Honderdvier maanden. Zo lang sleepte de zedenzaak rond het Cheider en hoofdverdachte Ephraïm S. voort. In 2012 kwam een melding binnen van een dertienjarige jongen die verklaarde dat S. , docent aan de orthodox Joodse school in Amsterdam, hem seksueel zou hebben betast. Niet veel later stapten meer ouders naar voren van wie de kinderen slachtoffer zouden zijn van grensoverschrijdend gedrag door de docent.
De ontzetting was groot. Het bestuur van het Cheider schorste de leraar. De onderwijsinspectie begon een onderzoek en vervolgens werd bij de school en de ouders erop aangedrongen aangifte te doen. Dat gebeurde volgens de inspectie en minister van Onderwijs Marja van Bijsterveldt niet snel genoeg, waarop de school nog eens extra onder een vergrootglas werd gelegd. S. ging in de zomer van 2013 op alia, een voornemen dat hij lang voor de beschuldigingen aan de schoolleiding bekend had gemaakt.
In 2016 werd S. in Tel Aviv op last van de Nederlandse autoriteiten aangehouden. Daarna zat hij ruim anderhalf jaar in voorarrest, tot het proces in 2018 begon. Het OM achtte het bewijs voldoende om aan te tonen dat de verdachte ontucht zou hebben gepleegd met alle zes kinderen van wie de ouders aangifte hadden gedaan en eiste een celstraf van vijf jaar. De rechter ging daar slechts gedeeltelijk in mee. In mei 2018 werd Ephraïm S. door de rechtbank veroordeeld tot een celstraf van 24 maanden, waarvan zes voorwaardelijk. Daarmee kwam hij na de uitspraak, met aftrek van voorarrest, op vrije voeten. Daarnaast kreeg hij een proeftijd van drie jaar en mocht hij vijf jaar lang niet als docent werken. De straf viel lager uit dan geëist, omdat er in vijf gevallen niet genoeg bewijs was om misbruik vast te stellen, lichtte de rechtbank toe. Wel werd hij veroordeeld voor het misbruiken van de dertienjarige jongen. Die beschuldigde hem ervan zijn geslachtsdeel, schouders en nek te hebben gemasseerd.
Nachtmerrie
Het waren slopende jaren voor alle betrokkenen. Het Cheider kwam door de zaak steeds vaker en heftiger onder vuur te liggen. Landelijke media besteedden artikelen aan de zaak, met koppen in chocoladeletters. Zowel de verdediging van S. als het OM besloten hoger beroep aan te tekenen. Op 8 februari kwam daar een nieuw vonnis uit: vrijspraak.
Volgens het gerechtshof zijn de verklaringen van de destijds dertienjarige scholier authentiek, maar wordt de beschuldiging van het betasten van het geslachtsdeel niet ondersteund door ander bewijs. Het hof noemt het masseren van nek en schouders van de jongen ‘ongepast’, maar dit kan niet als ontucht worden aangemerkt.
Bijna negen jaar na de eerste melding lijkt de Cheiderzaak nu eindelijk afgesloten. Ephraïm S. reageert in het NIW voor het eerst hoe hij op deze nachtmerrie voor alle partijen terugkijkt. Dat doet ook een aantal andere hoofdrolspelers.
Kafaësk
Ephraïm S. , de vrijgesprokene
Wat betekent deze uitspraak voor u en uw familie?
Wij zijn blij en opgelucht dat er een einde is gekomen aan de hel waarin ik de afgelopen acht jaar en acht maanden heb geleefd, maar we zijn er ook kapot van. Mijn vertrouwen in de samenleving en in het bijzonder in onze rechtsstaat is voor altijd beschadigd.
Hoe heeft u dit proces ervaren? Kunt u het na al die jaren eindelijk afsluiten?
Ik ben vernederd, gekleineerd en jarenlang in Israël en Nederland gevangengezet. Mijn strafzaak is uitgebreid in de nationale en internationale pers naar voren gebracht. De berichtgeving, gevoed door het Openbaar Ministerie, was vaak onjuist, ronduit tendentieus en totaal niet gebaseerd op de feiten. De Nationale Ombudsman heeft hierover al in 2013 een vernietigend oordeel geveld. Het OM heeft zich daarvan overigens niets aangetrokken en mij daarmee nog verder beschadigd. Het is kafaësk dat ik in feite geconfronteerd werd met niet alleen een OM dat in mijn ogen niet zocht naar de waarheid, maar ook met een trial by media waarbij steeds negatieve en onjuiste informatie over mij naar de pers is gelekt. Met name naar De Telegraaf, waarin vreselijke artikelen over mij verschenen. Dit is niet bepaald wat in onze rechtsstaat wordt bedoeld met ‘onschuldig tot het tegendeel is bewezen’. Die illusie ben ik helaas in de achterliggende tijd armer geworden. Men nam klakkeloos alle roddels over mij over.
