Eindexamenklas van het Joodsch Lyceum Fischerstraat in 1942. Rolf Nihom: voorste rij, derde van rechts
Op 2 april wordt in Den Haag een gedenksteen onthuld ter nagedachtenis aan het Joodsch Lyceum Fischerstraat en zijn leerlingen.
Het zijn twee basisscholen zoals we er vele kennen in Nederland; de Paul Krugerschool en de Springbok, beide gevestigd in het Transvaalkwartier in Den Haag. Jaren 90-nieuwbouw met bruinrode bakstenen en pastelkleurige kozijnen en deuren. Toch zijn ze anders dan anderen. Op de plek waar nu de twee basisscholen staan, was in de oorlog het Joodsch Lyceum Fischerstraat gevestigd. Een school die speciaal werd opgericht voor Joden, omdat zij van de Duitsers geen onderwijs meer op openbare scholen mochten volgen. Om de herinnering aan die tijd levend te houden, wordt op 2 april een gedenksteen ter nagedachtenis aan de Joodse leerlingen en de school onthuld. „In het begin wisten de buurtbewoners helemaal niet wat het voor school was,” vertelt oud-leerling Rolf Nihom, die tijdens de onthulling een speech zal houden. „Pas toen wij in 1942 een ster moesten dragen, begrepen ze wat voor school er in hun midden was gekomen. Tegenwoordig weten de buurtbewoners nog steeds niet wat er zich in hun buurt heeft afgespeeld. Daarom is het zo belangrijk dat de plaquette er nu komt. Dit stuk geschiedenis mag niet vergeten worden.”
18 maanden
Op 16 oktober 1941 opende het Joodsch Lyceum haar deuren aan de Fischerstraat 135. De Duitsers hadden een paar maanden eerder een maatregel afgekondigd die Joodse leerlingen verbood om les te krijgen op openbare scholen. In vijftien leegstaande lokalen kregen gymnasium- en HBS-leerlingen les van Joodse leraren die elders waren ontslagen. Op 26 november 1942 verhuisde de school naar een ander gebouw, iets verderop in de Bezemstraat. Vijf maanden later werd de school opgedoekt. In totaal gingen er 267 leerlingen naar het Joodsch Lyceum. 161 overleefden de oorlog niet. Van de 43 leraren overleefden 15 de oorlog niet.
„De plaquette is een eerbetoon aan de oud-leerlingen,” vertelt Gerard Brasjen, sectordirecteur onderwijs van de verkoepelende scholenorganisatie SCOH, waar de Paul Krugerschool onder valt. „Tijdens de geschiedenislessen over de Tweede Wereldoorlog heeft de hoogste klas extra stilgestaan bij ons eigen verleden. Het is belangrijk om te weten wat zich hier heeft afgespeeld,” zegt Brasjen, die aangeeft dat de geschiedenis van het Joodsch Lyceum een blijvend onderdeel zal zijn van het lespakket. Naast de plaquette verschijnt in juni in Israël de Hebreeuwse vertaling van het boek dat historica Wally de Lang schreef over het Joodsch Lyceum Fischerstraat, Slotakkoord der kinderjaren. Vorig jaar ontstond er ophef in de media en politiek Den Haag over de eventuele komst van de plaquette. Islamitische buurtbewoners zouden tegen de gedenksteen zijn geweest en de school, bang voor de gevolgen, had daarom geen plaquette willen plaatsen. De PVV eiste zelfs van de verantwoordelijke wethouder dat er diepgravend onderzoek werd gedaan. Al snel werd duidelijk dat er van een groot buurtprotest geen sprake was. „Ik wil niet te veel terugkijken,” zegt Brasjen. „De onthulling van de gedenksteen is in ieder geval geen statement van ‘zie je wel dat we het durven’. Het belangrijkste is dat de plaquette er straks komt.
Abonneer op het NIW
