In samenwerking met Bart van Dijk (CIDI)
De overvolle databank van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) vormt interessante materie voor iedereen die geïnteresseerd is in de strijd tegen antisemitisme en de positie van Israël. De gegevens over het stemgedrag in de Tweede Kamer zijn bijgehouden vanaf 7 oktober 2023, toen Hamas de oorlog in Gaza ontketende en Joden in Nederland daar de verregaande negatieve gevolgen van begonnen te ondervinden. Het NIW mocht gebruikmaken van deze gedetailleerde gegevens.
In totaal gaat het om 218 moties over Israël en zestig over antisemitisme. Voor de opzet in deze editie kiezen we ervoor te beginnen met de partijen die zich qua stemgedrag het lot van Joden het meest aantrekken. Die volksvertegenwoordigers reageerden het positiefst op moties waarmee steun aan Israël werd getoond. We eindigen met de partijen die zich zeer vijandig en zelfs antisemitisch opstellen.
Het Nieuw Sociaal Contract (NSC) is op grond van de recente peilingen buiten beschouwing gelaten, omdat die partij vrijwel zeker niet zal terugkomen in de Tweede Kamer. De afgelopen twee jaar had de partij wel veel invloed op het beleid, niet alleen vanwege het grote aantal NSC-Kamerleden, maar ook door de deelname aan het kabinet-Schoof. Het NSC liet bijvoorbeeld bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp de coalitie klappen vanwege het Israëlbeleid.
Uiteraard zijn antisemitisme en Israëlbeleid niet de enige twee onderwerpen waarop kiezers hun stem baseren. Veel kiezers kijken ook naar andere maatschappelijke onderwerpen, zoals de zorg, pensioen, veiligheid, immigratie, onderwijs en overheidsbemoeienis. Het NIW beperkt zich op deze pagina’s tot een kort, zakelijk overzicht van de partijposities ten opzichte van de twee onderwerpen die van belang zijn voor de Joodse gemeenschap. Let wel: dit is noch een stemadvies, noch een stemwijzer.
––––––––––
Als we zuiver naar het stemgedrag kijken, komt JA21 er het positiefst uit. De grafiekstaafjes van de eenmansfractie van Joost Eerdmans – zijn kompaan Annabel Nanninga leidt de fractie in de Eerste Kamer – zijn vrijwel volledig oranje. Toch kijkt menigeen met een scheef oog naar de partij, omdat die een afsplitsing is van Forum voor Democratie. Eerdmans en Nanninga stapten uit die partij vanwege de antisemitische geluiden daar. Daarnaast achtervolgen uitspraken die Annabel Nanninga jaren geleden op Twitter deed over de dodenherdenking JA21 op sociale media.
De daden spreken echter boekdelen. JA21 was bijvoorbeeld de partij die een jaar geleden de fervente verdediger van Israël Douglas Murray naar Nederland haalde voor een speciale avond over de oorlog.
JA21 komt er het positiefst uit
––––––––––
Traditioneel staat de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) vanwege de Bijbelse basis rotsvast schouder aan schouder met Israël en de Joodse gemeenschap. Hoewel niet iedere Jood zich zal herkennen in andere partijstandpunten, zoals de visie op lhbt- en vrouwenrechten, is de SGP in het parlement van grote invloed, ondanks een beperkt aantal fractieleden. Vaak neemt de partij de leiding met moties waarmee partijen duidelijk kleur moeten bekennen. De moties geven blijk van politiek ambacht in het dictum, de tekst, waardoor ze veel partijen meekrijgen. Dat was zo onder Kees van der Staaij en is nu ook het geval onder zijn opvolger, fractievoorzitter Chris Stoffer.
Dat de SGP geen volle honderd procent scoort op antisemitismebestrijding is verklaarbaar: in een motie werd een koppeling gemaakt tussen een bufferzone rondom Joodse herdenkingen en evenementen en abortusklinieken. Het is bekend dat de SGP zich faliekant keert tegen vrije keuze voor ongewenst zwangere vrouwen.
