Foto: Bennett en Poetin in Sotsji, Rusland, 22 oktober vorig jaar credit: Kobi Gideon GPO
Even gloorde er hoop aan de horizon. Op zaterdag 5 maart werd bekend dat Naftali Bennett naar Moskou was gevlogen voor een ontmoeting met Vladimir Poetin. En dat nog wel op sjabbat. Zou de (modern-) orthodoxe Israëlische premier de religieuze regels overtreden als hij daar geen bijzonder goede reden voor had? Een kwestie van pikoeach nefesj: levens redden gaat voor. Vandaar de hoop, die nog eens werd versterkt toen bekendgemaakt werd dat Bennett na een gesprek van drie uur met de Russische president doorgevlogen was naar Berlijn voor verder overleg met bondskanselier Olaf Scholz.
Uiteindelijk bleek ook Bennett niet de diplomatieke en militaire patstelling in Oekraïne te kunnen doorbreken, maar het feit dat juist de Israëlische premier als bemiddelaar gezien wordt tussen twee landen in oorlog, is op zich al opzienbarend. De Joodse staat is meestal een van de conflictpartijen met of over wie onderhandeld moet worden, geen potentiële vredesstichter. De reden waarom Naftali Bennett aanvaardbaar is als bemiddelaar voor beide partijen, ligt in de goede betrekkingen die Jeruzalem onderhoudt met zowel Rusland als Oekraïne. En natuurlijk in de warme band met de Amerikanen. Anders dan bij conflicten in het Midden-Oosten zelf, is Israël aanvaardbaar voor alle betrokkenen, inclusief de soms zo kritische EU-landen.
Warme banden
Israël heeft geen andere keus dan zowel Kiev als Moskou te vriend te houden. Oekraïne en Rusland herbergen beide forse Joodse gemeenschappen. Wanneer de definitie in de Israëlische Wet op de Terugkeer erbij wordt gepakt – personen met één Joodse grootouder en hun gezinnen – leven er in Oekraïne tussen de 300- en 400 duizend Joden. In Rusland is dat ongeveer de helft, rond de 160 duizend. Daarnaast heeft Israël zelf ongeveer 1,2 miljoen Russisch sprekende inwoners. Genoeg redenen om warme banden met beide landen aan te houden.
Dat is niet altijd gemakkelijk: Rusland steunt traditioneel verschillende vijanden van de Joodse staat diplomatiek en militair. De legers van Iran en vooral Syrië – en daarmee dus ook Hezbollah en in iets mindere mate Hamas – hebben vooral Russische wapens. Maar Vladimir Poetin was tot nu toe een realist in zijn Midden-Oostenbeleid en waakte ervoor het militair sterke Israël tot vijand te maken. Een voorbeeld hiervan zijn de vele luchtaanvallen die de IAF uitvoert in Syrië om te voorkomen dat Iran en Hezbollah er militair een vaste voet aan de grond krijgen. Daarbij vermijdt de Israëlische luchtmacht Russische doelen en gebruiken de Russen op hun beurt hun luchtdoelraketten niet. Moskou zou zelfs de Syriërs verboden hebben hun door Rusland geleverde ultramoderne S-400 raketsysteem tegen Israëlische vliegtuigen te gebruiken.
Spagaat
Minister van Buitenlandse Zaken Yair Lapid liet zich al verschillende malen uit over de spagaat waar zijn regering in zit. Israël stemde bij de Verenigde Naties mee met de veroordeling van de Russische inval in Oekraïne, maar blijkbaar tilde Poetin daar niet zo zwaar aan dat hij Bennett onaanvaardbaar zou achten als bemiddelaar. Aan de andere kant weigert Israël categorisch wapens te leveren aan Oekraïne, ondanks vertwijfelde pleidooien van president Volodimir Zelinski hem het befaamde Iron Dome-raketafweersysteem te sturen. Zelenski sprak al in het openbaar zijn teleurstelling uit over de weigering van Jeruzalem, maar ook hij lijkt Bennett te hebben vergeven, getuige zijn dankwoord na de vredesmissie van de Israëlische premier naar Moskou. “Gesproken met Naftali Bennett. Hem bedankt voor Israëls bemiddelingspogingen. Gediscussieerd over manieren de oorlog en het geweld te beëindigen,” schreef de Oekraïense president dinsdag op Twitter.
Zelenski en Bennett spraken elkaar liefst vier keer tussen zaterdag en dinsdag. Dat wijst erop dat de rol van Israël als bemiddelaar tussen Moskou en Kiev nog niet is uitgespeeld. Uiteraard hebben beide zijden in het conflict er groot belang bij enige vorm van diplomatieke communicatie via een acceptabele derde partij open te houden, zelfs terwijl de strijd op het slagveld hevig verder woedt. Tegelijkertijd wil Bennett graag die rol blijven vervullen. Enerzijds om de positie van de Joodse gemeenschappen in Oekraïne en Rusland te kunnen beschermen, anderzijds omdat de rol van vredesstichter in deze verschrikkelijke oorlog wonderen doet voor het internationale aanzien van de Joodse staat. Toch is er kritiek. In The Times of Israel noemde Rusland expert Uriel Epshtein de gedachte dat Bennett een rol kan spelen in het diplomatieke proces ‘zel!edrog’. Epshtein denkt dat Poetin de premier slechts gebruikt om tijd voor een overwinning op het slagveld te winnen
Abonneer op het NIW
