De documentaire ‘Life in Stills’ vertelt het verhaal van Miriam Weissenstein en haar kleinzoon Ben en hun pogingen om hun fotozaak in Tel Aviv te behouden.
Auteur: Joanne Nihom
Met dank aan Frits de Wit, expert op het terrein van Israëlische cinema.
Foto: Tamar Tal
Nooit had Miriam Weissenstein zich kunnen voorstellen dat ze op haar 96e nog aan een nieuw hoofdstuk in haar leven zou beginnen. Maar toen Photo House Pri-Or, de winkel en het levenswerk van haar en haar overleden echtgenoot, fotograaf Rudi Weissenstein, moest wijken voor een nieuwbouwproject, begreep ze dat ze iets moest doen. Samen met haar kleinzoon Ben (36) gaat ze de strijd aan om de winkel te redden. Ze verzamelen handtekeningen en bezoeken bijeenkomsten van de projectontwikkelaar en de gemeente om hun protest te laten horen. Het werkt, er wordt naar ze geluisterd. Na de renovatie van het pand, die enige jaren zal duren, mogen ze terugkeren naar hun oude plek. Miriam maakt de verhuizing nog mee maar overlijdt op 22 juli 2011, vier maanden na de première van de documentaire Life in Stills van regisseur Tamar Tal.
14 mei 1948
De telefoon gaat voortdurend en Ben heeft bijna geen tijd om even rustig te praten. „Het Photo House was al bekend, maar sinds Life in Stills is het een gekkenhuis. In binnen- en buitenland worden we uitgenodigd voor lezingen en exposities. Er zijn bijna één miljoen negatieven die Israëls meest bijzondere momenten tonen.” Hij is wat beduusd van alle aandacht: „Ineens bekend zijn, dat is wennen.” We ontmoeten elkaar in de tijdelijke winkel, tien minuten lopen van de oorspronkelijke winkel, die sinds 1940 was gevestigd op het drukke kruispunt van Allenby en Ben Yehuda.
„Mijn grootvader, Rudi Weissenstein (1910-1992), geboren in Tsjecho-Slowakije, emigreerde in 1936 naar Palestina. Safta (grootmoeder) is geboren in 1913 en kwam al in 1921 met haar familie uit Tsjecho-Slowakije. Ze zei altijd dat zij de eerste Tsjechische familie waren in Palestina, daar was ze reuze trots op. Mijn grootouders waren bezeten van hun winkel, ze werkten dag en nacht, het was hun leven. Mijn grootvader fotografeerde, Safta regelde de rest. Het Photo House begon als een plek waar ex-pat soldaten kwamen om foto’s te laten maken voor het thuisfront. Maar al snel werd mijn grootvader bekend en overal gevraagd. Zo was hij veertig jaar lang de offi ciële fotograaf van het Philharmonisch Orkest van Tel Aviv. Op een dag kreeg hij een geheime uitnodiging om, met camera, op vrijdagmiddag 14 mei om vier uur naar Rechov Rothschild 16 te komen, feestelijke kleding was gewenst. Het bleek de officiële bijeenkomst te zijn waarop Ben Goerion de staat Israël uitriep. Mijn grootvader was de enige fotograaf. Het meest emotionele moment uit zijn leven, zo vertelde hij altijd, was toen alle aanwezigen opstonden om het Hatikva te zingen. Daar zijn dan ook geen foto’s van. Hij zong mee terwijl de tranen over zijn wangen liepen.”
Ben Goerion, Golda Meir, Rabin, Peres, ze zijn allemaal weleens in het Photo House gefotografeerd. „Gezegd werd altijd: als je foto daar in de etalage hangt ben je zeker van een verkiezingsoverwinning. Nadat mijn grootvader was overleden heeft Safta vijftien jaar lang het bedrijf alleen gerund. Ze duldde niemand om zich heen. Na het overlijden van mijn ouders in 2003 ging ik vaker bij haar langs. Langzaam maar zeker raakte ik bij haar werk betrokken. En uiteindelijk heb ik mijn baan bij een telefoonbedrijf opgezegd en ben ik haar zakelijke partner geworden.”
Afstudeerproject
Tamar Tal, de regisseur van Life in Stills, is verlaat en schuift een beetje nerveus aan, ook zij moet wennen aan alle commotie – de documentaire heeft inmiddels diverse prijzen gewonnen – en lijkt nog niet helemaal gewend aan interviews. „Destijds studeerde ik aan de Camera Obscura filmacademie in Tel Aviv. Het Photo House intrigeerde mij. De magische sfeer, de geur en de duizenden en duizenden negatieven die daar opgestapeld lagen trokken mij aan. Ook Miriam fascineerde mij. 94 jaar en alleen een winkel leiden, wow, dan moet je sterk zijn. Als afstudeerproject besloot ik een korte film over haar te maken. Maar toen ik daarmee klaar was voelde het toch onaf. Ik bleef Miriam bezoeken. Toen ik Ben en haar op een dag aan het werk zag en hoorde dat ze moesten verhuizen, begreep ik dat het verfilmen van haar verhaal eigenlijk pas was begonnen.”
