iJew iBubbe

Auteur: Nadav Vissel

Een Joodse grootmoeder maakt indruk op haar kleinkinderen. Ze heeft vaak een leven gehad dat voor een kind in een veilige Westerse samenleving onvoorstelbaar is. Ze is arm, achtergesteld en vervolgd geweest. De stereotiepe grootmoeder is beschermend, meestal iets te veel. Ze wil dat het goed met je gaat, meestal iets te nadrukkelijk en ze weet ook precies waneer het goed met je gaat: als je een goede opleiding en voldoende eten hebt. Allemaal zaken die ze zelf nooit heeft gehad. Schuldgevoel gebruikt ze om te zorgen dat je naar haar luistert. Vanwege het harde leven dat ze heeft geleden, vergeef je haar dit allemaal. Bovendien heeft ze niet zoveel invloed op je leven als je ouders, zodat haar inbreng beperkt blijft tot wat wijze raad. Zeker als je Amerikaan bent noem je haar Bubbe of het goedmoedigere Bubbele.

Sinds kort is het mogelijk Bubbele te doen herleven dankzij de Engelstalige app iBubbe. Als je op het hoofd van iBubbe tikt, doet ze uitspraken die haar passen, zoals ‘God heeft sjabbat uitgevonden, zodat je je Bubbe kan bezoeken.’ Eenmaal aan haar sjabbattafel spoort ze je aan te eten met ‘Neem wat gefi lte fi sj. Het is lekker, het is echt lekker.’ Als je voorzichtig bedankt, werkt ze op je schuldgevoel. ‘Eet je niet? Wat?! Vind je dat ik niet kan koken?’ Dat iBubbe weet dat ze tegenstrijdig is in haar adviezen blijkt uit deze uitspraak: ‘Eet, eet! Je wordt stevig. Waarom neem je zoveel dessert? Eet, eet, het is goed voor je.’

Om een uitspraak te kiezen, opent u de lijst met uitspraken door op het tekstballonnetje onder in het scherm te tikken. Kies een uitspraak en raak direct daarna het hoofd van $iBubbe$ aan. Het lijstje verdwijnt en met het nodige drama wordt de gekozen zin gedeclameerd. U kunt ook een willekeurige zin laten declameren met de optie: random clips.

Wat boeiend is aan het goede imago van de stereotiepe Joodse grootmoeder, is dat ze daarvóór de stereotiepe Joodse móéder is geweest die geldt als zeurderig, overbezorgd, bemoeizuchtig, aanmatigend, manipulatief, verstikkend. Lang nadat het kroost het huis uit is, mengt ze zich nog in hun levens. Ze doet het weliswaar uit liefde, want ze wil dat haar kinderen het beter hebben dan zij het heeft gehad. Dat stereotype is onder andere door Philip Roth bekend geworden. Het verschil tussen grootmoeder en moeder zit hem niet in de vrouw. Het is dezelfde vrouw. Het zit hem in wie over haar praat. Ze heeft als het erop aankomt geen macht over de kleinkinderen, zodat die zich eenvoudiger aan haar verstikking kunnen onttrekken en uiteindelijk vriendelijker over haar oordelen.

Dat het om stereotypen gaat, zal bijna iedereen zich realiseren als hij aan zijn eigen oma denkt. Mijn oma was niet stereotiep, maar maakte wel indruk. Ze zei ‘kiep’ in plaats van ‘kip‘ en ‘dink‘ in plaats van ‘ding’. Verder was het een fort van zwijgzaamheid. Elke zondag kwam ik bij haar lunchen als ik op weg was van Joodse les naar Haboniem. Dan maakte ze een boterham voor me die lekker, maar anders smaakte dan ik gewend was, wat kwam door de Brio die ze erop smeerde. Zwijgend at ik de boterham, terwijl ze toekeek hoe ik ’m opat. Het stille uurtje bij haar op een dag die gevuld was met mensen die zichzelf graag hoorden praten, heb ik elke keer als erg aangenaam ervaren.