Switch

De collectieve misdraging van ongeveer duizend allochtonen van Arabische herkomst tijdens de jaarwisseling in Keulen heeft het vluchtelingendebat in Duitsland en elders doen kantelen.

Bondskanselier Merkel moet gas terugnemen om dit jaar niet de verkiezingen in enkele deelstaten te verliezen. Aan het ‘Wir schaffen dass’ zijn voorzichtig de woorden mits en tenzij toegevoegd. Vluchtelingen worden niet langer met knuffelberen en snoep op de stations verwelkomd en een protestbeweging als Pegida lijkt meer dan ooit de wind in de rug te hebben.

Van die protestbeweging ben ik evenmin gecharmeerd als van handtastelijke allochtonen op een Oudejaarsavond in Keulen. In de Duitse (Joodse) pers is regelmatig gewezen op het feit dat Pegida, zo het al zelf niet antisemitisch is, als een magneet op antisemieten blijkt te werken. Bij alle grote bijeenkomsten van deze beweging zijn neonazi’s en de NPD (Nationaldemokratische Partei Deutschlands) prominent aanwezig. Het lijkt in dit opzicht op de situatie rond het Vlaams Belang twee decennia geleden, toen deze partij de grootste partij in Vlaanderen dreigde te worden met als verkiezingsleuze ‘Grote kuis’. Een bokshandschoen was het symbool. Buitenlanders moesten eruit, eigen volk eerst. Toen was er overigens geen sprake van aanrandingen of andere vormen van wangedrag door buitenlanders.

Partijleider Filip Dewinter, zelf absoluut geen antisemiet, wist zich op basis van deze mantra’s gesteund door een aanzienlijk deel van het Vlaamse electoraat met een collaboratie of SS-verleden. Hij heeft weliswaar getracht enkele keren het interne leiderschap te zuiveren van dit tuig, maar uiteraard kon hij niet voorkomen dat men wel massaal op zijn partij bleef stemmen. Toen na vele jaren bleek dat Vlaams Belang nooit in welke regering dan ook kon komen, kalfde de aanhang af om te switchen naar de fatsoenlijker NVA (Nieuw-Vlaamse Alliantie).

Gemene zaak
Maar nu blijkt – dankzij Keulen – Dewinter opeens weer de wind in de rug te hebben. In geheel Europa lijkt het licht voor xenofobie, islamofobie en antisemitisme plotseling op groen te staan. In feite is alleen Geert Wilders de uitzondering waar het antisemitisme betreft. Maar daar staat weer tegenover dat hij in het Europees Parlement gemene zaak maakt met Le Pen en andere fel antisemitische partijen.
Dat alles maakt het me moeilijk in het lopende debat een duidelijke positie in te nemen, anders dan met de dooddoener dat vreemdelingen die zich misdragen eruit moeten. Kunnen wij als Joden, die zelf vluchteling waren, ons achter een antivluchtelingenbeweging scharen die naast islamofoob ook antisemitisch is? Het antwoord lijkt me duidelijk. Maar evenmin kunnen wij het als burgers van een democratisch en geciviliseerd Europa gedogen dat onze veiligheid door vluchtelingen wordt bedreigd.

Toch denk ik dat de Joodse gemeenschap met een gematigde en genuanceerde benadering gediend is

Het is moeilijk om een redelijk midden in het debat te vinden. In dit opzicht laten de gematigde middenpartijen het veelal afweten. Het innemen van een gematigd standpunt wordt immers door Wilders uitgelegd en uitgebuit als lafhartig. Toch denk ik dat de Joodse gemeenschap in Europa, en zeker ook in ons land, juist met een gematigde en genuanceerde benadering gediend is.
Tussen ‘Wir Schaffen dass’ en het sluiten van de grenzen ligt een enorm terrein braak. In sommige debatten kan men het met beide partijen deels eens zijn. Dat is verre van lafhartig, maar veeleer een blijk van redelijkheid en wijsheid.