Als ik kijk naar de manier waarop de politie de verhoren afnam, en als ik de uitgeschreven verslagen van de politie vergelijk, dan kan ik tot geen andere conclusie komen dan dat vanaf het begin het doel van het onderzoek is geweest mij veroordeeld te krijgen. Die verhoorverslagen kreeg ik trouwens pas na lang aandringen van mijn advocaten. Zij hebben meer dan tachtig onregelmatigheden gevonden, die een totaal ander beeld geven dan wat de politie in eerste instantie had opgeschreven. Dat is verbijsterend. Waarom en hoe kon dit alles gebeuren? Die vragen zullen mij altijd blijven bezighouden, maar voor mijn toekomst is het te laat. Ik zal nooit meer in het onderwijs kunnen werken. Deze strafzaak heeft niet alleen mijn carrière, maar ook mijn leven kapotgemaakt. En dat in een land dat een rechtsstaat pretendeert te zijn.
Zou u nu nog als docent willen werken?
Nee, werken als leraar beschouw ik als een levensgevaarlijke baan, omdat deze strafzaak mij heeft geleerd dat je geconfronteerd kan worden met onterechte beschuldigingen en dat je in een dergelijk geval van de staat geen enkele bescherming hoeft te verwachten. Erger nog, de staat blijkt ineens je grootste vijand te zijn. Voor mijn gevoel laat deze strafzaak zien dat iedere leraar in Nederland vogelvrij is.
‘Deze strafzaak heeft niet alleen mijn carrière, maar ook mijn leven kapotgemaakt’
Heeft u het gevoel dat uw naam nu gezuiverd is? De beschuldiging van grensoverschrijdend gedrag blijft wel staan.
Het hof heeft geoordeeld dat de verklaringen van alle kinderen uit mijn klas zo onbetrouwbaar zijn, dat zij niet als bewijs kunnen worden gebruikt. Uw suggestie dat de beschuldiging van grensoverschrijdend gedrag blijft bestaan, is in mijn ogen onjuist. Ik heb mij nooit schuldig gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag en het hof heeft dat ook niet geoordeeld.
Wat verwacht u dat deze zaak zal betekenen voor de rest van uw leven?
Wat mij is aangedaan, kan niet worden teruggedraaid. Dat geldt ook voor de schade die deze strafzaak mij heeft berokkend. Ik hoop dat mij een toekomst gegeven is waarin deze nachtmerrie naar de achtergrond verdwijnt. Daarbij is van groot belang hoe mijn verdere rehabilitatie en de berichtgeving daarover vorm krijgt.
Onjuist en onvolledig onderzoek
Geert-Jan Knoops, advocaat van de verdediging
Geert-Jan Knoops voerde samen met Carry Knoops-Hamburger en Joske de Koning de verdediging.
Wat is uw mening over het verloop van het proces?
Het is een uniek, langlopend en complex strafproces geweest waarin wij, samen met deskundigen, als verdediging van de heer S. gedurende bijna negen jaar veel eigen onderzoek hebben verricht en moeten verrichten in het kader van waarheidsvinding. Dit onderzoek heeft aangetoond dat het initiële justitieonderzoek onjuist en onvolledig is uitgevoerd. Ook in hoger beroep hebben wij dat aangevoerd. Wij hebben de heer S. vanaf de uitleveringszaak bijgestaan en ervaren hoe mentaal zwaar dit strafproces voor hem en zijn familie is geweest, met name omdat hij steeds met klem en gemotiveerd de aanklachten bestreed.
‘Wij hebben er altijd op vertrouwd dat de rechters de beschuldigingen als onjuist zouden beoordelen’
Had u deze uitkomst verwacht?
Wij hebben steeds in deze uitkomst, algehele vrijspraak, geloofd en erop vertrouwd dat de rechters zouden inzien dat de beschuldigingen onjuist waren.
Ephraïm S. heeft ruim twee jaar in voorarrest gezeten voor een misdrijf waar hij nu onschuldig aan is bevonden. Gaat u hiervoor een schadevergoeding eisen?
Hoewel juridisch een dergelijke schadevergoeding in verband met het lange voorarrest van de heer S. mogelijk is, achten wij het op dit moment niet opportuun op die kwestie in te gaan. Het belangrijkste voor hem is nu dat hij is vrijgesproken en hopelijk zijn leven weer kan oppakken. Het lange strafproces is zeer ingrijpend voor hem geweest. Het heeft zijn leven voorgoed veranderd. Hij zal eerst hiervan moeten herstellen.
Hoe hoog acht u de kans dat het OM nog in cassatie gaat?
Het arrest van het hof is juridisch en feitelijk zeer gedegen onderbouwd. Het hof is niet over een nacht ijs gegaan. Het heeft in hoger beroep vier dagen aan de zaak besteed. Gelet hierop zou een cassatieberoep niet voor de hand liggen. Maar dit is uiteraard aan het Openbaar Ministerie om te beslissen.
Grote teleurstelling
Margreet de Boer, advocaat van de kinderen
Hoe komt de uitspraak aan bij uw cliënten?
