Kosjer bellen

In ultraorthodoxe kring worden televisie en internet beschouwd als kwalijke invloeden van buitenaf. Juist die overtuiging zorgt voor een gat in de markt. Telefoon- en internetbedrijven storten zich – ook in Israël – op het kosjer telefoneren en internetten. 

Auteur: Joanne Nihom

Mel Sluyser

Een gsm is tegenwoordig iets heel gewoons, ook in onze orthodoxe kringen,” vertelt Benjamin Ben Perach (zoon van Bloeme Evers) in zijn huis in een orthodoxe wijk in Petach Tikwa. „Het is eigenlijk een must, niet alleen voor zakelijke werkzaamheden, maar ook om contact te houden met je gezin en met kennissen. Maar het hebben van een ‘gewone’ gsm is door onze rabbijnen verboden vanwege internet.”

De positie van internet en de gsm is een ‘hot issue’ in ultraorthodoxe kring. Dat bleek onlangs toen in New York meer dan 40.000 ultraorthodoxe Joden bijeenkwamen in twee honkbalstadions om te protesteren tegen de gevaren van internet. De boodschap van de organisatoren: internet is een bron van vunzigheid en waakzaamheid is geboden. Maar de discussie over internet speelt al veel langer in (ultra)orthodoxe kring.

In 2004 boog een raad van rabbijnen in Israël zich samen met ICT-specialisten over de dilemma’s rondom internet en mobiele telefonie en kwam met een oplossing: een kosjere mobiele telefoon. Eigenlijk is het heel simpel. De telefoon, die er net zo uitziet als andere mobiele telefoons, voldoet aan de regels van het rabbinaat; hij is soft- en hardwarematig gestript van alle gadgets en snufjes die ‘nietkosjere’ telefoons wel hebben. Ook heeft het toestel een rabbinaal stempel van goedkeuring, vergelijkbaar met de kasjroetverklaring voor voedingsmiddelen. Wanneer de telefoon  wordt aangezet verschijnen de woorden ‘kosjer’ en ‘goedgekeurd’ [door een rabbinaal comité voor telecommunicatie] op het scherm.

Benjamin, zijn vrouw Orli en hun kinderen hebben al jaren kosjere gsm’s. Benjamin: „Met deze telefoon kan je bellen en gebeld worden, hij heeft een rekenmachine en een alarmklok, maar je kan geen berichten versturen of ontvangen en ook niet internetten, allemaal activiteiten die in onze ogen tot ‘ongepast’ gedrag kunnen leiden.”

Meer dan tienduizend sex- en datinglijnen zijn automatisch geblokkeerd en een team van rabbijnen zorgt ervoor dat deze lijst steeds up-to-date blijft. „Steeds weer hoor ik verhalen over de ‘alles is open en alles mag’- maatschappij van onbeperkt gsm en internet,” verzucht Benjamin. „Laatst bij een hazkara (herdenkingsbijeenkomst) van een overleden grootouder zaten de kinderen ongewenste fi lmpjes te kijken.” Op veel ultraorthodoxe scholen moeten ouders tegenwoordig een verklaring ondertekenen dat zijzelf en ook hun kinderen uitsluitend kosjere gsm’s hebben. „Als je je religieuze leven een beetje serieus neemt dan hou je je aan die richtlijnen want die zijn er niet voor niets,” aldus Benjamin.

Eenvoudige telefoon

 Alle grote telefoonmaatschappijen in Israël verkopen inmiddels deze kosjere gsm’s. Volgens Ha’aretz zijn er alleen al in Israël, op een bevolking van 7,7 miljoen mensen, 400.000 kosjere gsm-gebruikers. Acht tot tien procent van de totale bevolking van Israël is ultraorthodox. Per maatschappij is het aan de eerste twee nummers van een telefoonnummer te herkennen of het kosjer is of niet. Zo beginnen de kosjere telefoonnummers van Cellcom met 76 en van Orange met 84.

„Wij spelen in op de wensen van onze klanten en of dat studenten zijn, ouderen of rabbijnen is voor ons niet belangrijk. Toen vanuit orthodoxe hoek het verzoek kwam voor kosjere gsm’s zijn we daar uiteraard op ingegaan. We verkopen er inmiddels duizenden per maand met speciale aanbiedingen zoals de Joodse kalender en chassidische ringtonen,” vertelt Galith, woordvoerder van Cellcom, de grootste mobiele telefoonmaatschappij in Israël. Ook de woordvoerder van  Orange, Yaariv, vertelt dat de kosjere gsm populair is.