De SGP-moties geven blijk van politiek ambacht
––––––––––
Mede ingegeven door de evidente anti-islamkoers staat de Partij Voor de Vrijheid (PVV) al jaren pal achter Israël en de bestrijding van Jodenhaat. Van leider en enig partijlid Geert Wilders, oudgediende en huidig Kamervoorzitter Martin Bosma en uiteraard Gidi Markuszower is bekend dat zij een meer dan gemiddelde liefde voor Israël koesteren. Een liefde die overigens niet alle aanhangers van de partij delen.
De PVV ziet Israël al sinds jaar en dag als de enige democratie in het Midden-Oosten, omringd door islamitische terreur en verwikkeld in een existentiële strijd. Toch liet Wilders zich bij de talkshow Vandaag Inside op 17 oktober minder uitgesproken uit over zijn pro-Israëlstandpunt en de oorlog tegen Hamas dan we van hem gewend zijn. Na het NSC stapte ook de PVV uit de coalitie, overigens niet vanwege een kwestie die te maken heeft met Joodse onderwerpen. Het stemgedrag van de partij op dat gebied is standvastig.
Van de kopstukken is bekend dat ze een meer dan gemiddelde liefde voor Israël koesteren
––––––––––
Ook de Boer Burger Beweging (BBB) is sinds de oprichting een overtuigd vriend van Israël en de Joodse gemeenschap gebleken. Op Joodse bijeenkomsten en herdenkingen is de partij altijd prominent vertegenwoordigd. Kamerleden droegen standaard een geel lintje voor de in Gaza vastgehouden gijzelaars en partijleidster Caroline van der Plas hulde zichzelf op Prinsjesdag zelfs in het blauw-wit van de Israëlische vlag en gele sjaal. Ook Mona Keijzer en Claudia van Zanten, eigenlijk de nummers 1 tot en met 5 op de kieslijst, staan pal achter de gemeenschap en de Joodse staat.
Daarnaast dient de partij vaak moties in ter bescherming van de kehille. Wel stemde BBB kortgeleden voor een boycot van Israëlische producten uit de Westelijke Jordaanoever, vanwege het wanbeleid van de extremistische ministers Smotrich en Ben-Gvir. Mona Keijzer liet bij WNL op zondag op 19 oktober merken dat ze het niet eens is met het beleid van Netanyahu. Desondanks is de BBB een van de grootste medestanders van de Joodse staat en de gemeenschap in de Kamer.
De partij diende vaak moties in ter bescherming van de Joodse gemeenschap
––––––––––
Van de traditionele ‘grote drie’ (PvdA, CDA, VVD) is de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) de laatste decennia het meest pro-Israël geweest. Dat is zij nog steeds, hoewel moet worden gezegd dat de liberalen dit jaar kritischer zijn geworden. Op het gebied van antisemitismebestrijding scoort de VVD nog steeds hoog, mede dankzij partijleidster Dilan Yesilgöz. Daarnaast vecht Kamerlid Ulysse Ellian voor het tegengaan van Jodenhaat.
Ten opzichte van Israël is een verschuiving te zien. De Joodse staat verdedigen doet de partij allang niet meer. Parlementariërs hullen zich in vaagheden als ‘de zorgen uitspreken’ en het excuus dat de VVD ‘al veel doet’. Binnen de partij is een stammenstrijd gaande tussen de Klassiek Liberalen, die de lijn van partijfilosoof Frits Bolkestein volgen, en de ‘Nieuwe VVD’ers’ die een meer D66-achtige agenda nastreven. VVD-mastodont Ed Nijpels kan onder hen geschaard worden. Ook buitenlandwoordvoerder Eric van der Burg, die bekend staat als een vriend van Israël, neigt naar die linkerkant in de partij.
Op een congres in de zomer boekten de Nieuwe VVD’ers hun eerste succesje toen de partij een anti-Israëlmotie aannam. Kritiek op Israël wordt gepresenteerd onder het motto ‘als goede vrienden onder elkaar moet je elkaar de waarheid kunnen vertellen’, zeker als het aankomt op internationaal recht. Hoewel de Hoge Raad de boycot van Nederlandse onderdelen voor de F-35 terugverwees naar de politiek, hield minister van Defensie Brekelmans die boycot in stand. Dat geldt overigens niet voor defensiemateriaal dat Israël aan Nederland levert, omdat de krijgsmacht dan in grote problemen zou raken. Fractielid Thom van Campen moest kortgeleden nog worden teruggefloten door zijn partij toen hij in een debat instemmend meeknikte met Kati Piri (PvdA) die Israël vergeleek met Rusland. Pas later in het debat nam hij afstand van Piri’s woorden.
