Een antisemitisch bericht van de NOS over en een bompakket gericht aan George Soros hebben de miljardair de afgelopen weken weer in het nieuws gebracht. Voor links is hij een filantroop die de wereld beter en democratischer probeert te maken, voor rechts een marionettenspeler die zijn enorme rijkdom gebruikt om zijn agenda erdoor te drukken. Het NIW beantwoordt vijf belangrijke vragen over de man die zowel wordt bewonderd als gehaat.
1. Wie is George Soros?
Soros werd op 12 augustus 1930 als György Schwartz geboren in de Hongaarse hoofdstad Boedapest. De jonge György overleefde de Tweede Wereldoorlog door zich voor te doen als christen, beschermd door een ambtenaar van het met de nazi’s samenwerkende fascistische regime in Boedapest. Dus niet, zoals een beruchte complottheorie luidt, door zelf met de nazi’s samen te werken (aanhangers van deze theorie gebruiken zelfs de foto van een SS’er, Auschwitzkampbewaker Oskar Gröning, om te ‘bewijzen’ dat Soros fout was in de oorlog). In 1947 emigreerde hij naar Londen, waar hij studeerde aan de prestigieuze London School of Economics. In 1956 trok hij naar New York; naast de Hongaarse heeft Soros de Amerikaanse nationaliteit. Hij is drie keer getrouwd (de laatste keer in 2013 met de dik veertig jaar jongere Tamiko Bolton) en heeft vijf kinderen.
2. Hoe vergaarde hij zijn fortuin?
Soros is een van de rijkste mannen op aarde. Althans, dat was hij voordat hij 12 miljard dollar (bijna 11 miljard euro) overmaakte naar zijn Open Society Foundations. Geen zorg, ook na deze enorme schenking bleef er genoeg over om aardig van te kunnen leven: Soros is nog steeds goed voor een slordige 7,3 miljard euro.
In 1969 begon György, inmiddels George, zijn eerste hedge fund: Double Eagle. Sindsdien staat hij aan de top van speculatiepiramide en de miljarden stroomden binnen. Soros’ populariteit bij linkse en zijn impopulariteit bij rechtse politici is opvallend omdat hij een ultieme kapitalist – ‘roofkapitalist’ zo u wilt – kan worden genoemd. Hij heeft short selling (het speculeren met aandelen of valuta die de speculant niet bezit) tot een kunst verheven. Dit is volkomen legaal, maar niet bepaald populair onder antikapitalisten. Zo verdiende Soros in 1992 een miljard door tegen het Verenigd Koninkrijk te wedden, wat hem de bijnaam ‘the man who broke the Bank of England’ opleverde.
Het probleem is dat short selling economieën grote schade kan berokkenen. De niet bepaald rechtse economist Paul Krugman was daarom zeer kritisch over Soros: “Investeerders beleggen niet alleen geld als zij een crisis zien aankomen, zij doen hun best die crises te veroorzaken om winst te maken”, schreef Krugman. Beleggers die zich hieraan schuldig maken noemde hij ‘Soroi’.
3. Waaraan geeft Soros zijn geld uit?
Het antwoord op deze vraag hangt sterk af van aan wie hij wordt gesteld. Voorstanders zeggen: goede doelen zoals het bevorderen van democratie wereldwijd, terwijl tegenstanders het houden op het vergaren van zoveel mogelijk macht en het bevorderen van zijn eigen politieke agenda. De miljarden van de Open Society Foundations gaan inderdaad naar democratie bevorderende organisaties over de hele wereld zoals Human Rights Watch en Amnesty International, maar critici wijzen erop dat het hierbij vooral gaat om individuen en organisaties die tegenstanders zijn van regeringen waar Soros het zelf niet zo op heeft, of naar voorstanders van bewegingen die hij zelf ideologisch ondersteunt. Soros is absoluut niet de enige miljardair die dit doet. Integendeel, politieke invloed door filantropie is met name in de VS big business. Waar Soros en Amazon-oprichter Jeff Bezos dit aan de linkerzijde van het politieke spectrum doen, staan aan de rechterkant de Koch-broers en casinomagnaat Sheldon Adelson. Allen hebben zij grote invloed binnen het op campagnegeld drijvende Amerikaanse politieke systeem, maar Soros is duidelijk de meest internationaal georiënteerde van deze politieke ‘mecenassen’.
In Nederland gaf hij tonnen aan de (mislukte) ja-campagne bij het Oekraïnereferendum. Verder steunt Soros vooral organisaties die positief staan tegenover migratie en ook verschillende islamitische organisaties in ons land mogen zich koesteren in zijn vrijgevigheid. In zijn geboorteland Hongarije helpt Soros met name organisaties die kritisch staan tegenover de regering van Viktor Orbán, wat leidde tot een felle overheidscampagne waarin de miljardair werd afgeschilderd als sinistere poppenspeler die de Hongaarse soevereiniteit ondermijnt en het land wil overspoelen met vluchtelingen en andere migranten. Sommigen zagen antisemitische ondertonen in deze campagne.
