Verbijstering over Benima

De hoogste verbazing is ontstaan over de lezing die Tamarah Benima uitsprak in haar Rede van Fryslân op 27 oktober in de Statenzaal van het Provinciehuis in Leeuwarden, op uitnodiging van commissaris van de Koning Arno Brok. De rede wordt sinds 2012 jaarlijks gehouden en is een initiatief van toenmalig commissaris van de Koningin John Jorritsma. In haar lezing waarschuwde Benima voor de dreiging dat Nederland sluipenderwijs een totalitaire samenleving zal worden. Ook de woke-beweging kwam er niet best van af. Opvallend voor de geestelijk leidster van een Joodse gemeenschap, Beit Ha’Chidush, die zichzelf graag presenteert als een ‘moderne progressieve’ gemeente en zich erop beroept een van de meest inclusieve kehilot van Joods Nederland te zijn. Ook is Benima de rabbijn van de Progressief Joodse Gemeente Noord-Nederland Beth haTsafon.

In haar betoog zijn aanduidingen terug te vinden die we vooral kennen uit de hoek van complottheoretici en antivaxers: big pharma, big media en big tech. En de Great Reset is een term die door complotdenkers en aanhangers van QAnon wordt gebruikt om aan te duiden dat ‘de elite’, financiële en wereldleiders, een nieuwe wereldorde zou willen scheppen. Het meest verbazingwekkend in haar betoog was de volgende passage:

“Let wel, alle mensen die op welk niveau ook beleid uitstippelen, of het nu bij de overheid, in de wetenschap of zelfs bij big tech en big pharma is, hebben de allerbeste bedoelingen. Daarvan ben ik overtuigd. Maar ik weet me ook, zeg ik als Jodin, gewaarschuwd door wat er in nazi-Duitsland plaatsvond. De beleidsmakers toen, op ieder niveau, dwars door de samenleving, hadden het beste voor met iedereen. Ook toen ze Joden als ‘een gevaar voor de volksgezondheid’ aanmerkten. Ook toen ze een oorlog startten tegen het toenmalige ‘virus’. Speel dus niet met vuur door mensen in onze samenleving weg te zetten als ‘gevaar voor de volksgezondheid’, zoals minister De Jonge met regelmaat doet.”

Deze woorden waren geen slip of the tongue. De tekst was door de rabbijn voorbereid, het was geen spontane opwelling. Analyseren we deze woorden, dan vergelijkt Benima Joden die onder het naziregime werden weggezet om wát ze waren, met antivaxers die een bepaalde keuze in het leven maken. Daarnaast: wat bedoelt Benima met de opmerking dat de beleidsmakers in de jaren dertig vanaf het begin ‘het beste hadden voorgehad met iedereen’? Het staat er echt. Wie was ‘iedereen’? Over Joden kunnen we het toch niet hebben. Burgemeester van Leeuwarden Sybrand van Haersma Buma tekende terecht protest aan en Joodse organisaties waren verbijsterd.

Vrijbrief
Extra pijnlijk zijn de woorden van Benima als je je realiseert dat vijf vooraanstaande Joodse organisaties nog geen zes weken geleden de Tweede Kamer opriepen dit soort vergelijkingen met nazi- Duitsland niet meer te maken. Zij reageerden op uitspraken van Kamerleden van Forum voor Democratie, die erom bekend staan tegenstanders van vaccinatie te zijn. Benima, geestelijk leider van een kille met zo’n 120 betalende leden, zorgt er niet alleen voor dat Kamerleden van Forum voor Democratie nu een ‘ja, maar’-antwoord hebben, ook geeft zij demonstranten die met Jodensterren op protesteren tegen de coronamaatregelen een vrijbrief.

In het eerste artikel over de gewraakte lezing, in de Telegraaf van vrijdag 28 oktober, stond vermeld dat Benima voormalig hoofdredactrice is van het NIW, de organisatie die mede de brief aan de Tweede Kamer ondertekende. Daarnaast was de rabbijn tot vorig jaar nog columniste in ons weekblad. Vandaar dat wij als eerste reageerden met de volgende verklaring:

“Redactie en bestuur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad hebben met ontzetting kennisgenomen van de uitspraken van rabbijn Tamarah Benima over het coronabeleid, dat zij vergelijkt met de opmars naar de Holocaust. Het NIW staat op het standpunt dat dit een vorm van Holocaustbagatellisering is, en ziet het als zijn taak om duidelijk stelling te nemen tegen personen die zo’n vergelijking maken. Dit geldt voor iedereen, dus ook voor Tamarah Benima, die van 1992 tot 1999 hoofdredacteur van het NIW was en tot twee jaar geleden columns schreef in ons weekblad. Wij vinden haar woorden buitengewoon ongepast en nemen er met nadruk afstand van.”