Van Campen moest kortgeleden nog door de partij worden teruggefloten
––––––––––
De ChristenUnie (CU) is altijd een groot vriend van de Joodse gemeenschap geweest. Ook fractieleidster Mirjam Bikker heeft zich – vaak in samenwerking met Dilan Yesilgöz – hardgemaakt voor de strijd tegen Jodenhaat. Maar ook de CU staat intern onder druk van ‘progressief’-christelijke (jongeren)organisaties die graag zouden zien dat de partij afstand neemt van Israël en zich identificeert met het leed van Palestijnen.
Qua stemgedrag bleef de partij de afgelopen twee jaar op koers, hoewel de CU de motie van het CDA en D66 steunde voor een wapen-embargo en een handelsboycot van producten uit de Westoever. Sinds januari 2025 is een duidelijke ommezwaai te zien in het stemgedrag. Wat opvalt is dat veertien van de vijftien keer dat de partij in het nadeel van Israël stemde, in 2025 waren.
De partij maakte vanaf januari een duidelijke ommezwaai
––––––––––
Niet alleen initieerde het Christen Democratisch Appel (CDA) met D66 een motie voor een wapenembargo tegen Israël, ook was de partij voor opzegging van het associatieverdrag met de Joodse staat. Stond de partij in eerste instantie na 7 oktober nog krachtig achter Israël, naarmate de oorlog vorderde, verschoof de stem naar een steeds kritischer standpunt. Het CDA belooft een belangrijke rol te gaan spelen in de coalitiebesprekingen na de verkiezingen, nu de NSC-kiezers massaal terughollen naar deze traditionele christelijke middenpartij. In een centrumrechts kabinet, dat op dit moment kans lijkt te maken, zal het CDA naast D66 een van de meest Israëlkritische partijen zijn.
Op het gebied van antisemitismebestrijding scoort de partij een voldoende, hoewel de fractie zich niet schaarde achter voorstellen om in te grijpen bij organisaties die zich schuldig maken aan Jodenhaat. Dat komt ook omdat het CDA uit principe niet meestemt met ‘spreekt-zich-uitmoties’ of moties die volgens de fractie niet in de politiek thuishoren.
De stem van het CDA verschoof naarmate de oorlog vorderde
––––––––––
Hoewel Democraten 66 kort na 7 oktober nog enkele pro-Israëlmoties steunde, veranderde het standpunt al snel. Buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte is fel criticus van de Joodse staat, profileert zichzelf met vileine anti-Israëlische berichten op sociale media en staat meer dan eens aan de kant van GL/PvdA: Israël is de agressor, te vergelijken met Rusland. Fractieleden nemen het woord ‘genocide’ geregeld in de mond en de partij stemde mee met een motie die het gebruik van dat woord legitimeerde. In zeventig procent van de gevallen stemt de partij tegen de Joodse staat.
Na de Jodenjacht van 7 november 2024 sprak D66 liever over de moslimhaat die daarna zou zijn ontstaan. De partij nam kortgeleden afstand van de internationaal gehanteerde werkdefinitie antisemitisme van de IHRA.
Fractieleden nemen het woord ‘genocide’ geregeld in de mond
––––––––––
De pan-Europese partij Volt wordt nogal eens D66 light genoemd, maar wat betreft Israël en Jodenhaat kan beter gesproken worden over D66 heavy. Tussen het stemgedrag van deze jonge partij en dat van GL/PvdA zit weinig licht, op het gebied van Israël en antisemitismebestrijding. Door die eenzijdigheid, die fractievoorzitter Laurens Dassen helder verwoordt, verloor de partij vorig jaar Joodse leden die zich niet meer konden vinden in de koers van de partij.
