Netanyahu door de knieën

Palestijnse moslims bidden voor de ingang met veiligheidspoortjes van de Tempelberg. Foto: Yonatan Sindel/Flash90

Palestijnse extremisten grepen het plaatsen van veiligheidspoortjes op de Tempelberg aan om te rellen en te moorden. Met succes lijkt het, nu de Israëlische regering de poortjes weghaalt. Of is er een deal gesloten?

In één klap twee ernstige conflicten oplossen, het is de droom van elke politicus. Toen maandagavond Israëlische veiligheidsagenten begonnen de metaaldetectoren bij de Tempelberg weg te halen, leek dit het begin van de terugkeer naar een gespannen normaliteit in Jeruzalem. Praktisch op hetzelfde moment reed een konvooi van de Israëlische ambassade in Amman, over de Allenbybrug het door Israël gecontroleerde deel van de Westelijke Jordaanoever binnen. De belangrijkste persoon in het konvooi was niet ambassadeur Einat Schlein, die samen met het voltallige, twintigkoppige diplomatieke personeel Jordanië verliet. Nee, het was een beveiliger van die ambassade.
Zijn naam is nog niet vrijgegeven door de autoriteiten, premier Netanyahu sprak om veiligheidsredenen slechts van ‘Ziv’, maar de ambassadebewaker was 24 uur eerder het object geworden van een ernstige diplomatieke rel tussen de twee buurlanden. Zondagmiddag was een 17-jarige Palestijn, Mohammed al-Juwaida, naar het appartement van de bewaker gegaan om deze te helpen bij zijn verhuizing. In plaats van de toegezegde hulp, trok Al-Juwaida een mes en stak in op de Israëli. Deze trok zijn pistool en schoot de aanvaller dood. Helaas raakte hij hierbij ook de Jordaanse eigenaar van het appartement, deze overleed korte tijd later aan zijn verwondingen. De beveiliger, lichtgewond, spoedde zich naar de ambassade, de enige plaats in Amman waarvan hij wist dat hij er relatief veilig zou zijn.
Dat viel tegen. Jordaanse veiligheidstroepen omsingelden de ambassade. Om te voorkomen dat een woedende menigte haar zou bestormen (dit zou niet de eerste keer zijn: in september 2011 braken relschoppers in Caïro de Israëlische ambassade binnen, waarna zes medewerkers door Egyptische commando’s uit een safe room moesten worden bevrijd), maar ook om de staf te verhinderen het gebouw te verlaten. De Jordaanse politie wilde de veiligheidsagent ondervragen, maar Israël weigerde dit pertinent met een beroep op de diplomatieke onschendbaarheid van de bewaker.

Bondgenoot
Premier Netanyahu probeerde wanhopig de Jordaanse koning Abdullah te bereiken om de angel uit het conflict te halen, maar het lukte hem zondagavond niet de koning aan de lijn te krijgen. Abdullah bevond zich ook in een lastig parket, ondanks de Palestijnse meerderheid in zijn land en soms tenenkrommend antisemitische retoriek van parlementariërs en opiniemakers in Amman, is Jordanië Israëls betrouwbaarste partner (om niet te zeggen trouwste bondgenoot) in de regio. De druk op Abdullah was de dagen voor het incident met de ambassadebeveiliger al fors opgelopen vanwege het conflict rond de Tempelberg.
In het hele Midden-Oosten kwam het vorige week tot massaprotesten tegen het plaatsen van metaaldetectoren bij de toegang tot Haram ash-Sharif (de Arabische benaming) in Jeruzalem. Het is na Mekka en Medina de heiligste plaats binnen de islam: de profeet Mohammed zou er op een nacht door het gevleugelde paard Buraq naartoe zijn gebracht (deze reis noemen moslims de mi’raj) en er met de zielen van de profeten uit de Bijbel hebben gebeden in wat nu de Al-Aqsamoskee is. Daarna zou hij vanaf de Rotskoepel naar de hemel zijn opgestegen. Na de aanslag van drie Palestijnse terroristen op de Tempelberg, waarbij zij op 14 juli twee (Druzisch-)Israëlische politieagenten vermoordden, had de regering in Jeruzalem metaaldetectoren geplaatst bij de toegang tot de Dome of the Rock en de Al-Aqsa.

Waren de veiligheidsmaatregelen van de Israëli’s echt zo vreemd, zo provocerend?

Dit leidde tot gewelddadige protesten door Palestijnse moslims, aangewakkerd door Mahmoud Abbas’ aankondiging van een ‘Dag van Woede’ en oproepen van verschillende imams tot jihad om de heilige plaatsen van Al-Quds (de Arabische naam van Jeruzalem) ‘te bevrijden’. Een vreemde situatie deed zich nu voor: het werd gepresenteerd alsof de veiligheidspoortjes het probleem waren, ook in de Nederlandse pers. RTL-verslaggever Olaf Koens tweette bijvoorbeeld: “Cameratoezicht, detectiepoortjes bij de Tempelberg in Jeruzalem zorgt voor golf van geweld.” Maar waren de veiligheidsmaatregelen van de Israëli’s echt zo vreemd, zo provocerend, dat zij verantwoordelijk waren voor een geweldsgolf?

