De oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza, veroorzaakt door de moordpartij op Israëlische burgers, is niet alleen een gevaar voor de toekomst van de Joodse staat en zijn buren, maar heeft ook negatieve gevolgen voor de energieveiligheid en de toekomst van Europa. Op dit moment gaat de volledige aandacht van de westerse media uit naar de strijd in Gaza. Minder aandacht is er voor de kritieke situatie aan de Israëlische noordgrens en de mogelijke tussenkomst van Hezbollah, Iran en sympathisanten in Syrië, Irak en Jemen. Een mogelijke regionale oorlog zou het Midden-Oosten en Afrika ernstig destabiliseren.
De operaties van Hamas bedreigen ook de energieproductie in de hele regio, maar op dit moment vooral de oostelijke Middellandse Zee, het gebied dat aangeduid wordt als East Med. Daar exploiteren Israël, Egypte en Cyprus op grote schaal gasvelden. Deze projecten stonden al onder druk van Turkse militaire dreigingen. Ankara claimt niet alleen Cypriotische voorraden, maar zoekt ook actief naar gasreserves in niet-Turkse gebieden. Veel van dit zogenaamde ‘East Med-gas’ wordt via Israël naar Egypte getransporteerd, waar het in vloeibaar gas, lng, wordt omgezet. Het merendeel wordt geleverd aan Europa.
Hezbollah
De terreur van Hamas heeft geleid tot sluiting van Israëlische offshoreprojecten, waaronder het Tamarveld. Niet alleen wordt nu minder gas geproduceerd dan normaal, maar de toenemende spanningen kunnen ook leiden tot terroristische acties tegen de hele infrastructuur van East Med gas. Hezbollah dreigt via raketaanvallen vanuit Libanon Israëlische projecten te vernietigen. Ook toekomstige gasexploraties van Libanon zelf worden door de terreurgroep bedreigd. Minder offshore gasproductie bedreigt de stabiliteit van Egypte, een mogelijke ‘zwarte zwaan’ in de constellatie.
Alle investeringen in de regio staan onder grote druk
De komende weken moet blijken welke terroristische aanvallen er worden uitgevoerd op de olie- en gasinfrastructuur in de regio. De gevolgen kunnen dramatisch zijn. Voor de Europese energiebehoefte is de East Med een belangrijke toekomstige aanvoeroptie. Zelfs als de directe schade de komende weken minimaal blijft, zullen huidige en potentiële investeerders en oliemaatschappijen wel twee keer nadenken. Op hetzelfde moment staan door deze destabilisering investeringen in de hele regio onder druk. De antiwesterse houding van de Arabier in de straat heeft een negatieve uitwerking op welke investeringsbereidheid dan ook, waarbij vooral de energiesector (olie, gas, wind, zon en waterstof) onder druk komt te staan. De mogelijke polarisatie van de geopolitieke verhoudingen in de regio versterkt die negatieve impact.
Het doemscenario van een oorlog tussen Israël – met Amerikaanse steun – en Iran laten we nog maar onbesproken. Die strijd zal de hele regio in vlam zetten, zeker zodra westerse bondgenoten in de Arabische wereld worden bedreigd door Teheran. Westerse invloed, economische belangen en energieleveranties staan op het spel.
Doorvoerroutes
Van een andere orde is het negatieve effect van een regionaal conflict op de wereldeconomie. Tot op heden is er geen sprake van een bedreiging, maar wie bedenkt dat meer dan 85 procent van de wereldhandel over water wordt vervoerd, ziet de risico’s duidelijk. Het oostelijke Middellandse Zeegebied is een van de belangrijkste doorvoerroutes van handel (inclusief olie, gas en mineralen) tussen Europa en Azië. Als terroristische organisaties of Iran hun dreigementen tot uitvoer brengen, kan het Suezkanaal, de Rode Zee of de Perzische Golf het strijdtoneel worden. Het stilleggen van deze doorvoerroutes is een bekend gevaar. Scheepvaartmaatschappijen realiseren zich dit terdege, gezien de scherpe stijging van de huurprijs van schepen in de afgelopen dagen. Een blokkade van het Suezkanaal of een maritieme confrontatie elders zal desastreus zijn voor de Europese economie.
Westerse mogendheden, de VS voorop, nemen al defensieve maatregelen. In de East Med, de Rode Zee en de Perzische Golf worden flottieljes opgebouwd. De situatie is veel riskanter dan in de afgelopen decennia, toen het westen een marinemonopolie had. De opbouw van de Russische en Turkse marine (Erdogan steunt Hamas en de Moslimbroeders) en de laatste rapporten over een significante aanwezigheid van Chinese schepen in de regio zijn zorgwekkend. Vooral China’s aanwezigheid is riskant, gezien de steun van Peking aan Teheran. Het betekent een duidelijke breuk met China’s vroegere laisser-faire-aanpak. Een confrontatie tussen west en oost is niet ondenkbaar. Tevens moet de kracht van de Iraanse marine niet worden onderschat. Teheran heeft veel vrienden in de Rode Zee, maar ook in de rest van de wereld.
Dr. Cyril Widdershoven is Midden-Oostendeskundige en internationaal energie-expert. Hij is gepromoveerd in oorlogsstudies
Abonneer op het NIW
