NHnieuws.nl kopte op 18 augustus: “Struikelstenen in Edam afgeplakt, toeristen staan massaal tegen het raam”. Wat was er aan de hand? Blijkbaar staan volgens bewoners ‘busladingen toeristen tegen de ramen gedrukt’. Dat geeft zo’n overlast dat diezelfde bewoners een houten plaat over de struikelstenen hebben geschroefd waarop staat: ‘in verband met overlast gidsen’. “Ze tikken tegen de ramen met de paraplu’s en kijken naar binnen of de mensen er nog wonen,” zegt de eigenaar van het pand waar de stenen liggen. “Als dat nou één keer per dag was, was het niet zo erg, maar het gaat de hele dag door.” Omwille van de merkwaardigheid ga ik er maar vanuit dat deze toeristen daadwerkelijk op zoek zijn naar de mensen op de struikelstenen. Want hoe idioot het ook klinkt, iemand die net als ik in Amsterdam is opgegroeid, verbaast dit natuurlijk niks.
Poppetjes
De organisatie Pretpark Amsterdam, die vooral op sociale media actief is, spreekt Amsterdammers steevast aan als ‘figuranten’ en heeft als profielfoto uiteraard een pot Nutella. De leden ervan maken zich sterk tegen de ‘verpretparking’ van de stad. Die verpretparking beperkt zich niet tot Amsterdam, maar is inmiddels een breder Nederlands probleem, geïllustreerd door Edam
\De Edamse Jodenspeurtocht doet denken aan de verhalen over verbaasde toeristen die erachter komen dat Anne Frank niet meer in het Achterhuis woont. Anekdotes die ik altijd afdeed als broodjeaapverhalen, tot mijn moeder, die als gids werkt (een echte gids en een goede!), eens thuiskwam met het nieuws dat een Amerikaan bij het Rembrandthuis haar had gevraagd: “But where does he live now?”
De situatie in Edam is een voorbeeld van die verpretparking, waar Joden als het ware als poppetjes in de Efteling bewegen en de toeristen, op hun bootjes door de grachten varend of in hun bus achter de raampjes, kunnen wijzen en zwaaien. Joden zijn dan geen echte mensen, maar figuren uit de geschiedenis. Dat is ook merkbaar aan de vragen die je als Jood regelmatig krijgt: “Heeft je vader zo’n baard en hoed?” “Ben je dan ook heel rijk?” “Joden hebben toch altijd een grote neus?”
Het is misschien niet zo gek omdat er, vanuit een niet-Joods perspectief, meer Joden in zwart-witbeelden bestaan dan in het echt. Dan word je een museumstuk, of zoals Pretpark Amsterdam het treffend omschrijft: een figurant.
Authentiek
De toerist die elke stad bezoekt voor de hoogtepunten is op zijn beurt onderdeel van een grotere maatschappelijke zoektocht naar de ultieme authentieke ervaring. Jij hebt niet zomaar gebackpackt door Cambodja, nee, jij bent écht in een dorp geweest waar ze nog nooit een wit mens hadden gezien. Jij hebt niet zomaar in Rome gegeten, maar in een restaurantje waar écht alleen maar Romeinen zaten. Die zoektocht naar authenticiteit is op zijn beurt verbonden aan de hang van de moderne mens naar nostalgie. De zucht naar een verleden dat nooit heeft bestaan, de wereld van vroeger op z’n mooist ingelijst, je herinnering in sepia. Dan ga je vanzelf op zoek naar Joden uit de films, in het decor van een stad waar je even bent vergeten dat er echte mensen wonen, slapen, leven en de blaadjes van de struikelstenen vegen.
Heeft u dit artikel met plezier gelezen? Met een abonnement op het NIW krijgt u toegang tot columns, opinies, analyses, nieuws – en achtergrondverhalen. Kies hier wat het beste bij u past.
Abonneer op het NIW