In Soros’ wereldbeeld neemt Israël een opmerkelijke plaats in. “Ik ontzeg de Joden niet het recht op een nationaal bestaan, maar ik wil er niets mee te maken hebben,” zei Soros ooit in een interview. Wel geeft hij gul aan Palestijnse organisaties die Israël demoniseren, de BDS-beweging (bijvoorbeeld Al-Haq en Adalah) en aan kritische Israëlische organisaties als B’Tselem en Breaking the Silence. Aan de andere kant gaat het hierbij om relatief kleine bedragen, naar schatting in totaal zo’n 3 miljoen dollar per jaar.
4. Waarom wordt Soros zo gehaat?
De miljardair steunt zo ongeveer alles en iedereen waar rechts georiënteerden en rechtspopulisten nachtmerries van krijgen: vluchtelingen, migranten, de LGBT-gemeenschap, pro-EU-organisaties, BDS… Het is niet verwonderlijk dat in deze kringen zijn Joodse achtergrond (zeker niet zijn Joodse identiteit, die is verwaarloosbaar) als een rode lap op een stier werkt. Zo was de campagne tegen hem in Hongarije niet expliciet antisemitisch, maar werd deze toch door velen zo opgevat omdat zij zou appelleren aan stereotypen over Joden: rijk, machtshongerig, in het geheim opererend, onbetrouwbaar, anti-nationalistisch, enzovoort. Vorige week werd hij bij onze eigen NOS nog beschreven als ‘de Jood Soros’ die overal zijn ‘tentakels’ heeft. De omroep heeft het gewraakte artikel inmiddels verwijderd.
Tijdens de Brexit-campagne beschuldigde het leave-kamp hem ervan achter een ‘geheim complot’ te zitten om het Verenigd Koninkrijk binnen de EU te houden. Het is waar dat Soros de remain-campagne steunde, maar geheim was dat bepaald niet. Ook zou hij volgens zijn tegenstanders de migrantenmars van Centraal-Amerika naar de VS-grens financieren en demonstranten tegen de Amerikaanse opperrechter Brett Kavanaugh betaald hebben. Voor beide theorieën bestaat geen bewijs, wat Cesar Sayoc er niet van weerhield een bom naar Soros’ privéadres te sturen. Ook Robert Bowers, de terrorist achter het bloedbad in de Tree of Life-synagoge in Pittsburgh, refereerde aan de complottheorie dat Joden als Soros de ‘oorspronkelijke’ (daarmee bedoelde hij vreemd genoeg de blanke) bevolking van de VS willen ‘vervangen’.
Het gerucht dat Soros met de nazi’s collaboreerde is hardnekkig in (extreem)rechtse kringen. Complotdenker Alex Jones, politiek commentator Ann Coulter, acteur James Woods en zelfs comédienne Roseanne Barr verspreidden deze schandalige laster. Aan de basis ervan ligt een interview dat Soros ooit aan 60 Minutes gaf, waarin hij vertelde hoe hij in 1944 zijn pleegvader begeleidde bij de inbeslagname van het bezit van een Joodse familie. Soros was toen veertien jaar oud.
5. Hoe machtig is Soros echt?
Geld is macht, zeker in het Amerikaanse politieke systeem. Vaak worden campagnedonateurs beloond met functies als ambassadeur in het buitenland. Maar hun invloed kan ook meer verborgen zijn. Wikileaks publiceerde in 2016 een e-mail uit 2011 van Soros aan toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton, waarin hij haar uitlegt hoe een bepaalde politieke crisis in Albanië het best kan worden beteugeld. Of Clinton – royaal gesteund door Soros tijdens haar verschillende verkiezingscampagnes – zich hierdoor liet beïnvloeden is natuurlijk de vraag, maar het feit dat Soros zo’n directe lijn met haar had dat hij met concrete voorstellen kwam (die ook nog eens werden uitgevoerd) toont aan dat zijn vermeende invloed niet enkel in de verbeelding van complotdenkers bestaat.
En dan is er de lijst van 226 leden van het Europees Parlement (EP) die ‘waarschijnlijk het gedachtegoed van de Open Society steunen’, opgesteld voor Soros’ ngo door een Brussels consulting-bedrijf. Voor velen is de lijst het bewijs dat honderden Europese politici ‘in zijn zak zitten’. Het is niet zo verwonderlijk dat toen Judith Sargentini (GroenLinks) recent in het EP lobbyde tegen de regering-Orbán, Soros’ tegenstanders haar ervan beschuldigden niet meer dan zijn mondstuk te zijn. Sargentini beaamde in een interview op Radio 1 samen te werken met door hem gefinancierde organisaties. Overigens staan op de lijst leden van bijna alle Nederlandse fracties, van de SP tot de VVD. Bewijs dat zij ook daadwerkelijk connecties met Soros hebben of zich door hem (hebben) laten beïnvloeden, is er niet.
Sowieso kun je je afvragen hoe succesvol Soros’ streven naar politieke invloed is. Anders dan in de zakenwereld lijkt hij nogal eens op het verkeerde
paard te wedden. ‘Zijn’ kant in de referenda rond Brexit en het Oekraïneverdrag verloren (in het laatste geval zelfs kansloos), Hillary Clinton redde het in 2016 niet tegen Donald Trump, Viktor Orbán is in eigen land populairder dan ooit en zelfs met BDS wil het nog niet echt lukken. Blijkbaar is George Soros’/György Schwartz’ financiële instinct een stuk scherper dan zijn politieke.
Foto: World Economic Forum
Abonneer op het NIW
