Toen de Bijenkorf in Amsterdam op 13 maart 1970 het honderdjarig bestaan vierde, liep dat uit op een complete chaos: de ME moest zelfs charges uitvoeren. Beroemde landgenoten als acteur Albert Mol zaten vanwege de feestelijkheden achter de kassa. De rijen werden steeds langer, maar er was niet voor iedereen plek. Toen de deuren dichtgingen, werden klanten die achter het net visten steeds bozer. Ruiten werden ingegooid, er vielen gewonden en pas nadat de ME de boel had ontzet, keerde de rust terug.
Wist u het? Het staat in het nieuw uitgekomen Memorabele Mokumse Mikmak, van Shirley Brandeis. Jarenlang maakte de schrijfster en fotografe met anderen een scheurkalender met typisch Mokumse uitspraken en stukjes lokale geschiedenis: Mokumse Mikmak. Ter gelegenheid van het jubileumjaar is de scheurkalender omgezet naar een vierdelige reeks boeken, waarvan deel 1 nu in de schappen ligt. Een geschiedenisboek, maar dan anders. Niet chronologisch ingedeeld, maar hapsnap biedt het een boeiende, verrassende kijk op 750 jaar Amsterdamse geschiedenis. Voor elke dag van het jaar is er een onderwerp, maar de jaartallen springen heen en weer van het heden naar 1275 en alles wat ertussenin zit: zeven en een halve eeuw verpakt in 365 verhaaltjes.
Brandeis dook voor het project extra diep in de archieven. “Geen Wikipedia, maar boeken en artikelen in kranten en tijdschriften.” Het resulteerde in een verzameling onbekende, vaak vergeten verhalen. Elk deel beslaat een kwartaal, het eerste januari tot en met maart. Dit jaar komen er nog twee boeken uit en deel 4 volgt in het voorjaar van 2026. “Eén boek was niet genoeg om al die verhalen te herbergen,” aldus Brandeis, “en de lezer moet niet overstelpt worden.” Het resultaat is een vrolijk een leerzaam boekje, dat je niet van het begin tot het eind hoeft te lezen, maar waar je uit kunt snacken. “Sla het bijvoorbeeld open op je verjaardag en kijk wat er die dag gebeurd is. Misschien is het recent, misschien iets van een paar eeuwen geleden.”
In nachtjapon
Als geboren en getogen Mokumer kwam Brandeis verrassingen tegen, maar ook verhalen die haar bekend waren. Zoals haar oom die bij Anne Frank in de klas had gezeten. Er staan meer Joodse onderwerpen in, vertelt de auteur, die zelf ook Joods is. Soms gerelateerd aan de oorlog, onderduik of Februaristaking, maar ook in de vorm van Joodse stadgenoten als Samuel Sarphati. Of als Heintje Davids, die net als in haar leven ook in het boek een paar keer terugkomt. Daarnaast is er ruimte gemaakt voor kleine quizjes en grappige weetjes in de Ken je Mokum Quiz. Daarin kun je je kennis testen van de stad.
Zeven en een halve eeuw verpakt in 365 verhaaltjes
“Eigenlijk is er niet zoveel veranderd. Ook vroeger werden burgemeesters uitgescholden. Al denk ik niet dat Femke Halsema in haar nachtjapon over de schutting naar de buren zal moeten vluchten, zoals burgemeester Jacob Boreel deed op 31 januari 1699,” lacht Brandeis. Dat was trouwens vanwege fake news, dat kennelijk destijds ook al bestond: het onjuiste gerucht dat begrafenissen voor iedereen onbetaalbaar zouden worden.
Het Parool roemde het boek alvast als een van de twaalf leukste nieuwe boeken van het jaar. “Een van de wethouders ontving een exemplaar, ik hoop dat het bij de burgemeester terechtkomt.” Dat Amsterdam vanwege het jubileum in de schijnwerpers staat, is niet de enige reden dat Brandeis deze ode brengt. “Het is gewoon mijn stad, ik ben op de Wallen geboren. Toen ik jong was, was het op veel plekken armoedig en lelijk. Al word ik moe van alle opgebroken straten vanwege het vele bouwen, de stad wordt alleen maar mooier.”
Shirley Brandeis, Memorabele Mokumse Mikmak, deel 1. Leessst, 180 p., € 19,95. mokumsemikmak.nl
