De grootscheepse verbouwing van de Groningse sjoel, die in september definitief wordt afgerond, begon in maart dit jaar. De eigenaar van het gebouw, de Stichting Oude Groninger Kerken, gaf opdracht, omdat voegwerk, houtwerk en goten in zeer slechte staat waren geraakt, net als het stuc- en pleisterwerk in het gebouw. Jur Bekooy, bouwkundige van de SOGK: „Bij de restauratie eind jaren 70 waren dat nog de beste onderdelen, en toen is daar niets aan gedaan. Nu was dat hard nodig. De ‘jas’ van het gebouw is weer hersteld.” Tijdens de restauratiewerkzaamheden was de synagoge niet beschikbaar voor de gebruikelijke activiteiten als sjoeldiensten, exposities en concerten. Dat wordt in de komende weken goedgemaakt in de vorm van een uitgebreide presentatie over de restauratie. Op deze tentoonstelling is onder meer te zien wat de Groninger glazeniers Ballast & Bonekamp hebben gedaan om het roosvenster met davidster te herstellen en worden presentaties verzorgd door architectenbureau OVT, dat de restauratie bouwtechnisch begeleidde, en restauratie- en decoratieschilders Veldman & Veltman. Bekooy: „Rond 1900, toen de synagoge gebouwd werd, werden heel veel verfijnde materialen gebruikt: baksteen, natuursteen, glas-in-lood. Die moesten allemaal een speciale behandeling krijgen om er weer een tijd tegenaan te kunnen.” De meeste aandacht ging naar het opnieuw in het lood zetten van het enorme glas-in-loodvenster in de voorgevel, en naar het vergulden van de bollen die de ingang aan twee zijden sieren.
Jodenbuurt
De synagoge in de Folkingestraat is een schepping van de architect Tjeerd Kuipers. Kuipers was een ervaren kerkenbouwer en bouwde in dezelfde tijd zowel de Groningse Zuiderkerk (1901) als de Westerkerk (1907). Het was maar een klein stukje grond aan de toenmalige Kleine Folkingestraat, maar Kuipers wist er wel raad mee: hij had geleerd maximaal volume te halen uit een beperkt grondoppervlak. De sjoel is nu de op twee na grootste synagoge van Nederland. De synagoge moest een eigen, niet aan kerken verwant karakter krijgen, maar dat is niet gelukt: het gebouw lijkt in aanleg sterk op Kuipers overige kerken. De Folkingestraat was in de jaren 30 dé winkelstraat en het centrum van het religieuze en sociale leven in Joods Groningen. Van die gemeenschap was na de oorlog nauwelijks meer iets over. In de jaren 70 huisvestte het gebouw onder meer een stomerijwasserij. Pas in 1981 werd het gebouw na een grondige opknapbeurt weer in gebruik genomen als synagoge. Bij deze restauratie werd de architectuur teruggebracht in oorspronkelijke staat. Dat geldt niet voor de inrichting. Het gebouw zal, nadat het in oude luister is hersteld, naast zijn functie als sjoel ook een culturele bestemming krijgen. Aan het einde van het ‘schip’ is een hek geplaatst waardoor de ruimte daarvoor beschikbaar komt voor tentoonstellingen, lezingen en concerten.
Kunst
Lange tijd was er weinig aandacht voor de geschiedenis van de Groningse Jodenbuurt, totdat de Folkingestraat in 1994 een grondige opknapbeurt kreeg. Omdat geen enkel gedenkteken herinnerde aan het wegvoeren van de Joodse inwoners schreef de gemeente een kunstopdracht uit. Via een openbare inschrijving riep de gemeente Groningen kunstenaars op om de geschiedenis van de straat vanuit verschillende invalshoeken te belichten. Voorwaarden: het kunstwerk mocht geen ruimtelijk object op straatniveau zijn. Vijf kunstwerken werden geselecteerd, waaronder de bronzen maantjes in het plaveisel van de Folkingestraat, een kunstwerk van Joseph Semah, en ‘Het voorgesneden slagerspaard’, een paard van slagerstegels tussen twee winkels, dat herinnert aan de paardenslager in de straat. Een van de kunstwerken werd onlangs genomineerd voor de Groningse Straatkunstprijs: het werk ‘Portaal’, een deur van brons die niet meer open kan, symboliseert het definitieve einde van de Groningse Jodenbuurt. Een presentatie over de vijf kunstwerken is ook op de tentoonstelling te zien.
Zomeropenstelling Synagoge Groningen, Folkingestraat 60, t/m 19 augustus, entree: €3,- p.p., www.synagogegroningen.nl
Abonneer op het NIW