Volt diende diverse anti-Israëlmoties in over sancties tegen de Joodse staat die wordt beschouwd als de agressor in het conflict. De partij vindt dat de sancties tegen Rusland ook voor Israël zouden moeten gelden.
Tussen het stemgedrag van Volt en GL/PvdA zit weinig licht
––––––––––
De tijden dat de Partij van de Arbeid (PvdA) vierkant achter Israël stond, zijn definitief voorbij. De linkse fractie is in de Tweede Kamer de aanjager van anti-Israëlstemmen die vooral sinds het partijcongres van afgelopen zomer alleen maar sterker zijn geworden. Van buitenlandwoordvoerster Kati Piri (nummer vier op de kieslijst) is bekend dat haar visie op Israël niet verschilt van die van de speciaal VN-rapporteur voor de mensenrechten in de Palestijnse gebieden Francesca Albanese. Piri ontving de Italiaanse met open armen, hoewel Albanese zich meer dan eens opmerkingen liet ontvallen die tegen antisemitisme aan schurken.
Piri en haar aanhangers pleegden een coup op het gezamenlijke congres van PvdA en GroenLinks, waarbij een motie werd aangenomen die erop neerkwam dat Israël zich niet mocht verdedigen tegen de lukraak op de bevolking afgeschoten raketten uit Gaza, Libanon, Iran en Jemen. Door GroenLinks erbij te betrekken, dat veel radicale jongeren had afgevaardigd, haalde die motie op het congres een grote meerderheid. Bekende Joodse oudgedienden van de Partij van de Arbeid stapten daarop uit de partij.
Partijleider Frans Timmermans beweerde dat Israël bewust vrouwen en kinderen vermoordt. De rol van Hamas schoffelt hij liever onder het tapijt. de fractie stemde tegen moties die erop aandrongen het standpunt van de Arabische Liga te volgen over de ontwapening van Hamas. Ook moties die sancties eisten tegen Hamas en de druk wilden opvoeren op landen die Hamasleiders herbergen, konden niet op de steun van de PvdA rekenen.
Op het vlak van antisemitisme doet de partij het al niet veel beter. De fractie stemde tegen moties ter bescherming van Joods leven en organisaties die zich antisemitisch uiten, mogen van de PvdA gewoon hun gang gaan. Uit het staatje blijkt dat de partij vaker tegen moties stemde die antisemitisme moeten bestrijden dan ervoor.
Timmermans beweerde dat Israël bewust vrouwen en kinderen vermoordt
––––––––––
Het was moeilijk Forum voor Democratie (FvD) op deze lijst te positioneren, omdat aan het stemgedrag van de fractie geen touw valt vast te knopen. Leek voormalig partijleider Thierry Baudet kort na de oprichting van de partij een fan van de Joodse staat (hij droeg zelfs eens trots een IDF-shirt), enkele jaren later bejubelde hij de ‘heldhaftige’ Houthiterroristen uit Jemen. Toch blijkt de partij bij menig buitenlandmotie voor de Joodse staat te stemmen.
Tegelijkertijd scoort FvD op het gebied van antisemitismebestrijding bedroevend. Zelfs de islamitische partij Denk doet het beter. Gelet op uitspraken die de fractieleden in de Kamer deden, is dat trouwens niet verwonderlijk. Meer dan eens maakten zij zich schuldig aan bagatellisering van de Holocaust. Drie voorbeelden van het stemgedrag van de partij maken veel duidelijk. Zich uitspreken dat antisemitisme onverenigbaar is met de Nederlandse kernwaarden? Tegen. Joods leven beschermen en antisemitisme harder bestraffen? Tegen. Een plan ontwikkelen om antisemitisme te bestrijden? Tegen.
Meer dan eens maakten Kamerleden zich schuldig aan bagatellisering van de Holocaust
––––––––––
De Socialistische Partij (SP) is altijd de radicaalste partij geweest als het om Israël gaat. Velen herinneren zich de beelden van buitenlandwoordvoerder Harry van Bommel, die jaren geleden al meeliep in anti-Israëlprotesten waarbij antisemitische leuzen werden gescandeerd. Die had hij ‘niet gehoord’, zei hij daarna. De partij is zo mogelijk nog radicaler geworden. Nog geen vijf dagen na 7 oktober 2023 stemde SP tegen een motie die Israëls recht op zelfverdediging bekrachtigde. Twee weken later dienden de socialisten een motie in die er bij Israël op aandrong het geweld te stoppen en de Palestijnse staat te erkennen. De partij was – traditiegetrouw – vanaf het begin van de oorlog aanwezig bij anti-Israëlprotesten.
