Gewoon, normaal

‘Can this be America?’ vroeg rabbijn Jacob Rothschild van de Hebrew Benevolent Congregation in Atlanta zich af nadat terroristen bommen hadden geplaatst bij verschillende synagogen en zwarte kerken. Vijf maanden later ontploften bij zijn synagoge vijftig staven dynamiet. Dat was in 1958.

Veel Amerikanen vragen zich zestig jaar later dagelijks af: kan dit Amerika zijn? Is dit waar ik woon, is dit nu het land van de vrijgevochtenen, het thuis van de moedigen? Steeds duidelijker tekent zich af dat de woorden en daden van één leider katalysator kunnen zijn voor gedrag dat – klaarblijkelijk – al tijden sluimerend op de loer lag. Verscholen achter bomen, zich tegen muren aandrukkend, in kelders wachtend tot het moment dat de baas liet zien dat het goed is. Dat je je woorden niet meer weloverwogen hoeft te kiezen, dat fatsoen en beleefdheid achterhaald zijn. Dat inlevingsvermogen voor sukkels is. Dat je gewoon mag zeggen wat je denkt, ook als het niet waar is, of niet helemaal waar, zelfs als het helemaal niet waar is.

Ogenschijnlijk in een ogenblik van de geschiedenis is het land dat altijd gelijke kansen aan iedereen wilde bieden – ook al was de werkelijkheid vaak anders – veranderd in een modderpoel van slijmerige smerigheid waarbij iedereen die niet tot de overheersende klasse behoort vogelvrij is, in ieder geval in de publieke arena. Het volgt in het kielzog van een leiderschap dat de fundamentele principes van de democratie aan zijn laars lapt en daar nog trots op is ook. Dat waarheid en integriteit heeft gedegradeerd tot waardeloos. Dat openlijk seksistisch en racistisch is. Dat misschien volgens de letter der wet niet rechtstreeks antisemitisch is, maar wel een flink aantal bedenkelijke kerven op de antisemitismestok heeft. Dan gaat het opeens heel snel, zien ze in Amerika. Waar mensen zeker van waren, kukelt als een kaartenhuis in elkaar. We slaan het via onze beeldschermen van overzee gade en leven mee.

Eng Gelukkig loopt het in Nederland zo’n vaart niet. Tenminste, dat houden we de hele tijd krampachtig vol. Polen, ja, Polen is eng. Hongarije is ook eng. Maar Nederland niet. Daar doen we gewoon normaal tegen elkaar. Tot twee weken geleden. Mensen die tegen zwarte mensen roepen dat ze moeten oprotten naar hun land, in bomen moeten klimmen en nog veel erger dan dat. De schreeuwende, hatende meute. Kan dit Nederland zijn? vroeg ik me af.

Gelukkig loopt het in Nederland zo’n vaart niet. Tenminste, dat houden we de hele tijd krampachtig vol

Een doodnormale kwaliteitskrant plaatste na de gebeurtenissen een artikel met reacties van ‘deskundigen’. De ‘acties’ hadden vooral de intentie kinderen te beschermen tegen politieke demonstraties, stond daarin. Ik bescherm mijn kinderen ook altijd in het verkeer door ze net even een zetje te geven als er een vrachtwagen aankomt. De spreekkoren en uitspraken als ‘kankeraap’ en ‘kutneger’ waren volgens deze deskundigen niet racistisch. Goed dat we het even weten want dat verandert de discussie inderdaad aanzienlijk. ‘They had me wriggling in the crushing grip of reason’ parafraseer ik Casper hier (die van Hobbes). Klemgezet met een ijzersterke argumentatie. Racisme is ‘een spook dat steeds boven de discussie hangt’ vond een jurist en psycholoog in dat stuk. Heel vervelend voor al die normale mensen. En als je mensen racist noemt, nou, dan worden ze dus boos. En gaan ze júíst racistische dingen roepen. En ‘hoer van de zwarten’. En met spullen gooien. En mensen bedreigen.

De burgemeester van Atlanta zei na de aanslag op de synagoge in zijn stad: “Elke politieke ophitser is de peetvader van iedere geniepige kruisverbrander en bommenplaatser in het Zuiden”. In Nederland wordt niet opgehitst. Ook hier had de lelijkheid zich schuilgehouden maar was al jaren bezig, steeds minder voorzichtig, uit holen te kruipen, naar het volle daglicht. Zich verzamelend, eerst nog bescheiden, maar nu in steeds grotere en luidere groepen. Het leiderschap was nu wel een beetje geschrokken. We hadden toch gezegd dat iedereen ‘normaal’ moet doen? Was dat niet genoeg? Jawel. Dit ís nu normaal. Kan dit Nederland zijn? Dit is Nederland.