Nu Rusland het regime van Assad ook daadwerkelijk steunt met bombardementen op verschillende groepen rebellen, gaat de oorlog in Syrië een nieuwe fase in. Het conflict houdt ook in Israël de gemoederen bezig.
Al vier jaar wordt een bloedig conflict uitgevochten in Syrië, waarvoor Europa, nu het wordt geconfronteerd met honderdduizenden vluchtelingen, nu pas echt de ogen opent. Maar Israël volgt als buur van Libanon, Syrië en Jordanië de oorlog al jaren met argusogen, hoewel het zich zo afzijdig mogelijk houdt. Alleen wanneer Jeruzalem bijvoorbeeld ziet dat wapenleveranties aan Hezbollah de spuigaten uitlopen, grijpt het militair in. Verder is er de humanitaire hulp. Vorig jaar bezocht ik een ziekenhuis in Naharia, waar ernstig gewonden worden behandeld. Het feit dat Israël deze slachtoffers binnenhaalt, levert tragikomische situaties op. Zo vertelde de Arabische directeur van het ziekenhuis dat een gewonde man buiten bewustzijn werd binnengebracht. Zodra hij was opgelapt en besefte waar hij zich bevond, probeerde hij uit een raam te ontsnappen, omdat hij ervan overtuigd was bij de duivel terecht te zijn gekomen. Er zijn ook andere verhalen die hier zelden tot nooit de Nederlandse kranten halen. In een ziekenhuis in Haifa kreeg een man wiens kaak was weggeschoten een nieuw exemplaar, gemaakt van titanium.
We weten van veldhospitalen in de Golan voor lichter gewonden die de grens bij Kuneitra oversteken. Deze daden van goedertierenheid veroorzaken binnen de grenzen van Israël op hun beurt spanning. Zo kwamen Druzen in opstand toen zij vermoedden dat tegenstanders van hun geloofsgenoten in Syrië in Israëlische ambulances naar ziekenhuizen werden vervoerd. Langs de Syrisch-Israëlische grens hebben allerlei partijen zich inmiddels ingegraven. Jabhat al-Nusra (de Syrische tak van Al-Qaida), Ahrar as-Sham (Syrische jihadisten), wat er over is van het Free Syrian Army (zogenaamd ‘gematigde’ rebellen die door de VS worden ondersteund maar vaak samenwerken met de twee eerder genoemde groeperingen), IS en Assads regeringsleger beschieten elkaar in de lagere, Syrische Golan met de regelmaat van de klok. Je kunt de rookpluimen vanaf het Israëlische uitkijkpunt zien optrekken en af en toe wordt er verkeerd gemikt, dan komt zo’n raket of mortier op Israëlisch grondgebied terecht.
Watertekort
Hoewel het niet van de daken wordt geschreeuwd, vanwege voor de hand liggende gevoeligheden, wordt ook Jordanië vanuit Jeruzalem ondersteund. Dagelijks rijden lange treinen met vers drinkwater het Hasjemitisch Koninkrijk binnen, omdat het land met honderdduizenden vluchtelingen binnen de grenzen kampt met een ernstig watertekort. Onder de radar zijn Arabisch sprekende traumateams in de vluchtelingenkampen actief, die mensen met posttraumatische stressstoornis behandelen. Ze zeggen daarbij niet dat ze uit Israël komen, omdat dat tot onnodige spanningen zou kunnen leiden.
Hoewel Benjamin Netanyahu indruk maakte tijdens de Verenigde Naties afgelopen week, heeft de realiteit zijn politiek ingehaald
Verder verschuift de ‘loyaliteit’ van de gemiddelde Israëlische burger geregeld. Assad staat in het land bekend als the devil you know. Feit is dat de grens tussen de geannexeerde Golan en Syrië dertig jaar lang de rustigste is geweest. Toen de chaos in Syrië uitbrak, stond een groot deel van de Israëlische publieke opinie ‘achter’ Assad, in de angst dat de voorspelbare duivel plaats zou maken voor een onvoorspelbare.
Moaz al-Khatib, de eerste en enige echte leider van de Syrische oppositie in die begindagen van de opstand, op wie de EU en de Verenigde Staten hun hoop hadden gevestigd, stond als imam van de Umayyad moskee in Damascus bij de Israëli’s bekend om zijn antisemitische publicaties: voor de Israëli’s een aanwijzing dat ze met een eventuele Syrische machtsverschuiving van de regen in de drup zouden raken. Daarnaast weet iedere Israëli dat Assad een Alawiet is, een stroming in de islam die door conservatievere broeders niet eens als islamitisch wordt erkend. Minderheden zoals christenen en Druzen hadden het onder zijn bewind relatief – met nadruk op dat woord – goed, als je hun situatie met andere Arabische landen vergelijkt.
