Ruzie om restauratie

Gedonder bij de restauratie van de Uilenburgersjoel: de oorspronkelijke architect is ontslagen en door het plan van de nieuwe denkt de progressieve gemeente Beit Ha’Chidush dat de synagoge niet langer voor diensten te gebruiken is.

SUS-voorzitter Maurits Jan Vink voor de sjoel.

Door: Joram Bolle en Barry Vingerling

De progressief-Joodse gemeente Beit Ha’Chidush wil een advocaat inhuren om ten strijde te trekken tegen de nieuwe restauratieplannen van de Uilenburgersjoel, waarin de gemeen te haar diensten houdt. In augustus heeft de Stichting Uilenburgersjoel (SUS), de architecten van de renovatie, Salomons Architecten, ontslagen. En uit de plannen van de nieuwe architect zou volgens voorzitter Daniel Cil Brecher van Beit Ha’Chidush, een van de huurders, blijken dat er van het Joodse karakter van de sjoel weinig over zal blijven. Het gebouw zou verworden tot een evenementencentrum. Brecher: “Er zijn in het nieuwe plan ruimtes verdwenen die wij gebruikten voor het opslaan van onze spullen. Omdat de sjoel al als verhuurcentrum gebruikt wordt, hebben wij verrijdbare meubelen, zoals een aron hakodesj en een bima. Die kunnen we straks niet meer kwijt. Er komt een te kleine lift, maar we kunnen toch niet elke dienst alles helemaal uit elkaar schroeven en weer in elkaar zetten?”

Het pand in de oude Jodenbuurt heeft een grootse historie, maar na de Tweede Wereldoorlog vonden er lange tijd geen Joodse activiteiten plaats in de Uilenburgersjoel. Het gebouw kwam in 1954 in handen van de gemeente Amsterdam en deed achtereenvolgens dienst als opslagplaats, restauratieatelier en evenementenlocatie. Pas in 2013, toen de gemeente het overdeed aan de Stichting Uilenburgersjoel, leek het dat er weer Joodse toekomst in het gebouw zat. Onder leiding van voorzitter Maurits Jan Vink wilde SUS dat de

Uilenburgersjoel zou gaan dienen als centrum voor Joodse cultuur. De sjoel zou verhuurd worden voor evenementen met een Joods en nietJoods karakter en ook bestemd zijn voor religieuze diensten. Sinds 1997 had de progressiefJoodse gemeente Beit Ha’Chidush er al een plek in de en die bleef na 2013 behouden.

‘Wij zien onszelf nu als beschermers van het Joodse karakter van het gebouw’ Daniel Cil Brecher

Meubels verplaatsen
Volgens Beit Ha’Chidush-voorzitter Brecher zijn er punten uit het nieuwe bouwplan waaruit zou blijken dat er met de religieuze invulling weinig rekening wordt gehouden: “Er zitten opeens twee gigantische gaten voor deuren in de achterkant van de synagoge, waar normaal de aron hakodesj staat. Die leiden naar het terras. In de sjoel wordt door de bouw van een extra verdieping de lichtinval ook compleet anders, terwijl je rondom naar de hemel zou moeten kunnen kijken. Je kunt discussiëren over wat een synagoge precies is, maar op deze manier wordt het lastig er nog diensten te houden. Helemaal als er in de toekomst een minder progressieve gemeente zou willen komen. Die gaan echt niet op sjabbat de meubels verplaatsen.”

Voor bepaalde onderdelen waarop het nieuwe plan afwijkt van het oorspronkelijke, is nog geen vergunning door het stadsdeel verleend. Volgens Beit Ha’Chidush ligt het probleem niet alleen bij SUS: de gemeente moet er voor zorgen dat de huidige plannen niet worden toegestaan. Brecher: “We hebben er eigenlijk geen geld voor, maar we hebben een advocaat in de arm genomen. Wij zien onszelf nu als beschermers van het Joodse karakter van het gebouw, tegen wil en dank.”

Alternatieven
Inmiddels zijn de ontslagen architecten ook van plan naar de rechter te stappen. Ze willen dat hun honorarium alsnog door SUS wordt betaald, zegt Daniel Cil Brecher. De oude architecten hebben veel ervaring met synagogen en waren al sinds 2008 bij de Uilenburgersjoel betrokken. Toen volgens hen bleek dat er minder geld beschikbaar was, hebben ze alternatieven aangedragen om bepaalde zaken goedkoper te maken. Voor een reactie verwijst Salomons Architecten naar hun advocaat, maar die laat niks horen ondanks herhaalde verzoeken per telefoon en e-mail.

Beit Ha’Chidush heeft een bouwkundige gevraagd de nieuwe plannen te bekijken en te beoordelen op kwaliteit, haalbaarheid en of de invulling van de verschillende functies van het gebouw gewaarborgd is. Per mail schrijft hij hem: “Waarom hij (Salomons, red.) aan de kant is geschoven is voor mij onbegrijpelijk, zeker nu hij er al zo lang bij betrokken is, het gebouw door en door kent en allerlei varianten kan uitwerken. Zijn plan heeft bovendien de instemming van Monumentenzorg. Nog onbegrijpelijker is het dat de nieuwe vergunningsaanvraag is gedaan op basis van een plan dat op veel punten kwaliteit mist.”

‘Beit Ha’Chidush past in het plan, maar ze zijn autonoom om te beslissen of ze meedoen of niet’ Maurits Jan Vink

Tonnen te duur
Volgens voorzitter Maurits Jan Vink van SUS is Beit Ha’Chidush niet goed op de hoogte van alles wat er speelt. Het budget is niet veranderd: ruim een miljoen euro, waarvan zo’n 700.000 euro uit allerlei fondsen en de rest uit leningen. De kosten van het oude plan waren simpelweg te hoog. Vink: “De aannemers kwamen met offertes die echt tonnen te duur waren. Vervolgens bleken er grote risico’s in die plannen te zitten. De aanpassingen die de architect maakte, leidden niet tot een plan dat binnen het budget zou blijven.” Daniel Cil Brecher vermoedt dat het anders zit: “Afgelopen juli zat ik nog met Vink om de tafel, omdat ik misschien een geldschieter had voor een half miljoen euro. Die is afgehaakt omdat hij geen vertrouwen in het plan had.”

Met de bouwvergunning voor de aangepaste onderdelen denkt Vink dat het wel goed komt: “Welstand heeft het goedgekeurd, de constructieberekeningen zijn goedgekeurd, de brandweer heeft ernaar gekeken en nu moet het nog geformaliseerd worden in een vergunning bij de gemeente.” En voor Beit Ha’Chidush is gewoon ruimte, zegt Vink: “De bergruimte is er wel, te bereiken via de trap of de nieuwe lift. Beit Ha’Chidush past in het plan, maar ze zijn autonoom om te beslissen of ze meedoen of niet. Het is niet dat het Joodse karakter verloren gaat als Beit Ha’Chidush er niet meer wil zitten, hoewel het wel verandert.” Stadsdeel Centrum laat weten dat er voor de delen van het bouwplan waarvoor de vergunning nog niet gereed is, een bouwstop geldt. Een woordvoerder zegt in te schatten dat er begin november een besluit ligt over de bouwvergunning.