De teleurstelling is groot. Vooral bij ‘kind 2’, de destijds dertienjarige jongen. Aan de andere kant is er een schrale troost: het hof heeft wel duidelijk gezegd dat zijn verklaring helder, consistent, gedetailleerd, betrouwbaar en authentiek is. Maar dat de zaak nu sneuvelt op het ontbreken van steunbewijs … dat is problematisch in zaken van seksueel misbruik. Het gaat om incidenten waar nooit iemand bij is, dus steunbewijs is per definitie heel moeilijk te vinden. De jongen voelt zich wel gesterkt en zei: “Het maakt mij allemaal niet uit wat ze ervan vinden, want ik weet wat er gebeurd is en hij weet het ook.”
‘Het maakt mij allemaal niet uit wat ze ervan vinden, want ik weet wat er gebeurd is en hij weet het ook’
Wat is uw mening over de vrijspraak?
Het is juridisch interessant. In principe beoordelen de rechtbank en het gerechtshof het bewijs ongeveer gelijk. Alleen liet de rechtbank al dat aanvullende bewijs, zoals verklaringen van mensen die de massages hebben gezien, wel meetellen. En dat mag ook, volgens de richtlijnen die de Hoge Raad daarvoor heeft gegeven. Het hof zegt dat nu anders te wegen, dat het niet voldoende steunbewijs is. En wat ik daarin jammer vind, is dit: het hof vindt dat het feit dat hij gemasseerd is wel bewezen kan worden en dat dat ongepast is. Alleen is dat niet per definitie iets seksueels. En omdat het dat niet is, kan het niet meetellen als steunbewijs voor iets wat wel seksueel is. Daar zou je, zeker in het licht van eerdere uitspraken, wel vraagtekens bij kunnen zetten.
Denkt u dat het OM in cassatie gaat?
Ik ga daar niet over, dat is aan het OM. Ikzelf zou zeggen dat de verschillen in weging tussen rechtbank en gerechtshof daar wel aanleiding toe zouden geven. Er zijn veel zaken waar het echt alleen om het wegen van de feiten gaat. Dan heeft cassatie weinig zin. Dit gaat echt over welke juridische kwalificatie je kan koppelen aan zo’n bewijsmiddel. Daarover zou de Hoge Raad nog iets kunnen zeggen.
Reputatieschade
Herman Loonstein, voorzitter van het Cheider
Wat betekent deze uitspraak voor de school?
Ik hoop dat het dossier nu gesloten kan worden. De zaak heeft de gemoederen binnen en buiten het Cheider erg beziggehouden. Hoewel het Cheider geen partij was in de strafzaak, hebben wij altijd gezegd het juiste te hebben gedaan. Wij hebben conform protocol en wet- en regelgeving gehandeld. De docent is meteen geschorst en wij hebben de kwestie dadelijk gemeld bij de politie en de vertrouwensinspecteur. Media hebben altijd extra interesse in Joodse zaken en dat heeft de zaak geen goed gedaan. Dat komt omdat veel mensen zich met de zaak hebben bemoeid, ook uit de kehila.
Het heeft er uiteindelijk toe geleid dat de minister tot een aanwijzing is gekomen dat een onderzoek moest worden ingesteld naar het Cheider. Nu spreekt niemand minder dan het Gerechtshof Amsterdam vrijspraak uit. Dat zegt wel wat.
Naar aanleiding van de zedenzaak is de onderwijsinspectie een groot onderzoek gestart. Hoe denkt u daar nu over?
Ik denk dat het gepast zou zijn als de minister die in 2018 opdracht gaf voor het onderzoek, uitsluitend gebaseerd op de zedenzaak uit 2012, zou zeggen: ‘Bestuur van het Cheider, misschien ben ik toch te hard van stapel gelopen. En wat dat uw school allemaal gekost heeft, willen we vergoeden.’
‘Media hebben altijd extra interesse in Joodse zaken en dat heeft de zaak geen goed gedaan’
Het is allemaal ten koste gegaan van financiële middelen die de school anders voor de kinderen had gebruikt. En natuurlijk ook de reputatie van de school die hierdoor geschaad is. Wij konden veel meer weerleggen. Dat hebben wij niet gedaan, omdat we in een heel lastige positie naar de media toe zaten, die het Cheider wilden zien bloeden. Omdat het ging om de privacy van kinderen, waren wij niet in staat een gedetailleerd weerwoord te voeren. Die privacy was voor ons belangrijker dan verhalen in de media. Nu het hof met veel deskundigen tot deze conclusie komt, lijkt het mij duidelijk dat het Cheider geen blaam treft. Hopelijk kunnen ook de aangevers nu rust vinden.
In beraad
Klaas Jan Bos, OM-woordvoerder
De persvoorlichter van het OM laat weten dat de uitspraak van het hof wordt bestudeerd. “We kunnen nog niets zeggen over cassatie. Daar zijn we nu over in beraad.” Op de beschuldigingen van de verdediging over het handelen van het Openbaar Ministerie, ontving het NIW nog geen reactie.
Abonneer op het NIW
