Op glad ijs

In de spoedsessie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties stemde Israël voor veroordeling van de Russische invasie in Oekraïne. De Joodse staat bekijkt de mogelijkheid mee te werken aan sancties en analyseert de consequenties daarvan in economisch en vooral politiek opzicht. Humanitaire hulp aan Oekraïne wordt al vanaf het begin van het conflict geboden. Dinsdag vertrok een derde lading hulpgoederen naar Polen, die van daaruit naar Oekraïne worden gebracht. Ook zijn er medische teams aanwezig . “Wij hebben een morele, historische en ethische verplichting daar deel van uit te maken,” stelde de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Yair Lapid.

Maar de militaire hulp waarom Oekraïne heeft gesmeekt, blijft uit – in elk geval rechtstreeks. De belangrijkste reden van die terughoudendheid is dat Israël de goede betrekkingen met Poetin niet in de waagschaal wil stellen. Dat heeft te maken met de Russische invloedssfeer aan de grens met Syrië bij de Golanhoogte. Feitelijk heeft Israël daar een veiligheidsgrens met Rusland. Er ligt een overeenkomst met Poetin: wanneer Israël militaire dreiging in Syrië, zoals wapentuig en verplaatsingen vanuit Iran, te gevaarlijk vindt, zal Rusland niet ingrijpen bij Israëlische acties in het land van Assad.

Daarnaast wonen er nog altijd zo’n 160 duizend Joden in Rusland die Poetin tot nu toe beter behandelt dan veel van zijn voorgangers. Israël zelf heeft een populatie van zo’n 1,2 miljoen inwoners van Russische afkomst. Velen van hen hebben nog familie in Rusland wonen. Van Amerika, de belangrijkste bondgenoot, heeft het land het advies gekregen zo voorzichtig mogelijk te handelen.

Intermediair
Tot nu toe is ongeveer de helft van de 15 duizend in Oekraïne woonachtige Israëli’s geëvacueerd. Daarbij waren enkele Syrische, Egyptische en Libanese staatsburgers. Daarnaast zijn er volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken ongeveer 180 duizend Oekraïners die op basis van de Wet op de Terugkeer naar Israël zouden kunnen emigreren. De eersten zijn inmiddels al in het land aangekomen, vooral via Polen, een grote logistieke operatie (lees op pagina 14-15 wat organisaties als Maccabi en Christenen voor Israël daarvoor doen). Het ministerie: “Het is nog lang niet voorbij, maar ons uitgangspunt is duidelijk: we zorgen voor Israëli’s en voor Joden, en onze harten gaan uit naar de inwoners van Oekraïne.”

Israël onderhoudt uitstekende contacten met Oekraïne. Dat blijkt eens te meer uit het verzoek van president Zelenski aan Israël om te bemiddelen in het conflict. Premier Naftali Bennett gaf daar gehoor aan en had zondagochtend een telefoongesprek van anderhalf uur met president Poetin. Intussen waren al voorbereidingen voor onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland aan de grens met Wit-Rusland in gang gezet. De uitkomst van het gesprek tussen de Russische en Israëlische leiders is niet bekendgemaakt. Bennett heeft verklaard beschikbaar te blijven als intermediair tussen de twee landen in oorlog.

Realpolitik
Intussen is de publieke opinie in Israël veel eenduidiger. Uiteraard is duidelijk waar de tienduizenden immigranten van Oekraïense afkomst staan. Velen hebben nog familieleden in hun vaderland wonen, die nu onder Russisch vuur liggen. Maar ook inwoners van Russische afkomst nemen duidelijk stelling voor Oekraïne.

Mensenrechtenactivist Natan Sharansky, die jaren gevangen zat in Rusland en als hoofd van het Jewish Agency zorg draagt voor de immigratie naar Israël, drong deze week aan op een ‘duidelijk moreel standpunt’. Sharansky is geboren in Donetsk, de stad in het oosten van Oekraïne die al sinds 2015 wordt bezet door Russen en pro-Russische separatisten. “Realpolitik wint het op dit moment van morele helderheid,” verklaarde hij. “Het zij zo. Het is geen lafheid van ons land daarvoor te kiezen. We zitten nu in deze situatie omdat Rusland, vanwege de slappe houding van het Westen, het luchtruim boven onze regio beheerst. Om ons tegen Iran te verdedigen, is het essentieel dat we goede banden met Rusland houden.”

Dat Israël gebruik kan maken van de goede contacten met beide landen, is ook in Europa doorgedrongen. De Duitse premier Olaf Scholz bracht dinsdag een bliksembezoek aan Bennett. Sinds de Russische inval in de Krim in 2014 heeft Israël voor miljarden aan wapens verkocht aan landen rondom Rusland.

Maandag werd de Israëlische Roman Brodsky doodgeschoten door Oekraïense soldaten. Zij zagen hem aan voor een Tsjetsjeen die voor de Russen zou vechten. De eerste Israëli’s van Oekraïense afkomst hebben zich inmiddels als vrijwilliger in het Oekraïense leger gemeld.