Is twee uur te lang voor een documentaire over één liedje? Niet als het om Hallelujah gaat, het nummer dat het werk van de in 2016 overleden Leonard Cohen elke generatie opnieuw onder de aandacht brengt. Filmmakers Dan Geller en Dayna Goldfine gebruiken de opvallende geschiedenis van Cohens succesvolste lied om de kijker aan de hand te nemen langs zijn halve eeuw lange muziekcarrière. Die begon vrij laat: in de eerste dertig jaar van zijn leven was de in een welgestelde Joodse familie in Montreal geboren Cohen meer geïnteresseerd in poëzie en literatuur dan in muziek.
In de documentaire Hallelujah: Leonard Cohen, a journey, a song vertelt zangeres Judy Collins hoe Cohen bij toeval, bijna tegen wil en dank, een rockster werd. Een nogal onalledaagse trouwens, gezien het tijdperk waarin hij doorbrak. Eind jaren 70 was de goedgeklede, welbespraakte zanger een uitzondering tussen de hippies en rockers. Die welbespraaktheid komt tot uiting in de film. Elke zin die Cohen uitspreekt, lijkt uit een gedicht of een filosofisch traktaat afkomstig. Dat was de manier waarop hij zich uitdrukte, niet alleen in goed voorbereide interviews, maar ook in het dagelijks leven. Het was een van de fundamenten onder het succes: zowel dat van zijn songteksten als zijn connectie met zijn medemensen, vooral met vrouwen.
Wraak
Toen hij in 1984 het album Various positions maakte, waarop Hallelujah te vinden is, had Cohen er al zes lp’s opzitten. Na een mindere ervaring met een door Phil Spector geproduceerd album – diens wall of sound maakte de belangrijke teksten bijna onhoorbaar – dacht de moderne minstreel uit Montreal met een terugkeer naar zijn wortels goud in handen te hebben. De platenbazen van Columbia Records dachten daar heel anders over en weigerden Various positions uit te brengen.
Dat Hallelujah toch het icoon is geworden dat wij nu kennen, is het werk van andere musici. Bob Dylan speelde het nummer op zijn concerten en John Cale maakte een pianoversie, een van de mooiste die ervan is uitgebracht. Maar de echte doorbraak kwam door een cover van rockzanger Jeff Buckley in 1994. Die versie is zo beroemd geworden dat hele volksstammen nog steeds denken dat de in 1997 verdronken Buckley de auteur van Hallelujah is. In 2001 werd het nummer nog bekender toen Cales versie werd gebruikt in de animatiekaskraker Shrek. Dat leidde weer tot zo’n stroom covers en versies in tv-talentenshows (The voice, American Idol) dat Cohen zelf in de documentaire verzucht: “Ik denk dat mensen maar een tijdje moeten stoppen Hallelujah te zingen,” hoewel hij in één adem toegeeft dat het enorme succes van het nummer ook hem een ‘mild gevoel van wraak’ op de platenbazen gaf.
Kitschversie
Terecht besteedt de documentaire veel aandacht aan de fenomenale tekst van Hallelujah en de twee versies daarvan die Cohen maakte: een religieuze en een meer wereldlijke: “Ik wilde het lied diep de seculiere, de gewone wereld induwen.” Dat had alles te maken met zijn eigen diep-Joodse spirituele zoektocht die zou eindigen in een boeddhistisch klooster in de bergen bij Los Angeles. De combinatie van de twee versies maakt van Hallelujah niets minder dan ‘een modern gebed’ zoals een van de door Cohen beïnvloede muzikanten het omschrijft in de documentaire.
‘Ik wilde het lied diep de seculiere, de gewone wereld induwen’
Misschien besteedt Hallelujah, a journey, a song wat te veel aandacht aan alle versies – van de ‘engelachtige’ stem van Buckley tot een niet om aan te horen kitschversie van Bono – waardoor de kijker na anderhalf uur bijna geen halleluja meer kan horen. Gelukkig eindigt de film met Leonard Cohen zelf, een fascinerende, enigmatische en sympathieke man die doorzong tot hij erbij neerviel. De documentaire is onmisbaar voor al zijn fans en vooral voor jongere muziekliefhebbers die zijn beroemdste nummer weliswaar kennen, maar weinig afweten van de schepper ervan. Hallelujah, a journey, a song is vanaf deze week in bioscopen in het hele land te zien. Zorg ervoor dat u hem bekijkt in een theater met een goede audio-installatie en waar men niet bang is de volumeknop open te draaien. Tegen degene die dan nog teleurgesteld de zaal verlaat, kun je eigenlijk alleen maar zeggen: “But you don’t really care for music, do you?”
Abonneer op het NIW
