Een van de weinige pluspunten van de Oost-Oekraïense haven- en industriestad Marioepol zijn de zilverwitte stranden. Vandaar dat de regio bekendstaat als de nationale badplaats, op nog geen tien kilometer afstand van de grens met Rusland. De stad met een half miljoen inwoners is van strategisch belang omdat de doorvoerroute naar de Krim erdoorheen loopt. De oorlog die er sinds 2014 woedt, was in 2019 door het Westen vrijwel vergeten. Er was geen enkele aandacht voor, maar een bezoek aan het front toonde dat het er nog lang geen pais en vree was. Regelmatig vielen bij schermutselingen dodelijke slachtoffers. En deze week herdacht de stad nog dat vijf jaar geleden Gradraketten insloegen, met dertig doden tot gevolg. Er vielen meer dan honderd gewonden.
De Joodse gemeenschap van Marioepol staat onder leiding van rabbijn Mendel Cohen, die tijdens de Russische inval in 2014 moest rennen voor zijn leven. Oekraïense rebellen namen, gesteund door Russische troepen, onder meer de regio rondom Donetsk in. Joodse inwoners vluchtten naar Marioepol, waar de gemeenschap haar uiterste best deed de vluchtelingen, die alles hadden moeten achterlaten, te ondersteunen. Daarna arriveerde het coronavirus, dat stevig huishield in deze regio. Ook onder de leden van de Joodse gemeenschap in de stad.
Op dit moment stijgen de spanningen tussen Rusland en Oekraïne opnieuw naar het kookpunt en is een hernieuwde oorlog tussen de landen een reële dreiging. Die vrees wordt het meest gevoeld in deze grensstad. Het NIW spreekt opnieuw met Mendel Cohen over de ontstane situatie. Zijn stem klinkt vermoeid: “Iedereen is ermee bezig. De sfeer is zeer gespannen. Wij weten uit 2014 hoe gevaarlijk de situatie is en hoe die ineens kan ontvlammen. In dat jaar begonnen de gevechten door één menselijke fout, iemand die ineens raketten begon af te schieten. De onzekerheid is groot, niemand weet wat er gaat gebeuren. Ik krijg vanuit de hele wereld bezorgde telefoontjes.”
Frustrerend
Oorspronkelijk was Marioepol een pro-Russische Oekraïense stad. Dat veranderde op slag na de Russische inval in 2014. Cohen kon, nadat de troepen uit de stad waren teruggedrongen, snel terugkeren naar zijn gemeenschap, maar stond voor de enorme opgave de vluchtelingen uit het inmiddels bezette gebied te helpen: “Op wat voor manier dan ook. Deze mensen waren alles, echt alles kwijt: hun huis, hun kleren, hun zaak. Studenten konden hun studie niet afmaken. We hebben ze zoveel mogelijk ondersteund met medicijnen. We probeerden onderkomen te regelen, soms sloegen we een arm om iemand heen. Nu is er weer die dreiging. Let wel, we hebben ook nog altijd te kampen met veel slachtoffers van corona. Natuurlijk gaan we door met onze religieuze diensten. We moeten vasthouden aan onze dagelijkse routine. En daarbij willen we geen paniek veroorzaken, maar het is heel frustrerend. We hebben hier in zeventien jaar een hechte gemeenschap opgebouwd, maar iedereen lijdt onder de spanning.”
Kruitvat
Cohen blijft strijdbaar: “Ik ga nergens heen en zal hier blijven zo lang het kan. Wat het Westen niet altijd beseft, is dat wij al bijna acht jaar in deze gespannen situatie zitten. We weten allemaal dat chaos en anarchie slecht zijn voor iedereen, maar voor Joden in het bijzonder. We zien veel leden van onze gemeenschap vertrekken naar Israël, nu nog meer dan eerder. Aan de andere kant melden zich steeds meer Joden bij ons die eerder geen enkele binding meer hadden met het jodendom. Op die manier blijft het aantal leden van onze kehila redelijk stabiel.”
Allen kunnen rekenen op de hulp van Mendel Cohen en zijn gemeenschap. Maar de ervaring uit 2014 leert dat escalatie aan de grens in een klein hoekje kan zitten. Dat is de grootste angst van de rabbijn: er hoeft maar een lontje in het kruitvat te worden aangestoken om opnieuw in een oorlog terecht te komen. “Laten we hopen dat de rede zal overwinnen. Daar kunnen we op dit moment alleen maar voor bidden.”
Abonneer op het NIW
