Een valse start

Veel wil hij er nog niet over zeggen, liever helemaal niets, maar op 1 april begint Eddo Verdoner bij het ministerie voor Veiligheid en Justitie als nationaal coördinator antisemitismebestrijding. De aankondiging door dat ministerie kwam voor vrijwel iedereen als een totale verrassing. Niet voor het Centraal Joods Overleg (CJO), dat al ’s ochtends voor de officiële aankondiging een reactie had klaarliggen waarin het zijn voorzitter Verdoner veel succes wenst in zijn nieuwe functie. Diezelfde middag lag bij NIW-abonnees een groot interview in de bus met de initiatiefnemers in Den Haag, Dilan Yeșilgöz (VVD) en Gert-Jan Segers (CU), die met politiek fingerspitzengefühl hun nota over de aanpak van antisemitisme door de Kamer hadden geloodst. Zij deden in het artikel hun beklag over minister Ferd Grapperhaus, die geen haast leek te maken met de aanstelling. Ook schetsten ze hoe de coördinator er in hun ogen uit zou moeten zien: een persoon met een ombudsfunctie die iedereen, ook de Kamer en de regering, gevraagd en ongevraagd scherp zou kunnen houden. Een bijtertje dus. “We merken dat minister Grapperhaus hier niet op zit te wachten. Het kabinet benoemt liever een ambtenaar die zich niet ongevraagd overal tegenaan kan bemoeien. Dus de strijd gaat door,” vertelde Yeșilgöz toen.

Nog geen uur nadat het interview verschenen was, lag er een persbericht van de minister

Nog geen uur nadat die publicatie openbaar was geworden, lag er een persbericht van de minister. Navraag leert dat er geen open sollicitatieproces aan vooraf is gegaan. Het ministerie heeft zelf Verdoner benaderd en gevraagd deze post in te vullen. Het NIW nam daarover contact op met het ministerie, maar dat bleef stil. Zo was het pijnlijk duidelijk dat Yeșilgöz en Segers totaal in het ongewisse zijn gehouden over de plannen van Grapperhaus. Is hier de term ‘achterkamertjespolitiek’ van toepassing? Daar riekt het wel naar. Transparant was het in ieder geval niet.

‘Zeer vereerd’
Verdoner is zeer terughoudend als het NIW hem om een reactie vraagt. Hij houdt het bij de volgende verklaring: “Ik ben zeer vereerd met de benoeming tot nationaal coördinator antisemitismebestrijding en het daarmee gestelde vertrouwen. Antisemitisme is een kwaad dat helaas nog steeds onder ons is, zowel op sociale media als in het dagelijkse leven op straat. De bestrijding daarvan vanuit alle geledingen van de samenleving is van groot belang. Ik ben blij dat ik daaraan mag bijdragen vanuit mijn nieuwe rol en zie ernaar uit om te starten.”

Over de invulling van zijn taak weigert Verdoner zich vooralsnog uit te laten. Wel stelt hij dat hij zijn functies als bestuurslid van het CIDI en zijn voorzitterschap van het CJO zal neerleggen. Verdoner is net als voormalig CIDI-directeur Ronny Naftaniel en huidig CIDI-directeur Hanna Luden lid van de Partij van de Arbeid. Ook is hij lid van de NIG Utrecht. Hij staat bekend als een aimabel mens met een verbindend karakter, iemand die de confrontatie mijdt. Hij kwam in 2015 op voorspraak van toenmalig CIDI-directeur Esther Voet in het bestuur van het centrum terecht en werd namens die organisatie een aantal jaar geleden afgevaardigde in het CJO, waarvan hij voorzitter werd. Dat leidde destijds tot onenigheid, omdat het de beurt was aan het (orthodoxe) NIK een voorzitter te leveren. Ronny Naftaniel zit nu in het CJO namens het Verbond voor Liberaal Jodendom en is vicevoorzitter. Hij vertelt het NIW: “Informeel is besloten dat ik voorlopig het voorzitterschap van het CJO zal overnemen, ik denk tot ergens in september. Die beslissing is natuurlijk redelijk logisch, omdat ik weet wat er speelt. Ik ambieer die functie niet voor langere tijd, ook in verband met mijn leeftijd. Het zou wel kunnen, maar ik wil het niet. Ik acht het voor Joods Nederland van belang als een jonger iemand die functie overneemt, maar dan moeten we die nog wel weten te vinden.”