Wappierabbi
Het NIW was niet de enige die zich uitsprak. Kort daarna meldde het CJO dat het “scherp afstand neemt van de vergelijking die rabbijn Tamarah Benima gisteren maakte tussen de behandeling van antivaxers nu en de uitroeiing van de Joden in de Tweede Wereldoorlog. Die vergelijking is strijdig met onze waarden en toont een volstrekt gebrek aan realiteitszin.”

Ook het CIDI nam afstand. Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, meldt het NIW: “Dit is waanzin. Als Auschwitz Comité werken we er al tijden aan om hedendaagse vergelijkingen met de Shoa te bestrijden. Dit is natuurlijk koren op de molen van degenen die de Shoa misbruiken. Dat verwacht je niet van een Jodin en al helemaal niet van een rabbijn. Juist zij zou beter moeten weten.”

Bij het NIW stroomden de reacties binnen. U leest er een aantal op onze reactiepagina’s. Rabbijn Menno ten Brink haastte zich te zeggen dat Benima niet namens het college van progressieve rabbijnen sprak. Het Verbond voor Progressief Jodendom, waar Benima mee samenwerkt, schreef zeer geschokt te zijn “door deze misplaatste vergelijking tussen de uitroeiing van mensen om wat ze waren en de positie van de antivaxers nu, die de vrije keuze hebben zich al dan niet te laten inenten. De uitlating gaat niet alleen lijnrecht in tegen de recente oproep van de Joodse organisaties aan politiek Den Haag om dit soort vergelijkingen niet te maken, maar is ook ronduit beledigend voor slachtoffers en nabestaanden van de Jodenvervolging en voor minister Hugo de Jonge.” Volgens het college van progressieve rabbijnen droegen de woorden van Benima evenmin bij aan het vergroten van de vaccinatiebereidheid.” Het Nederlands Verbond voor Liberaal Jodendom neemt dan ook publiekelijk afstand van de woorden van rabbijn Benima. Het dagelijks bestuur schort de samenwerking met haar op.

De linksgeoriënteerde website Joop.nl sprak over een ‘wappierabbi’. Er was echter ook bijval voor haar, uiteraard van Forum voor Democratie, maar ook uit onverwachte hoek. In dat kader was de reactie van de honorair consul van Israël voor de noordelijke provincies, Arjen Lont, op Twitter opmerkelijk. Volgens hem waren de uitspraken van Benima niet triest, maar “wat triest is dat velen de waarheid niet meer kunnen verdragen. Ik heb respect voor deze Tamarah die in het hol van de leeuw opkomt voor het gesprek.”

Totalitaire staat
Federatief Joods Nederland, de organisatie van advocaat Loonstein c.s., liet weten: “Joodse ‘organisaties’ – de facto een mannetje of drie, vier die pretenderen namens Joods NL te speken – rollebollen over elkaar heen om de uitspraken van Tamarah Benima te veroordelen. De hardste en snelste veroordeling voor een citaatje in de pers … Jammer dat dat de boventoon is.” De ironie zal u niet ontgaan, omdat juist FJN een marginaal clubje is dat zich graag als spreekbuis presenteert. Het is curieus dat deze radicaalorthodoxe Joodse organisatie het opneemt voor de geestelijk leider van een superprogressieve kehila. Hier lijkt sprake te zijn van les extrèmes se touchent. Of gaat het om medestanders in politiek opzicht? Zowel Federatief Joods Nederland als Tamarah Benima bevinden zich aan de uiterste rechterkant van het politieke spectrum.

