‘Een Joodse, geen halachische staat’

Degenen die zich al bij de eerste verkiezingsuitslagen op 1 november zorgen maakten over Israël als democratische rechtstaat, lijken gelijk te krijgen. Zowel de plannen van de regering die Benjamin Netanyahu aan het formeren is, als de namen die op de verschillende ministersposten worden ingevuld, geven reden voor grote ongerustheid bij wie de moderne Joodse staat een warm hart toedraagt.

Qua inhoud lijkt de rechts-religieuze coalitie er alles aan te willen doen om Israël extern te isoleren en intern een autocratisch karakter te geven. Een voorbeeld van dat eerste is het niet langer erkennen van de gioer als deze niet is goedgekeurd door het opperrabbinaat in Jeruzalem. In de praktijk zal deze maatregel weinig effect hebben: zij geldt alleen voor niet-orthodoxe bekeringen binnen Israël zelf. Dat zijn er niet zoveel, maar de boodschap die de ultraorthodoxen en religieus-zionisten ermee uitzenden is duidelijk: er is maar één correcte manier om Joods te worden, de onze.

Bovendien is het niet uit te sluiten dat wanneer deze maatregel eenmaal van kracht is, het ultrareligieuze kamp deze zal willen uitbreiden naar alle bekeringen. Wie bijvoorbeeld in Nederland liberaal of in de VS modern-orthodox gioer doet, zou dan het recht verliezen zich in de Joodse staat te vestigen. Daarmee liggen Netanyahu en zijn bondgenoten op ramkoers met de diaspora, met name het Amerikaanse deel daarvan. Bovendien geeft Bibi het signaal af dat hij en zijn formeel nog steeds seculiere Likoedpartij bereid zijn het gehele ‘religiedossier’ over te dragen aan de meest extremistische krachten in de Israëlische politiek. Seculiere en niet-Joodse Israëli’s, een duidelijke meerderheid van de bevolking, houden hun hart vast.

Joodse identiteit

Dat geldt vooral voor leden van de lhbt-gemeenschap. Daarmee zijn we aanbeland bij ‘de poppetjes’ van de regering-Netanyahu en vooral op het snijvlak tussen beleid en personele invulling van de ministersposten. Eerder deze week sijpelde het nieuws door dat Bibi in zee gaat met de allerradicaalste krachten in het rechtse kamp. Zelfs voor de homofobe extremist Avi Maoz, leider van de Noampartij, is een plaats in de regering. Maoz wordt plaatsvervangend minister, vergelijkbaar met een staatssecretaris in Nederland, en gaat de nieuwe ‘Autoriteit voor Joodse identiteit’ leiden.

‘Jullie hebben verloren, de lol is voorbij’

Daarmee wordt hij onder andere verantwoordelijk voor de immigratie van Russische en Oe-kraïense Joden. Beperking daarvan is een van de belangrijkste wensen van de religieus-zionisten. Een andere wens is beperking van het vestigingsrecht. De voorwaarde daarvoor moet aangescherpt worden van één grootouder naar één ouder. Maoz’ aanstaande benoeming past in het streven van religieus rechts Israël ‘zo Joods mogelijk’ te maken. In de praktijk betekent dit: zo religieus mogelijk.

Het lijkt het belangrijkste agendapunt van de te vormen regering-Netanyahu: minder secularisme, meer religie, een minimale scheiding tussen kerk en staat. In dit kader past ook de religieus-zionistische eis de IDF zoveel mogelijk te segregeren en het liefst helemaal zonder vrouwen gestalte te geven. De twee charedipartijen ondersteunen die wens, hoewel die logischerwijze de scheiding tussen man en vrouw in het leger minder belangrijk vinden en deze liever zouden zien in publieke gelegenheden zoals het openbaar vervoer.

Uittredend premier Yair Lapid waarschuwt nadrukkelijk tegen de plannen van Netanyahu’s beoogde coalitie. “Israël is een Joodse, geen halachische staat,” zei de toekomstige oppositieleider vorige week. “Vrouwen kan niet gezegd worden waar zij wel en niet mogen staan. [De coalitiepartijen] zullen dit land niet verscheuren tussen inwoners die in het leger dienen en degenen die dat niet doen, of tussen werkenden en niet-werkenden.”

Landjepik

Dit is nog lang niet alles. De plannen om op zeer korte termijn met een wet te komen waarmee de Knesset uitspraken van het hooggerechtshof kan negeren, nemen concrete vormen aan. Dat zou zelfs al voor de vorming van de nieuwe regering kunnen gebeuren. Doel hiervan is een ministerpost te kunnen toekennen aan de leider van het ultraorthodoxe Shas, Aryeh Deri. Nu kan dat niet, omdat het hooggerechtshof heeft bepaald dat een wegens fraude veroordeeld Knessetlid geen minister kan worden. Dus moeten eerst de opperrechters buitenspel worden gezet. Israëlische experts op het gebied van constitutioneel recht zien dit vrijwel unaniem als erosie – zo niet als afschaffing – van de rechtsstaat. De maatregelen komen uit de koker van niemand minder dan Benjamin Netanyahu, die hiermee immuniteit in zijn eigen corruptieproces zal verkrijgen.

