Jodocu’s

Regarding Susan Sontag

Er is de komende weken weer heel wat Joods te zien op het International Documentary Film Festival Amsterdam, IDFA, van oorlogsherinneringen tot modebewuste ouderen.

Focus op Honigmann

Tijdens deze editie van het IDFA is een specia- le rol weggelegd voor de Peruaans-Nederland- se (en Joodse) filmmaker Heddy Honigmann. Vorig jaar kreeg Honigmann tijdens de ope- ning van het IDFA de Living Legend Award uitgereikt. Honigmann geldt als een van de grootste Nederlandse documentairemakers en won vele prijzen. Dit jaar aan haar de eer om de Top 10 van het IDFA samen te stellen. Bovendien opent het festival met haar do- cumentaire Om de wereld in 50 concerten, waarin zij meereist met de wereldtournee die het Koninklijk Concertgebouworkest vorig jaar maakte om zijn 125-jarig bestaan te vieren. Zes van Honigmanns films (zowel documentaires als speelfilms) en een mas- terclass onder de titel Try a little tenderness staan ook op het programma.

Liefde door de maag

In Food for Love – A shtetl that’s no longer there vertelt de 75-jarige moeder van Heddy Honigmann, Sonia, hoe ze in 1939, twee maanden voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog met haar moeder en zusje uit het Poolse Grabowiec naar Peru emigreerde. De achtergebleven familie werd grotendeels vermoord. Het verhaal wordt verteld terwijl Sonia Heddy’s favoriete gerecht uit de Jiddisje keuken maakt: vrennekes, in deeg verpakte bolletjes aardappelpuree met gesnipperde uien, geserveerd met crème fraîche. Oude familiefoto’s illustreren de herinneringen, als het ware gevoed door de liefdevol bereide vrennekes.

Nog meer Honigmann

Goodbye: Als de gelukkig getrouwde Jan en de jonge onderwijzeres Laura elkaar voor het eerst op de Amsterdamse ijsbaan ontmoeten zijn er geen dialogen nodig om de kijker te laten voelen wat er tussen de twee gebeurt. Good Husband, Dear Son: het verhaal achter de vergeten genocide in het Bosnische dorp Ahatovici. Metal and Melancholy: in de Pe- ruaanse hoofdstad Lima, geboortestad van Honigmann, stapt zij in de taxi bij chauffeurs voor wie dit werk het enige antwoord is op de altijd dreigende armoede. The Underground Orchestra: een film over een ondergrondse wereld die zich niet alleen onder de grond afspeelt. Veelal illegale straatmuzikanten proberen in hun levensonderhoud te voorzien door te musiceren in de gangen van de Parijse metro. Ze bundelen hun krachten in een on- dergronds orkest. Crazy: over persoonlijke ervaringen van Nederlandse VN-militairen in onder meer Korea, Cambodja, Libanon en Bosnië, aan de hand van muziek die ze destijds draaiden.

Vijand als enige vriend

In The Green Prince van de Israëlische regis- seur Nadav Schirman maken we kennis met Mosab, de zoon van Hamas-kopstuk Hassan Yousef. Hij werd op zijn zeventiende gerekru- teerd door geheim agent Gonen Ben-Yitzhak voor de Israëlische veiligheidsdienst Sjien Beet, waarvoor hij ruim tien jaar werkte. Deze documentaire is gebaseerd op het boek Son of Hamas: a gripping account of terror, be- trayal, political intrigue, and unthinkable choices, dat over dit ongelofelijke maar waargebeurde levensverhaal werd geschreven. In de docu- mentaire komen zowel Mosab als Gonen aan het woord. Door middel van uitgebreide interviews met de twee wordt een uiterst geheim verhaal achter de schermen van het conflict uit de doeken gedaan. Een verhaal over onmogelijke keuzes, levensgevaarlijke consequenties en hoe de vijand je enige over- gebleven vriend kan worden.

Emotionele reis

In Don’t Lose Heart laat Hella de Jonge zien hoe de oorlog, ook nadat die voorbij was, op de levens van haar familieleden drukte. En op dat van haarzelf: de dokter raadde haar moeder na de oorlog aan kinderen te nemen, om het verlies aan te kunnen. Aan de hand van archiefmateriaal, nagelaten documenten van haar oudtante Ro Miller en verhalen van haar vader Eli Asser reconstrueert De Jonge wat er in en rond de oorlog is gebeurd met haar familie. Nooit eerder besproken brok- stukken herinnering smelten samen in een emotionele reis die vader en dochter samen maken langs plekken van betekenis in de familiegeschiedenis.