Ineffectief
Al-Khatib gaf al snel de pijp aan Maarten, waarmee de enige reële poging tot eenheid onder de rebellengroepen een vroege dood stierf. De stemming in Israël sloeg om nadat Assad chemische wapens tegen zijn eigen bevolking bleek te hebben gebruikt. De Israëlische overheid deelde in 2012 zelfs gasmaskers en beschermingskits tegen chemische en biologische wapens uit: 1991 revisited, de Eerste Golfoorlog – ook wel Scud Season genoemd. De ontwikkelingen van de afgelopen maanden dwingen de Israëli’s opnieuw naar de verhoudingen te kijken. Hoewel Benjamin Netanyahu indruk maakte tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties afgelopen week, door 44 seconden lang een dodelijke stilte in de zaal te laten vallen, heeft de realiteit zijn politiek ingehaald. Zijn anti-Iranmantra wordt zelfs door experts van het Israëlische Institute for Strategic Studies als steeds ineffectiever beschouwd.
Iran wordt door het Westen voorzichtig als partner gezien in de strijd tegen het ISIS-geweld, nu er een (dubieus) akkoord ligt over Irans nucleaire aspiraties. De donderpreken van Netanyahu aan het adres van de Amerikanen doen volgens velen meer kwaad dan goed: get over it, hoor je steeds vaker uit de monden van Israëlische analytici. Daarbij moet de invloed van persoonlijke verhoudingen niet worden onderschat. Het is een publiek geheim dat Netanyahu en Barack Obama slechts met de grootste moeite door één deur kunnen. Het hele Westen twijfelt overigens aan het leiderschap van het Witte Huis, omdat Obama’s weifelende houding heeft gezorgd voor een machtsvacuüm, dat nu wordt opgevuld door Poetins Rusland. Netanyahu en Poetin kunnen in psychologisch opzicht veel beter met elkaar overweg. Ze staan bekend om hun ongenuanceerdheid en ze houden van duidelijke taal. Totaal andere types dan de intellectuele Obama. Ook zien beide politieke voormannen dat de passieve mentaliteit van de Amerikanen niet werkt in het Midden-Oosten; de gordiaanse knoop die de Arabische wereld is, wordt met Amerikaanse onzekerheid alleen maar verder aangetrokken.
Sektarische lijnen
Het conflict in Irak en Syrië, maar ook dat in Jemen, Soedan, Libië en andere brandhaarden in het Midden-Oosten, is een lappendeken die loopt langs etnische, tribale en sektarische lijnen, waarbij de grootste tegenstelling die is tussen sjiieten en soennieten. Sjiieten waren tot de Iraanse islamitische revolutie in 1979 niet de grootste vijanden van Joden. De geschiedenis wijst uit dat de soennieten veel agressiever naar de Joodse staat zijn geweest, met de kanttekening dat Hezbollah (sjiitisch) op dit moment door Israël als de gevaarlijkste buurman wordt gezien. Het is bekend dat er achter de schermen contacten zijn tussen Israël en soennitische landen als Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten.
De oproep van oppositieleider Herzog om de grenzen te openen voor Syrische vluchtelingen zou voor Israël nog riskanter zijn dan voor Europa
Maar het akkoord met Iran heeft de verhoudingen opnieuw verschoven. Het is de vraag of de Amerikanen die consequentie goed hebben doordacht voordat ze handtekening onder de deal zetten. Iran is nu vrij om zijn invloed in de regio uit te breiden: zie Jemen, waar door Iran gesteunde sjiitische Houthi-rebellen nu dood en verderf zaaien en Saoedi-Arabië, de tegenstander van de Houthi’s, heeft daar ook een groot aandeel in. Iran is een sterke bondgenoot van Assad. En ook de Russen zijn dat. Zij zullen nooit toelaten dat de Alawitische regering het onderspit delft, omdat hun haven in Tartus ze veel te dierbaar is. Als er enige kans is op een oplossing voor Syrië, dan zullen alle partijen, Europa, de VS, de Golfstaten inclusief Saoedi-Arabië, Rusland en Iran, met elkaar om de tafel moeten gaan zitten. En er zal nog heel wat water door de Jordaan stromen voor het zover is, waarbij IS goed garen zal spinnen. Israël staat erbij en kijkt ernaar, en dat moet het vooral blijven doen. De oproep van oppositieleider Herzog (Zionist Union/Avoda) om de grenzen te openen voor Syrische vluchtelingen zou voor Israël nog riskanter zijn dan voor Europa.
Jeruzalem doet er beter aan te kijken of het de relatie met Amerika kan verbeteren, de radicalen binnen de eigen gelederen onder de duim kan krijgen en op een of andere manier de Palestijnen kan pacificeren, die op dit moment tussen de Middellandse Zee en de Jordaan voor meer en meer gevaarlijke onrust zorgen.
Abonneer op het NIW