Yair Lapid: ‘Vrouwen kan niet gezegd worden waar zij wel en niet mogen staan’

Het wordt erger. Als het deze week uitgelekte akkoord tussen Bibi en de leiders van de religieus–zionisten inderdaad zo uitgevoerd wordt, zullen Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir de facto de zeggenschap over de Westelijke Jordaanoever krijgen. Dat zit als volgt: tot nu toe valt het neder-zettingenbeleid op de Westoever onder het ministerie van Defensie. Maar nu ligt er het plan dit onder te brengen bij Financiën, waarvan de beoogde minister Bezalel Smotrich is. De religieus–zionistische leider bepaalt daarmee hoeveel geld er gaat naar de nederzettingen – ook naar de dorpen die Jeruzalem zelf als illegaal aanmerkte. Die zullen er in de toekomst niet meer zijn. Overal waar kolonisten hun huizen bouwen, mag een door Smotrich aangelegde weg en andere infrastructuur komen. En zoals gezegd zal het hooggerechtshof niet meer in staat zijn deze vorm van landjepik in de toekomst een halt toe te roepen.

Mishandelen

Tegenstanders van die doctrine hebben pech gehad, want het toezicht op wet en gezag in de bezette gebieden komt volledig in handen van Smotrichs bondgenoot Itamar Ben-Gvir. Deze zal een nieuw superministerie van Veiligheid gaan leiden. Daarmee zal Ben-Gvir, die een hele reeks veroordelingen op zijn naam heeft en in de meeste landen niet eens een verklaring van goed gedrag zou krijgen, leiding gaan geven aan de politie. Dat niet alleen, de plannen zijn nu dat ook de grenspolitie op de Westoever onder Ben-Gvirs verantwoordelijkheid zal vallen. Kortom: praktisch alle aspecten van het leven in Judea en Samaria komen in handen van politici die de meest extremistische kolonisten vertegenwoordigen.

Wie denkt dat Smotrich en met name Ben-Gvir een toontje lager zingen nu zij regeringsverantwoordelijkheid krijgen, komt vooralsnog bedrogen uit. Ben-Gvir bezocht een herdenkingsdienst voor de terrorist Meir Kahane en dat was na de verkiezingen. Vorige week deden beelden de ronde van Israëlische militairen die linkse Joodse demonstranten in Hebron mishandelden. Maar volgens de beoogde minister van Veiligheid was dit de schuld van de demonstranten. Deze retoriek heeft nu al gevolgen. Een van de soldaten die de activisten van de Joodse organisatie Breaking the Silence mishandelde, zei voor de camera: “Ben-Gvir zal hier (in Hebron, red.) orde op zaken stellen. Jullie hebben verloren, de lol is voorbij.”

Ook stelde Ben-Gvir deze week voor dat demonstranten die stenen of molotovcocktails bij zich dragen, neergeschoten moeten worden. Een draconische maatregel, maar misschien is er uit veiligheidsoogpunt wel iets voor te zeggen. Ware het niet dat Ben-Gvir deze alleen wil toepassen op Arabische demonstranten. Op Joodse extremisten die zich aan hetzelfde vergrijp schuldig maken, zou het vuur niet geopend mogen worden. Met dit soort uitspraken maakt de beoogd minister van Veiligheid het pro-Palestijnse activisten over de hele wereld wel erg gemakkelijk hun ‘Israël is een apartheidsstaat’-discours aan de man te brengen.

Vrije pers

Interessant is wat Ben-Gvirs rechterhand Chanamel Dorfman vindt van de Israëlische politie. Hij noemde het korps ‘verrot’, ‘racistisch’ (waarmee hij anti-Joods bedoelt) en een ‘maffia’. Sterker nog, nadat de politie vorig jaar een illegale nederzetting op de Westelijke Jordaanoever had ontmanteld, sprak Dorfman van ‘de meest antisemitische politiemacht ter wereld’. Zijn baas gaat daar nu leiding over geven en Dorfman zelf is de beoogde stafchef van het ministerie van Veiligheid. De kans is groot dat de politie een veel ideologischer karakter gaat krijgen, met promoties voor ultrarechtse agenten en meer inzet tegen politiek ongewenste activiteiten. De uittredende minister van Defensie Benny Gantz waarschuwde voor het gevaar dat Ben-Gvir een ‘privémilitie’ krijgt.

‘De eerste les op de school voor dictators: leg de pers het zwijgen op’

Gelukkig heeft Israël nog wel een vrije pers om over dit soort misstanden te berichten. Hoewel? Likoed is van plan de nieuwsafdeling van tv-zender KAN te sluiten, dat in de ogen van Netanyahuaanhangers veel te kritisch is. Dat meldt een andere tv-zender, Channel 12. Netanyahu verzette zich al in 2017 tegen de oprichting van KAN, dat hij te onafhankelijk en te links vindt. Het hooggerechtshof haalde echter een streep door Bibi’s plannen de nieuwsafdeling van de publieke omroep de nek om te draaien. Toen al liet minister van Cultuur Miri Regev zien hoe er bij Likoed over de pers wordt gedacht: “Wat is het nut van een publieke omroep als wij die niet onder controle hebben?” Knessetlid Moshe Tur-Paz (Yesh Atid) waarschuwt voor de plannen van de rechtse coalitie: “De eerste les op de school voor dictators: leg de pers het zwijgen op.”