Donkere nacht

Na zeventig jaar is de misschien wel meest huiveringwekkende film uit de Britse film- geschiedenis toegankelijk voor naoorlogse generaties. Na de bevrijding kregen sterregis- seur Alfred Hitchcock en producent Sidney Bernstein van de Britse overheid de opdracht een documentaire te maken over de Duitse concentratiekampen, met door militairen vastgelegd materiaal. Voor de Britten moest de film als bewijs dienen voor de gruwelda- den van de nazi’s, maar naarmate de film vordert verandert de politieke situatie en vreest men dat de film de wederopbouw van Duitsland in de weg kan staan. De vijf film- rollen van Bernstein en Hitchcock belanden in een la totdat de Imperial War Museums onlangs besloten de film te restaureren en af te maken. Night Wil Fall vertelt het verhaal over de totstandkoming van de film German Concentration Camps. De kalme voice-over en de gestileerde interviews met betrokkenen vormen een scherp contrast met de horror van het materiaal.

Niet jong, wel fantastisch

Ook ruimte voor optimisme en vrolijkheid dit jaar. Advanced Style volgt een aantal vrouwen die bekend zijn geworden door het blog onder dezelfde naam van de blogger Ari Seth Cohen, die de straten van New York afstruint op zoek naar stijlvolle, mooie en creatief geklede ouderen. Zijn eigen oma is zo’n exemplaar, maar bijvoorbeeld ook de 90-plus-jarige Iris Apfel die als motto heeft ‘more is more and less is a bore’. Veel van deze stijlvolle oudjes zijn overigens ook Joods. Door het succes van het blog worden de dames geboekt voor televisieshows en re- clamecampagnes. Een onconventionele kijk op schoonheid en ouderdom. ‘I don’t want to look young, I want to look fabulous.’

Ware Fin?

De vermaarde Israëlische videokunstenaar Yael Bartana nodigde acht inwoners van Fin- land uit om zeven dagen lang in een landhuis op het platteland te verblijven. Enige voor- waarde was dat elke deelnemer een andere etnische, religieuze en politieke achtergrond moest hebben. Dit kunstwerk – True Finn – is een montage van het daaruit voortkomend materiaal en stelt vragen over identiteit. Hoe fungeert nationale identiteit als middel voor in- en uitsluiting? Welke mechanismen be- staan hiervoor in Finland? Waar hebben we het over als we het vandaag de dag over Finse identiteit hebben?

Onboetvaardig

Regisseur Joshua Oppenheimer maakte dit jaar een vervolg op zijn uit 2012 daterende film The Act of Killing, die even schokkend als bizar was. Anwar Congo was in de jaren 60 kopstuk van de paramilitaire organisatie Pemuda Pancasila in Indonesië, verantwoor- delijk voor mogelijk meer dan een miljoen tegenstanders van het Soeharto-regime. The Act of Killing reconstrueert zijn aandeel in de massamoord door Congo, samen met zijn kompaan Herman Koto, enthousiast hun daden te laten naspelen in zijn favoriete film- genres: oorlogsdrama, western, gangsterfilm en musical. In het vervolg hierop, The Look of Silence (2014), confronteert Adi, wiens broer tijdens deze massamoord de dood vond, de daders met de schuldvraag. Hij is hierdoor zijn leven niet meer zeker.

Tegendraads

Een portret van een van de meest invloedrij- ke en provocerende denkers van de 20e eeuw: Susan Sontag. Deze uitgesproken schrijver en filosoof maakte de weg vrij voor een nieuwe cultuurkritiek. Ze schreef over cultuur, pornografie, homoseksualiteit, politiek, fe- minisme, camp en ziekte. De documentaire Regarding Susan Sontag is het debuut van do- cumentairemaakster Nancy Kates en begint bij de vijftienjarige boekverslindende Sontag en leidt via haar literaire successen (Against Interpretation, Illness as Metaphor en Regarding the Pain of Others) langs haar romance met fotograaf Annie Leibovitz tot haar contro- versiële uitspraken over de aanslagen op 11 september. Daarmee schetst Kates niet alleen een beeld van haar invloedrijke werk, maar ook van haar privéleven.