De aanstelling geldt in principe voor één jaar, daarna wordt de functie geëvalueerd

Voor één jaar
Naftaniel bevestigt dat de beslissing van Grapperhaus vrijdagochtend al bekend was bij het CJO. Daardoor kon het bestuur vrijdagmiddag direct na het persbericht reageren. Oorspronkelijk was de bedoeling dat de functie voor drie jaar zou gelden. Zo hadden Yesilgöz en Segers dat in gedachten. Nu blijkt de aanstelling in principe voor slechts één jaar, daarna wordt de functie geëvalueerd. Verdoner geeft voor dit werk een goede baan bij Philips op. Segers en Yesilgöz dachten aan een persoon aan het einde van diens carrière, die daardoor geen rekening hoefde te houden met eventuele gevolgen later. Verdoner is echter veel te jong (48) om al over een eind aan zijn carrière te spreken. Naftaniel reageert: “Inderdaad, hij neemt hiermee een risico, waaruit maar blijkt hoe belangrijk de aanpak van antisemitisme voor hem is.” Waarom Verdoner slechts voor één jaar wordt aangesteld, is officieel niet bekend. Het ministerie doet er ook tegenover het NIW het zwijgen toe, maar welingelichte bronnen melden dat het budget van drie miljoen dat is vastgesteld in de nota van Yeșilgöz en Segers, nu al voor een groot deel is uitgegeven. Het is onduidelijk of Den Haag in een later stadium meer geld beschikbaar wil stellen.

Terwijl achter de schermen een en ander bedisseld werd, discussieerden belanghebbende partijen nog over het profiel van de coördinator. Moest die Joods zijn of niet? Zou het niet handiger zijn als een niet-Jood deze functie zou vervullen, zoals in Europees verband Katharina von Schnurbein dat met succes doet? In dat kader zoemde een aantal namen rond, zoals Joël Voordewind, de buitenlandwoordvoerder van de CU, die binnenkort afscheid neemt van de Tweede Kamer. Ook voormalig premier Jan Peter Balkende werd genoemd en Dick van Putten, voormalig commandant van de Koninklijke Marechaussee. Aan de andere kant zou iemand met een Joodse achtergrond wellicht meer vertrouwen genieten in de gemeenschap. Iedereen wachtte op het moment dat een openbare procedure door het departement zou worden gestart. Die kwam echter niet. Ineens bleek vorige week de zaak al beklonken, ook tot grote verrassing van de twee initiators, Yesilgöz en Segers.

‘Benoeming voldoet niet’
Het NIW vroeg Segers en Yeșilgöz om een reactie. Gert-Jan Segers: “De aanstelling van een nationaal coördinator antisemitismebestrijding is een belangrijke stap in de aanpak van Jodenhaat die in onze samenleving steeds weer en steeds vaker de kop opsteekt. Hoe eerder deze aan de slag kan, hoe beter het is – daarmee wordt een belangrijk voorstel van de ChristenUnie en de VVD werkelijkheid. Het is van het grootste belang dat de coördinator zijn functie niet één jaar, maar structureel kan blijven uitoefenen. Dit is werk van de lange adem. Ik vind het jammer dat er geen openbare procedure is geweest. Dat kan de indruk wekken dat de minister iemand heeft aangesteld die vooral voor hem werkt, terwijl de coördinator juist kritisch naar de overheid en het kabinet moet kunnen kijken. Het belangrijkste is nu dat hij alle ruimte krijgt en neemt om gevraagd en ongevraagd te adviseren aan Kamer, kabinet, lokale overheden en dat hij in de media van zich laat horen. De strijd tegen antisemitisme in Nederland heeft een bevlogen en daadkrachtige coördinator nodig. Ik wens de heer Verdoner daar alle succes bij.”

Ook Dilan Yeșilgöz reageert. Zij zegt: “De benoeming heeft ons overvallen, aangezien er recent nog met ons werd gesproken over een profielschets, die er tot op heden niet ligt. Niets ten nadele van de heer Verdoner, ik heb hem hoog zitten, maar dit is niet zoals wij het bedoeld hebben. Wij hebben als initiatiefnemers duidelijk aangegeven hoe de functie ingevuld moet worden. Dat is door een Kamermeerderheid goedgekeurd. Veelvuldig overleg met de Joodse gemeenschap heeft opgeleverd dat het iemand moet zijn die, gevraagd en ongevraagd, breed kan adviseren. Niet alleen de minister dus, maar het hele kabinet, de Kamer en bijvoorbeeld politie en justitie. Een soort ombudsman dus. En niet voor één jaar, maar voor drie jaar. Daar hebben ChristenUnie en VVD immers drie miljoen euro voor vrijgemaakt. Deze benoeming voldoet geenszins aan die uitgangspunten. En het is niet wat minister Grapperhaus zelf de Joodse gemeenschap heeft toegezegd.”

Voor diverse partijen in deze zaak is er dus sprake van een valse start.