Limburg, waar verschillende verpleeghuizen onder vallen. De afgelopen jaren deed Gulpers uitgebreid veldonderzoek bij verpleeghuizen door het hele land. Onlangs promoveerde hij op gebruik van de ‘Zweedse band’, een andere naam voor middelen als de BOPZ-gordel. „Het vastbinden van ouderen kan heel ernstige gevolgen hebben,” reageert Gulpers. „De mensen proberen zich los te trekken en verwonden zichzelf daarbij. In 2008 kwamen er zelfs acht ouderen aantoonbaar aan te overlijden. Mensen kwamen om door verstikking. Verder blijkt uit mijn onderzoek dat demente ouderen die je vastbindt meer last hebben van incontinentie, meer infectie aan de luchtwegen hebben en schaafwonden oplopen. Maar ook de psychische gevolgen zijn niet mis: mensen kunnen er heel erg opgewonden van raken, maar krijgen ook last van lusteloosheid en komen vaak terecht in een sociaal isolement. Het tast de menselijke waardigheid aan.” Gulpers schat dat in Nederland naar schatting 5000 ouderen in verpleeghuizen worden vastgebonden. Hij wijst erop dat al in 2008 door betrokken instanties, waaronder de IGZ, tijdens een congres in Ede schriftelijk is vastgelegd dat Nederland ‘bandenvrij’ moet worden. „Er zijn zoveel goede alternatieven, zoals gebruik van een extra laag bed, het geven van meer bewegingsactiviteiten en gebruik van heupbeschermers en inzet van meer begeleiding. Dat kost niet meer geld, blijkt uit de praktijk. Mensen worden rustiger, minder incontinent en uiteindelijk hoef je minder corrigerend op te treden.” Prins geeft aan dat op dit moment drie bewoners een ‘autogordel’ dragen die ze zelf kunnen losmaken en vier bewoners een ‘BOPZ-gordel’ die ze niet zelf kunnen openen. Waarom gebruikt Beth Shalom deze gordels nog? „Het gaat om demente bejaarden, die zelf niet goed weten of ze nog in staat zijn op te staan. Door gebruik van de gordel voorkomen we ongelukken. De toepassing ervan wordt altijd besproken in multidisciplinair overleg en altijd in nauwe afstemming met familieleden, die er overigens zelf nogal eens op aandringen.” Maar de inspectie roept u tot de orde en ook uit onderzoek blijkt dat het gebruik onwenselijk is. Gaat u de gordels afschaffen? „Ja. Dat is ook wel het mooie van een inspectiebezoek. Soms komen daardoor ontwikkelingen in beeld die allang hebben plaatsgevonden. Je kijkt weer eens kritisch naar de eigen organisatie.” Wanneer de gordels worden afgeschaft, kan Prins niet aangeven. „We moeten goed kijken hoe we dat gaan doen. Het kan niet van de ene op de andere dag. Het moet gebeuren op een wijze waarbij de veiligheid van deze mensen gewaarborgd is.” Voor 15 juli moet Beth Shalom een voortgangsreportage inleveren, waarin ook een plan voor het afschaffen van de gordels komt te staan.

Fusiebesprekingen
Prangende vraag is hoe het intussen staat met de fusiebesprekingen van Beth Shalom met een andere zorginstelling, waarover inmiddels diverse verhalen de ronde doen binnen Joods Nederland. Eerdere berichten in het NIW wezen erop dat het verzorgingshuis failliet dreigt te gaan door ernstige financiële problemen. „Ik begrijp dat iedereen ongeduldig wordt, maar ik kan er nog niets over zeggen. We doorlopen een heel zorgvuldig proces en er zijn veel partijen bij betrokken. Ik houd mensen nu liever in spanning en wil geen dingen zeggen die we straks betreuren. Maar ik zeg erbij dat ik er optimistisch over ben dat het goed komt. Als ik door het huis loop en naar al die mensen kijk die zoveel hebben meegemaakt dan denk ik: het gaat ons toch niet gebeuren dat het niet goed komt.” Hoe is de huidige financiële situatie van Beth Shalom? „Nou, je begrijpt dat als je midden in samenwerkingsbesprekingen zit, het niet goed uitwerkt als je zegt dat je helemaal niks hebt. We hebben geïnformeerd binnen de Joodse gemeenschap en ook een eindje daarbuiten of er bereidheid is voor ondersteuning, mocht dat nodig zijn, en die bereidheid is er, kan ik gelukkig vaststellen. De financiën zijn daardoor geen belemmering voor het vinden van een samenwerkingspartner.” Om welke geldschieters het gaat, wellicht ook de Joodse Invalide die de afgelopen jaren al miljoenen ter beschikking stelde, en om wat voor bedragen, daar kan Prins niets over zeggen. Wanneer treedt Beth Shalom wel naar buiten met concreet nieuws? „Het gaat niet over weken, maar echt over de korte termijn. Dan zullen we alles in detail uit de doeken doen. Maar neemt u van mij aan dat we alles doen om Beth Shalom in de veilige haven te krijgen.”