Geen plek in de bus

Het lijkt zo mooi hoe Europa miljoenen vluchtelingen uit Oekraïne opvangt, en dat is het ook. Onmiddellijk na de Russische inval op 24 februari openden niet alleen West-Europese landen hun grenzen voor Oekraïners, maar vingen ook Oost-Europese landen die tot de val van de Muur tot het Sovjetrijk behoorden, honderdduizenden vluchtelingen op. Die bereidwilligheid is opmerkelijk, omdat a! eer van vreemdelingen in voormalige Sovjetstaten als Hongarije, Tsjechië, Slowakije en Polen jarenlang breed gedragen overheidsbeleid leek. De keihard door de Sovjets neergeslagen volksopstanden in 1956 in Boedapest, in Praag in 1968 en de repressie na de stakingen in Gdansk rond 1980 hebben van Hongarije, Tsjechië, Slowakije en Polen zeer nationalistische, licht xenofobe landen gemaakt.

Voordeel
Tot 24 februari. Gelijk met de verrassende openstelling van grenzen voor vluchtende Oekraïners, las ik tot mijn verbazing dat er anno 2022 weer ruim 200 duizend Joden in Oekraïne woonden. Dat is verbazend, omdat in september 1941 bij de eerste massaslachting van Joden in de Tweede Wereldoorlog in Babi Jar rond 35 duizend van de 200 duizend toenmalige Oekraïense Joden in twee dagen tijd op beestachtige wijze zijn vermoord door de nazi’s en Oekraïense handlangers. Dat was ruim voordat de eerste treinen naar Auschwitz en Sobibor reden. De paar Joden in het land die de naziterreur uiteindelijk overleefden, zouden na de oorlog grotendeels naar Israël en andere landen zijn geëmigreerd en zo zijn ontkomen aan het snel na 1945 volgende, virulente Sovjet-antisemitisme.

Terwijl Joden in het verleden veelal de eerste slachtoffers werden van oorlog en terreur, lijken de 200 duizend tot voor kort in Oekraïne wonende Joden nu ineens in het voordeel ten opzichte van niet-Joden. Niet alleen Israël heeft zijn grenzen geopend, ook internationale Joodse organisaties bieden breed gedragen steun aan Oekraïense Joden (en niet-Joden) in nood. Is er dan helemaal geen discriminatie, is eindelijk iedereen gelijk, ongeacht afkomst of huidskleur? De vraag stellen is hem beantwoorden, waardoor ex-voetballer Clarence Seedorf zich geroepen voelde samen met anderen de organisatie Black Impact Foundation (BIF) op te richten. Hun doel: ook mensen met een kleur de kans bieden Oekraïne te ontvluchten, hun slogan: ‘Get people of color out of Ukraine’.

Via deze organisatie zet Seedorf zich in voor in nood verkerende studenten uit Afrika, India en de Cariben, ordinair gezegd voor niet-witte vluchtelingen. Omdat het leven in Oekraïne relatief goedkoop is en de opleidingen van hoog niveau, kende het land tegen de 100 duizend goed geïntegreerde studenten uit diverse derdewereldlanden. Ook deze hoogopgeleide studenten trachtten een veilig heenkomen te zoeken en te vluchten na de inval van Poetins legers. Maar wat blijkt? Afrikanen werden en worden niet alleen geweerd uit schuilkelders in grote steden in Oekraïne, ook is hun de toegang ontzegd tot bussen en treinen die de duizenden vluchtelingen vervoeren naar veilige oorden.

Gedeelde zorg
BIF-voorzitster Ivolaine de Nobrega gaf het voorbeeld van een Afrikaanse student die 29 kilometer naar een station moest lopen, omdat buschauffeurs in Oekraïne hem toegang weigerden. Eenmaal in een bus mochten andere Afrikanen niet gaan zitten. Maar ook buiten Oekraïne gelden voor deze groep ontheemden andere regels dan voor autochtone Oekraïners. De laatsten worden gezien als oorlogsslachtoffer en hebben daarom in de ontvangende landen recht op onderwijs en onderdak. Afrikaanse studenten hebben geen enkel recht. Zij vallen tussen de wal en het schip, hoewel ze net zozeer slachtoffer zijn. Lijkt mij. Oekraïners in Nederland krijgen snel een status, Afrikaanse vluchtelingen moeten zich als asielzoeker melden en het lange traject van asielaanvraag afleggen als zij willen blijven. De Nobrega: “Het lijkt of we in een maand ruim honderd jaar in de tijd zijn teruggeworpen.”

Terecht vraagt Clarence Seedorf zich af waarom deze Afrikaanse ontheemden worden gediscrimineerd ten opzichte van autochtone Oekraïners, van witte vluchtelingen. Ik deel de bezorgdheid van Seedorf en mag hopen dat onze gedeelde zorg niets te maken heeft met ons beider afkomst.

Heeft u dit artikel met plezier gelezen? Met een abonnement op het NIW krijgt u toegang tot columns, opinies, analyses, nieuws – en achtergrondverhalen. Kies hier wat het beste bij u past.