Kloof

Jones Beach New York,1940

In de loop van de 20e eeuw werden verschillende stranden aangelegd in New York. De almachtige (en beruchte) hoge ambtenaar Robert Moses, zoon van Duits-Joodse migranten, zorgde ervoor dat er laag over de weg naar het stijlvol aangelegde Jones Beach loopbruggen werden gebouwd. Niet vanwege het gemak van die bruggen, maar omdat zo werd geregeld dat openbaarvervoerbussen Jones Beach niet konden bereiken. Alleen mensen met een auto konden er komen. Zwarten bezaten nauwelijks auto’s en zo werd het een vrijwel uitsluitend blank strand.
De afgelopen maanden bezocht ik Overtoomse Veld, een Amsterdamse achterstandswijk. Ik kwam onder andere bij een ‘zwarte’ middelbare school, waar 90 procent van de leerlingen moslim is. Tijdens gesprekken met leerlingen en leraren werd me duidelijk hoe diep de kloof is tussen de inwoners van deze wijk en de rest van Nederland. Waar het gaat om de kloof tussen Joden en moslims heeft die – uiteraard – in belangrijke mate een ideologische, religieuze basis. Tegelijkertijd is sprake van een sociaaleconomische kloof, die echter niet los kan worden gezien van de naar binnen gekeerdheid van bijvoorbeeld de Turkse gemeenschap. En die is weer niet los te zien van cultuur en religie. Dat constateren ook docenten, die ondanks alle indringende problemen met passie hun werk blijven doen.
Een van hen wees me vanuit het schoolgebouw op het nabijgelegen viaduct en legde uit dat deze een fysieke grens vormt die de meeste leerlingen nooit passeren. Tijdens een recente trip naar technologiemuseum Nemo – nabij het Centraal Station – stapte de docent met een groep leerlingen een tramhalte eerder uit, bij de Dam, voor een leuk wandelingetje. Geen van de leerlingen bleek ooit eerder op de Dam te zijn geweest. Sterker nog, geen van de tieners was ooit in het stadscentrum geweest.
Ik werd er stil van toen ik dat hoorde. Onwillekeurig moest ik denken aan Jones Beach, al is de situatie in verschillende opzichten onvergelijkbaar. Misschien is wel het lastigste aan de positie van de jongeren in Overtoomse Veld dat er sprake is van een complex aan problemen, die we zeker niet allemaal op korte termijn gaan oplossen. Alle mogelijke oplossingsrichtingen zijn een kwestie van heel lange adem. Een realistische blik op de werkelijkheid is de belangrijkste basis voor de toekomst. Het viaduct in Overtoomse Veld is veel meer dan alleen een viaduct.