Het moment is NU

Zal de fanatieke islam zegevierend uit de aanhoudende anti-gezag demonstraties in de meeste Arabische landen naar voren komen? Is het idee dat er uit die demonstraties een Arabische democratie kan voortkomen een fata morgana? Het debat over deze vraagstelling is in volle gang, niet alleen in Israël maar ook daarbuiten. Er zijn Israëlische commentatoren zoals Zwi Mazel, oud-ambassadeur in Egypte, die er heilig van overtuigd zijn dat de islam, de Moslimbroederschap in dit geval, in Egypte uiteindelijk aan het langste eind zal trekken en de democratische emotie in de islamitische wetgeving zal worden gesmoord. Samuel Huntington heeft in zijn even opzienbarende als populaire boek The clash of Civilizations (2002) betoogd dat de islam eenabsoluutgeslotensysteemis.Voordeze Harvard-professor stond het vast dat de Arabische massa rijp was voor de verwoestende ideologie van Osama Bin Laden. Ogenschijnlijk werd hij op 9/11 in het gelijk gesteld. De ideeën van Huntington motiveerden George

W. Bush om Afghanistan aan te vallen. Ik wil daarmee aangeven dat het ‘politieke moment’ ook door ideologen en wetenschappers wordt beïnvloed. Maar dan moet je wel Amerikaan zijn want Europese ideologen en wetenschappers worden in Washington genegeerd.

Dat is jammer, bijvoorbeeld omdat de stem van de Franse professor Gilles Keppel van de Parijse universiteit (science politique) geen gewicht in de schaal heeft gelegd in het debat over de vraag welke richting de islam uitgaat. Terwijl Huntington na 9/11 met zijn ideeën politici en de media ‘veroverde’ haalt professor Keppel in het licht van de0 ‘Arabische lente’ zijn gelijk. „Ik beweerde in mijn boek (Expansion and Decline of Islamisme) dat het Islamisme als een allesomvattende ideologie gedoemd is in verval te geraken,” schreef hij in een recent artikel in The New York Times. Volgens Keppel hebben de Islamitische radicalen uit de school van Osama Bin Laden hun doel nergens in de Arabische wereld bereikt. Niet in Egypte en niet in Algerije. Daarentegen voorzag Keppel in zijn boek dat meer en meer islamieten zich zullen openstellen voor pluralisme en democratie. In een langdurige door geweld gekarakteriseerde tijd zou volgens Keppel het concept van de ‘absolute soevereiniteit van Allah’ door parlementaire democratie worden ondergraven.

Het pessimisme van Huntington heeft bij Keppel een optimistisch kleurtje gekregen. Deze Franse professor geeft zich er ook rekenschap van dat de democratische gedachte in de Arabische wereld moet optornen tegen armoede en onwetendheid. Bovendien heeft de Arabische wereld met uitzondering van Libanon nooit democratie maar wel dictatuur gekend. Ik maak een uitzondering voor de Palestijnen. De paradox van Israëls langdurige bezetting is dat de Joodse staat de democratische gedachten naar de Palestijnen heeft geëxporteerd en nu met de gevolgen daarvan wordt geconfronteerd. Gedurende mijn bijna veertigjarige correspondentschap voor NRC Handelsblad heb ik dit fenomeen waargenomen en geanalyseerd. Het is een lang verhaal. Ik zal het kort houden.

Honderdduizenden Palestijnen hebben na 1967 in Israël gewerkt. De Palestijnen die in Israël werkten zagen de democratie in actie en kregen gevoel voor vrijheid van meningsuiting. De minister van Defensie Mosje Dayan stond de opening van Palestijnse universiteiten toe en Palestijnse persvrijheid onder Israëlische militaire censuur. In 1974 zette hij het licht op groen voor de eerste Palestijnse verkiezingen voor het kiezen van Palestijnse burgemeesters. In de grote Palestijnse steden kwamen PLO-burgemeesters aan de macht! Door en dankzij Israël heeft het democratisch instinct bij de Palestijnen postgevat. Zelfs Hamas aanvaardt het principe van vrije verkiezingen.

De kink in de kabel kwam toen Hamas de eerste parlementaire verkiezingen won en daarna werd gediskwalificeerd. In de geest van professor Keppel ben ik van oordeel dat Israël moet inspelen op dat Palestijnse democratische instinct. De Palestijnen lopen wat democratische inclinatie betreft op de Arabische dictaturen vooruit. De koningen en sjeiks hebben wel lippendienst verleend aan de Palestijnse zaak maar waren en zijn nog beducht voor een Palestijnse democratie waarvan de uitstraling hun macht zou ondermijnen. In de beoordeling van de richting die het Israëlisch-Palestijns conflict uitgaat ben ik van mening dat het Palestijnse democratische gevoel voor Israël een positieve factor zou moeten zijn om zich neer te leggen bij de stichting van een Palestijnse staat naast Israël.

Het zou verstandig zijn als premier Netanyahu zich bevrijdt van zijn paranoïde angst voor zo’n kleine Palestijnse staat en een redelijk vredesplan op tafel legt. Ik zou hem aanraden niet te wachten totdat de regimes in omliggende Arabische landen door naar vrijheid hunkerende massa’s omver worden geworpen. Het moment is NU. Ik ben van mening dat Israël moet inspelen op wat misschien wat voorbarig de ‘Arabische lente’ wordt genoemd. Het is zeker geen goed moment om in reactie op de verschrikkelijke moordpartij in de nederzetting Itamar nog eens vijfhonderd huizen in bezet gebied te bouwen of zoals een commentator opperde de Westelijke Jordaanoever te annexeren. Zelfs het verspreiden van de foto’s van het vermoorde gezin via de internationale media kan het ‘bouwbesluit’ niet begrijpelijk maken.

Ik ben al heel lang van oordeel dat het voortbestaan van een democratische Joodse staat afhankelijk is van het opgeven van de bezetting en het aanvaarden van een Palestijnse staat. Dat is ook het uitgangspunt van JCall Nederland in navolging van J-Street in Washington. J-Street is een aan invloed winnende Joodse pressiegroep die langzaam maar zeker wat afknabbelt van de enorme invloed van AIPAC op de Amerikaanse politiek. AIPAC – ik ken die organisatie goed – heeft tientallen jaren Israëls anti-Palestijnse politiek met groot succes in het Congres verdedigd. In mijn boekenkast staat het boek Those who spoke out. Het gaat over Amerikaanse politici die zich in een vroegtijdig stadium uitspraken voor contacten tussen Israël en de PLO en daarop door AIPAC in verkiezingscampagnes werden geveld. Nu klinken vanuit de Amerikaanse Joodse gemeenschap gelukkig stemmen die zich niet laten leiden en/of intimideren door de machthebbers in Jeruzalem. ‘Joodse lente?’