Daarnaast negeert de SP standaard het gevaar van antisemitisme. De fractie was al lang tegenstander van de IHRA-werkdefinitie van antisemitisme en stemde tegen een motie die stelde dat de Jodenjacht van 7 november in Amsterdam onacceptabel, onaanvaardbaar en Nederland onwaardig was. Ook was de partij tegen het wettelijk vastleggen van de taken van de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding.
De SP negeert standaard het gevaar van antisemitisme
––––––––––
De afgelopen jaren heeft de Partij voor de Dieren (PvdD) zich ontwikkeld tot een nog radicalere partij dan de SP. Zoals te zien was bij Extinction Rebellion en Greta Thunberg zijn klimaat en dierenliefde verdrongen door een rabiaat anti-Israëlactivisme. Goedbeschouwd bijzonder, omdat de Joodse staat niet bepaald ondermaats is in ontdekkingen en technologie op het gebied van klimaat of dierenwelzijn – al helemaal niet in vergelijking met omliggende landen. Geobsedeerd door de Palestijnse zaak weekte de partij zich zo los van de oorspronkelijke kernwaarden.
In 96 procent van de gevallen keerde de partij zich door het stemgedrag tegen de Joodse staat. De PvdD was nooit de grootste vriend van het land, maar de afgelopen twee jaar radicaliseerde de partij onder leiding van Esther Ouwehand. Bij de Algemene Beschouwingen in september hulde zij zich in een outfit met watermeloentjes, symbolen van Palestijns verzet. Een dag later werd Ouwehand uit de Kamer gestuurd omdat zij zich had gehuld in een bloesje van de Palestijnse vlag.
De campagne van de dierenpartij spitste zich vrijwel geheel toe op Gaza. Pas na het uitroepen van de wapenstilstand verzuchtte Ouwehand dat de verkiezingen ‘te weinig over het klimaat gingen’. Ook op het gebied van antisemitismebestrijding scoort de partij zwak. De novemberpogrom in Amsterdam vond de partij wel acceptabel en zodra het woord antisemitisme in de Tweede Kamer werd genoemd, stuurde de partij het debat naar islamofobie en moslimdiscriminatie.
Onder leiding van Esther Ouwehand radicaliseerde de PvdD
––––––––––
Het hoeft niemand te verbazen dat als het op Israël en antisemitisme aankomt, Denk het slechtste jongetje van de klas is. Ook bij deze partij zien we een totale obsessie met de oorlog tegen Hamas. Elk debat proberen de Denkers richting Gaza te sturen, met Palestijnse speldjes standaard op het revers. Fractievoorzitter Stephan van Baarle vergelijkt Netanyahu met Hitler; hij vindt dat de Joodse staat maar moet worden opgedoekt en plaats moet maken voor een land dat Palestina heet.
De fractieleden van Denk maken graag gebruik van alternatieve namen voor Israël, zoals ‘terreurstaat’, ‘zionistische etnostaat’ en ‘koloniaal project’. Israël wordt in het verkiezingsprogramma steevast tussen aanhalingstekens gezet. Ook op bestrijding van Jodenhaat scoort Denk, goed luisterend naar haar achterban, abominabel. Alleen het FvD doet het op dat gebied nog slechter.
De Joodse staat moet plaatsmaken voor Palestina
Eén reactie
Frappant dat de enigen die voortdurend als échte fascisten met intimidatie en racistische uitsluiting handelen, die dikke vrienden van het racistische en superfascistische en wrede Hamas, op dit moment wéér aan het demonstreren zijn – let wel: tegen fascisme…
En dat gaat een deel worden van de volgende Nederlandse regering, tenzij iemand zich bedenkt met betrekking tot de PVV.