Benima heeft zich meer dan eens aanhanger van ex-president Donald Trump getoond. Het NIW ging na wat de rabbijn op sociale media te melden had. Er dook een Twitteraccount op haar naam op. In haar laatste tweet op 22 augustus 2020 schrijft zij: ‘Trump not antisemite, Bidens campaign is antisemitic’. Of het account daadwerkelijk van Benima is, kan niet met honderd procent zekerheid worden vastgesteld, maar dit standpunt verkondigde Benima ook menigmaal tegenover de NIW-redactie voordat zij in het najaar van 2020 afscheid nam. In de lezing in Friesland waarschuwde Benima dat ons land zou kunnen afglijden naar een totalitaire staat. Was het niet Trump die na de verkiezingen een democratische uitslag weigerde te erkennen?

Het hoogste goed
Ook in Beit Ha’Chidush is onrust ontstaan over de uitspraken van Benima. Het NIW vroeg om een reactie. Voorzitster Maja Mischke, politiek te plaatsen ter rechterzijde (zij schreef onder meer columns voor het rechtse weblog Opiniez), verwees naar de website van Beit Ha’Chidush. Daarop was maandagavond een verklaring verschenen. Het bestuur zegt daarin onder meer:

“Wellicht ten overvloede kan worden opgemerkt dat rabbijn Tamarah Benima donderdag niet als rabbijn van BHC sprak, noch onze gemeenschap als zodanig vertegenwoordigde. En met eveneens binnen het bestuur uiteenlopende meningen in dezen hebben we op zondagmorgen gemerkt dat juist het debat, het in gesprek gaan met elkaar, verhelderend werkt en wederzijds begrip tot stand brengt. Wat ons betreft verdient de dialoog te prevaleren boven andere middelen.”

Op welke andere middelen Beit Ha’Chidush wijst, wordt niet duidelijk, maar bronnen melden dat sommige leden van de kehila de banden met Benima wilden verbreken. Het bestuur vervolgt:

“Laten we in deze tijd van verregaande polarisatie juist proberen met elkaar in verbinding te blijven. Er zijn ook binnen BHC mensen diep gekwetst (wat overigens nooit de bedoeling is geweest van de rabbijn, zo heeft zij ons verzekerd) en zij vinden het gebruikte voorbeeld van de jaren dertig ongepast. Het roept veel emoties op. Anderen vinden de vrijheid van meningsuiting, ook van een rabbijn, het hoogste goed en willen haar geen beperkingen opleggen.”

Met andere woorden: het bestuur neemt over de visie van Benima geen positie in. Wel lezen we:

“Als bestuur hopen wij dat onze leden en vrienden – als daar behoefte aan is – eenzelfde gesprek aan kunnen gaan, met elkaar en met onze rabbijn. Zij heeft zich daartoe te allen tijde bereid verklaard. Een gesprek, zelfs een debat op het scherpst van de snede (uiteraard steeds met het volste respect voor de ander), is het enige dat ons allen als gemeenschap, maar ook daarbuiten, verder kan helpen. Diversiteit en inclusiviteit zijn belangrijke basiswaarden voor BHC en die waarden gelden voor mensen én hun meningen.”

Vraag is uiteraard of het bestuur respect heeft voor de velen die door de woorden van Benima zijn gekwetst. Samenvattend is uit deze verklaring op te maken dat het bestuur de rabbijn niet wegstuurt. Maar vicevoorzitter en penningmeester Marianne Troostwijk is inmiddels wel uit het vierkoppige bestuur gestapt. Zij liet de leden weten: “Niet alleen de Rede van Frylsân, maar ook de hele covid-19-discussie is een opmaat geweest naar deze beslissing.” Volgens Troostwijk heeft ieder mens recht op zijn mening, maar “de mening van onze rabbijn over de bestrijding van en de omgang met covid-19 staat haaks op mijn mening en haar uitingen daarover hebben mij als longcovidpatiënt gekwetst. Hierdoor vind ik dat ik niet meer objectief als bestuurslid kan functioneren.”

De voorzitter van Beth haTsafon, Lex van der Star, laat het NIW weten: “Als bestuur maken we ons ernstig zorgen over de situatie die is ontstaan. Wij beraden ons nu zowel met de leden als met de rabbijn. Er zal waarschijnlijk binnenkort een ledenvergadering worden gehouden.” Uiteraard nam het NIW ook contact op met Tamarah Benima met extra vragen. Er kwam geen antwoord.

De hele rede van Benima is terug te lezen op frieschdagblad.nl/rede-van-Fryslân.