Veldslag
Islamitische pelgrims die Mekka bezoeken tijdens de hadj worden voor zij de stad in mogen uitgebreid gecontroleerd op wapens en explosieven, en rond de heilige plaatsen zelf hangen honderden veiligheidscamera’s. Niet ten onrechte, in juni nog werd er een zelfmoordterrorist onderschept. En in 1979 woedde er in de Grote Moskee in diezelfde stad twee weken lang een ware veldslag tussen het Saoedische leger en honderden opstandelingen die het huis Saoed ten val wilden brengen. Ook de St. Pieter in Rome heeft metaaldetectors in gebruik en – dichter bij de Tempelberg is onmogelijk – om bij de Klaagmuur te komen, worden gelovigen ook onderworpen aan controles met veiligheidspoortjes en -camera’s.
Nodeloos te zeggen dat geen van deze broodnodige veiligheidsmaatregelen ooit hebben geleid tot demonstraties, laat staan gewelddadige onlusten. Maar zoals zo vaak in het Midden-Oosten gaat het niet om wat er wordt gedaan, maar door wie. Vergelijk de wereldwijde stilte wanneer islamistische opstandelingen in Aleppo Palestijnse vluchtelingen uitmoorden, met de massale protestacties tegen de Gaza-oorlog in 2014. Er bestaat geen twijfel over dat wanneer het niet de Israëlische regering, maar Al-Waqf – de islamitische stichting die de Tempelberg beheert – was geweest die had besloten tot verscherpte veiligheidsmaatregelen, daar geen haan naar had gekraaid.
Maar nu de Joodse ‘bezetter’ veiligheidspoortjes plaatste weigerde de meerderheid van de gelovigen de Tempelberg te betreden, en de weinigen die dat toch deden werden snel tot de orde geroepen. Mahmoud Abbas dreigde onmiddellijk alle contacten met de Joodse Staat te verbreken. De Palestijnen beschuldigen de Israëlische regering ervan de status quo rond de Tempelberg te willen veranderen en het gebied in alle opzichten – dus ook religieus – onder Israëlisch beheer te willen brengen. De autoriteiten in Jeruzalem ontkennen deze beschuldiging met klem. Desondanks kwam het vorige week tot gewelddadige onlusten waarbij ten minste drie Palestijnen om het leven kwamen. Bloedig dieptepunt was de moord vrijdag op de 70-jarige Yosef Salomon en zijn kinderen Chaya (46) en Elad (36) in hun huis in Halamish op de Westelijke Jordaanoever. De terrorist, de twintigjarige Omar al-Abed, had op zijn Facebookpagina aangekondigd ‘te sterven voor [de] Al-Aqsa[moskee]’.

Afschrikkende werking
Ook de aanval in Amman zou een ‘wraakactie’ voor het conflict rond de Tempelberg zijn geweest, waarmee de cirkel rond is. Immers, Al-Waqf is een door het Jordaanse koningshuis in het leven geroepen organisatie en dus heeft koning Abdullah een stevige vinger in de religieuze pap van Al-Aqsa en Rotskoepel. Zoals gezegd kreeg Netanyahu aanvankelijk de Jordaanse koning niet te pakken, maar via president Donald Trump, zijn schoonzoon Jared Kushner en Israël-adviseur Jason Greenblatt kwam het toch tot een quid pro quo: Netanyahu haalde de gehate poortjes bij de Tempelberg weg en Abdullah liet de staf van de Israëlische ambassade in Amman vertrekken, inclusief bewaker Ziv.
Eind goed al goed? Niet helemaal. Netanyahu kreeg direct nadat de metaaldetectoren werden verwijderd de wind van voren vanuit de rechtervleugel van zijn eigen partij en regering. Twee ministers uit Netanyahu’s kabinet zeiden niets van de beslissing te begrijpen. Minister van Cultuur Miri Regev zei dat ‘je geen veiligheidsexpert hoeft te zijn om te begrijpen dat metaaldetectoren een afschrikkende werking hebben’ en viceminister van Buitenlandse Zaken Tzipi Hotovely sprak er haar twijfel over uit dat het weghalen ervan de gemoederen tot bedaren zal brengen: “Het plaatsen van de detectoren was een legitieme actie. Als het je bedoeling is [onlusten] uit te lokken, is elk excuus geldig.”

‘Als het je bedoeling is [onlusten] uit te lokken, is elk excuus geldig’

Vooralsnog lijkt Hotovely een punt te hebben, Al-Waqf heeft de gelovigen opgeroepen de Tempelberg te blijven boycotten, uit protest tegen de plaatsing van nieuwe, ‘intelligente’ camera’s (onder Arabieren in Jeruzalem deed onmiddellijk het gerucht de ronde dat de Israëli’s ermee onder de kleren van de gelovigen kunnen kijken, en dat zij kanker veroorzaken). Maar te verwachten valt dat na verloop van tijd de situatie naar normaal zal terugkeren. De ‘knieval’ van Netanyahu en zijn quid pro quo met koning Abdullah zullen dan hun vruchten hebben afgeworpen. In ieder geval tot de volgende aanslag.