De documentaire is aangrijpend, niet in de laatste plaats door de bijzondere band tussen grootmoeder en kleinzoon, maar ook door een familietragedie die van grote invloed is geweest op beider levens. In 2003 vermoordde de vader van Ben zijn vrouw (Bens moeder en de dochter van Miriam) en pleegde daarna zelfmoord. Tamar: „Pas tijdens het filmen kwam ik daarachter. In eerste instantie wilde ik het niet betrekken bij het verhaal over de winkel, ik vond het te dramatisch. Maar mijn mening veranderde toen ik merkte dat het voor Ben en Miriam therapeutisch werkte om er samen over te praten.”
Tamar vond een prachtige balans tussen de verschillende onderwerpen: de verhouding tussen Miriam en Ben, hun strijd om het Photo House in het historische pand te behouden, de geschiedenis van Tel Aviv en kleine en grote gebeurtenissen in het dagelijks leven. Niet alleen het koppige karakter van Miriam wordt prachtig neergezet, ook haar humor, verdriet en boosheid en de problemen die ze tegenkomt omdat ze niet meer goed hoort en ziet. De onvoorwaardelijke liefde en het geduld van Ben voor zijn Safta maken hem de ideale kleinzoon.
Te privé
Tamar: „Omdat het verhaal in Tel Aviv speelt was ik bang dat de interesse heel beperkt zou zijn, maar juist het menselijke bleek iedereen aan te spreken.” Het succes is overweldigend. Documentaires worden meestal voor festivals gemaakt, maar Life in Stills is al meer dan veertig keer in Tel Aviv getoond en draait ook in Holon, Herzliya en Jeruzalem. Uit de vele uitnodigingen voor filmfestivals blijkt dat de interesse tot ver over de grens reikt. Tamar: „Als mijn boodschap overkomt dat met liefde alle pijn overwonnen kan worden, dan is mijn documentaire een succes.” Ben: „Ik was bang dat de film te privé was en niemand zou aanspreken. Maar tijdens de première merkte ik de energie die ervan uitging en hoe mensen erop reageerden. Vooral mijn verhouding met Safta vindt iedereen bijzonder. Voor ons was die band heel gewoon. We hadden een hechte band, we deelden alles samen.”
De scène die hem het meest geraakt heeft was die in het ziekenhuis. „Safta zat in de rolstoel, zo kwetsbaar en ook weer zo sterk. Hoewel ze bang en nerveus was voor de oogoperatie stond ze nog steeds open voor een grap.” Het filmen van de juiste momenten was niet altijd even makkelijk. Tamar: „Mijn vriendschap met Miriam en Ben was zo diep dat ik soms in conflict met mezelf kwam. Zoals toen Miriam en Ben terugkwamen van een overzichtstentoonstelling van het Photo House in Duitsland. Ben sms’te mij dat er was ingebroken in Miriams huis. Mijn eerste reactie was: ik moet gaan troosten en helpen – zonder camera. Maar je weet nooit of er niet een bijzonder moment is, dus ik besloot de camera toch mee te nemen. Maar toen ik de enorme puinhoop in haar huis zag heb ik hem weggelegd. Het was te erg. Maar Miriam wilde juist wel dat ik alles filmde.”
„Bij de première van Life in Stills was Safta nog aanwezig, maar ze was toen al zwak. Na afloop vroegen we haar wat ze ervan vond. Ze reageerde scherp, zoals we dat van haar gewend waren: ‘Voor mij een interessante film want het gaat over mijn leven, maar wat de wereld ermee moet weet ik niet.’ Ik weet zeker dat ze ons nu vanuit de hemel ziet en geniet van het succes,” zegt Ben.
Life in Stills is te zien op het FilmIsreal festival
• 3 maart, 16.45 uur, Het Ketelhuis, Amsterdam, kleinzoon Ben is aanwezig voor Q&A
• 11 maart, 16.45, Het Ketelhuis, Amsterdam, regisseuse Tamar Tal is aanwezig voor Q&A
• 16 maart, 17.00, Filmhuis Den Haag
Foto’s van Rudi Weissenstein worden tijdens FilmIsreal tentoongesteld in Het Ketelhuis.
www.lifeinstillsfilm.com
www.pri-or.com
Abonneer op het NIW
