Hey Jew

Je muzieksmaak wordt, net als je seksualiteit en eigenlijk je hele identiteit, grotendeels gevormd tijdens je puberteit, schrijft muziekwetenschapper Henkjan Honing in Iedereen is muzikaal. De hits uit je tienerjaren zullen je de rest van je leven bijblijven en gevoelens van nostalgie oproepen. Alles wat daarvoor is gemaakt is oude troep en alles erna de moeite van het beluisteren nauwelijks waard. Bij mij is er blijkbaar iets misgegaan. Voor mij was niet de soundtrack van mijn eigen puberteit (de gezapige jaren negentig) bepalend, maar die van de puberteit van mijn ouders, de roemruchte jaren zestig. Puberale conflicten met mijn ouders waren er zat, maar over één ding waren we het roerend eens: The Beatles zijn het beste wat 300.000 jaar menselijke beschaving heeft voortgebracht.

Een onvergetelijke ervaring voor mij was dan ook een concert van Paul McCartney, drie jaar geleden. Toen hij als toegift Hey Jude zong, waarna de hele Ziggo Dome als uit één keel het coda meebrulde (‘Naaa, na na nanananaaa’), was het alsof we met zijn allen Alle Menschen werden Brüder stonden te zingen, gedirigeerd door Ludwig von Beethoven himself.

Hey Jude kwam deze week precies vijftig jaar geleden uit. McCartney had het geschreven om John Lennons vijfjarige zoontje Julian een hart onder de riem te steken tijdens de scheiding van zijn ouders. ‘Julian’ werd ‘Jules’ werd ‘Jude’. Artistieke vrijheid. Met ruim zeven minuten was het een ongekend lange single, maar het werd de succesvolste die The Beatles ooit zouden maken.

McCartney heeft Joden onder zijn beste vrienden, managers, echtgenotes en kinderen

En dat kwam de Fab Four goed uit want hun carrière zat in 1968 in een dipje. Manager, ontdekker en vaderfiguur Brian Epstein was een jaar eerder overleden, waardoor de band even stuurloos was en met de experimentele film Magical Mystery Tour zijn eerste flop kreeg te verwerken. De zonder enige zakelijke kennis opgerichte kledingwinkel Apple Boutique in Londen mislukte eveneens en sloot een week voor het uitbrengen van Hey Jude zijn deuren. Samen met zijn vriendin Francie Schwartz schilderde McCartney, ter promotie van zijn nieuwe lied, in koeienletters ‘Hey Jude’ en ‘Revolution’ (de B-kant van de single) op de witgekalkte etalageruiten van de leegstaande boetiek. “Het was een buitenkansje,” herinnerde Sir Paul zich later in The Beatles Anthology. “Baker Street, daar rijden de hele dag bussen voorbij.” Maar de publiciteitsstunt pakte niet uit zoals gehoopt. Men zag de tekst aan voor antisemitische graffiti, aangezien ‘Jude’ behalve een Engelse naam ook Duits is voor Jood. Er kwamen protesten van de Joodse gemeenschap en de ruiten werden door voorbijgangers ingegooid, wat de associatie met de Kristallnacht alleen maar sterker maakte. “Ik had geen idee dat het ‘Jood’ betekende,” zei McCartney. “Maar op foto’s uit nazi-Duitsland zie je ook ‘Juden raus’ op witgeschilderde ruiten (…). Ik zweer dat het nooit bij me is opgekomen.” Best gek dat hij die betekenis van ‘Jude’ niet kende, aangezien The Beatles vóór hun doorbraak ruim een jaar in Duitsland hadden gespeeld. Ook raar dat zijn Joodse vriendinnetje de link niet had gelegd.

Maar bij mij kan Paul een potje breken. Antisemieten gebruiken nog wel eens het argument ‘Ik heb Joden onder mijn beste vrienden’ als schaamlap, bij McCartney is dat ook echt zo. Sterker nog, hij heeft ook Joden onder zijn beste managers (behalve Epstein ook Allen Klein en Lee Eastman), onder zijn vriendinnen (zijn mooiste liefdesliedjes gaan over zijn verloofde Jane Asher), onder zijn echtgenotes (levenspartner Linda Eastman, huidige vrouw Nancy Shevell), en onder zijn kinderen, stief- en kleinkinderen.

John Lennon, nooit scheutig met complimentjes aan zijn vakbroeder, noemde Hey Jude zijn favoriete Beatlenummer. Hoewel het aan zijn zoontje gericht is, betrok Lennon de tekst op zichzelf, als aanmoediging om achter zijn nieuwe liefje Yoko Ono aan te gaan. (‘You were made to go out and get her’). Ik vind dat wij als Joodse gemeenschap Hey Jude ook op onszelf mogen betrekken. Als troostlied, zoals het bedoeld is. Dat wij, als ergens ter wereld Joden weer eens bedreigd, vervolgd of onder de voet gelopen worden, mogen zingen: ‘Hey Jew, don’t make it bad. Take a sad song and make it better.’ En dan uit volle borst: ‘Naaa, na na nanananaaa.’