Inmiddels is er een nieuw type op de markt, de Jiddisje mobiele telefoon waarop alles alleen in het Jiddisj wordt weer weergegeven. Zo gebruikt de telefoon het woord ‘Klingen’ voor ringtoon en het woord ‘Schirm Verteidikung’ voor screensaver. Benjamin: „De voordelen van een kosjere telefoon hebben niet allemaal met religie te maken. Toen ik nog een gewone mobiele telefoon had kreeg ik een paar keer per dag een sms’je met rare teksten van voor mij onbekende personen. Maar dat is niet het enige. Als je met iemand in gesprek bent die de hele tijd kijkt of er een bericht binnen is dan leidt dat af. Ook is een mobiele telefoon tegenwoordig een soort prestigeobject, ‘kijk ik heb het laatste model’. Kosjere telefoons zien er eenvoudig uit, zonder extra’s. Eigenlijk gebruiken wij de telefoon waarvoor hij bedoeld is: om te bellen en gebeld te worden.”

Telefoneren op sjabbat 

 Behalve de kosjere telefoon is er ook een telefoon waarmee je op sjabbat kan bellen zon- der de regels van de sjabbat te overtreden. Het Zomet-instituut in Jeruzalem bestaat uit een team van 25 rabbijnen die samen met ingenieurs continu op zoek zijn naar halachische oplossingen voor ziekenhuizen, het leger en andere instituten die in noodsituaties de regels van de sjabbat moeten overtreden.

Directeur van het instituut, rabbijn Dan Marans: „Het gebruik van telefoons alsook andere elektrische apparaten is verboden op sjabbat vanwege het faciliteren van stroom in het betreffende apparaat. ‘Normale telefoons’ worden niet gebruikt op sjabbat omdat zij door het intoetsen van een nummer een elektrisch circuit in de telefoon tot stand brengen. Ons instituut heeft een telefoon ontwikkeld voor diegenen die zich bezighouden met levensreddend werk. In noodsituaties is het gebruik van een gsm toegestaan, maar als er modernere technieken bestaan wordt men geacht daar gebruik van te maken.” Deze sjabbattelefoon heeft geen knoppen of schakelaars en werkt op een wisselende elektrische capaciteit; gesprekken worden tot stand gebracht door de nummers aan te raken die op een afgesloten oppervlak gedrukt zijn. Door een speciale techniek wordt na het indrukken van de toetsen niet direct elektriciteit in werking gezet. Om de zoveel tijd checkt de telefoon zelf of er een bepaalde nummercombinatie is ingetoetst. Leuk detail: twaalf van deze telefoons werden onlangs besteld door het kantoor van premier Netanyahu zodat hij in geval van crisis ook op sjabbat contact kan hebben met zijn orthodoxe medewerkers.

Internet 

 Wat geldt voor mobiele telefoons, geldt ook voor computers: het internet geeft toegang tot allerlei, voor de orthodoxie, aanstootgevende informatie. Rimon, een internetprovider, is vijf jaar geleden opgericht door Rabbijn Yehoshua Shapira, hoofd van de Ramat Gan Yeshiwa. Het is de eerste provider in Israel die veilig surfen garandeert. Jarenlang was Shapira tegen het gebruik van internet tot hij bedacht dat in plaats van ertegen te vechten hij beter met een oplossing kon komen en zo ontstond Rimon. Inmiddels zijn er meer dan tienduizend abonnees.

Shapira: „Dat moeten er veel meer worden, maar het is voor de meeste ultraorthodoxe Joden nog even wennen want offi cieel is gebruik van internet door veel rabbijnen niet toegestaan. Langzaam maar zeker ontdekken zij dat Rimon echt veilig internetten garandeert. Dat wil zeggen: zonder porno en andere verleidelijke berichten en activiteiten.”

Hoewel ook Benjamin en zijn gezin tevreden gebruikmaakt van de kosjere telefoon, blijft hij kritisch over alle beschikbare media. „Wij hadden vroeger thuis helemaal geen televisie, omdat mijn ouders vonden dat er te veel geweld werd getoond. Daarmee was ik de enige in de klas zonder tv. Als kind vond ik dat niet leuk maar wel juist. Mijn ouders hadden het toen al bij het rechte eind. De invloed van dit soort media is niet goed en moet je tot een absoluut minimum beperken.”