Verplicht nummer

De Netanyahu’s bij de ontvangst van het Israëlische Olympische team

Op 6 en 7 september bezoekt de Israëlische premier Benjamin Netanyahu Nederland in het kader van de zogenaamde foraovereenkomst, die een aantal jaren geleden werd gesloten. Maar sprake van een hartelijk, warm welkom, zal er niet zijn.

Natuurlijk, Netanyahu gaat langs de koning en er staat een ontvangst gepland door de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer. Er zal gesproken worden met de Commissie Buitenland, maar de rest van het programma dat de Israëlische regeringsleider zal volgen, is een week voor zijn vliegtuig landt nog niet bekend. Vast staat in ieder geval dat er, in tegenstelling tot bij zijn laatste bezoek, in januari 2012, geen grote bijeenkomst gepland staat met de Joodse gemeenschap. Toen heerste er nog optimisme over de voorgenomen G2G-overeenkomst (= Government to Government) die Nederland en Israël met elkaar wilden sluiten. Maar oppositie in de Kamer gooide roet in het eten. Pro-Palestijnse stemmen, vooral vanuit coalitiepartner Partij van de Arbeid, zorgden voor uitkleding van de deal.
Uiteindelijk bedacht toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Timmermans een list. Het begrip G2G ging van tafel en werd verruild voor het woord ‘fora’. Zo zou de nauwere samenwerking op gebieden als (kennis)economie en wetenschap vorm moeten krijgen. Maar, het zal u als lezer van het NIW niet verbazen, tegelijkertijd moesten precies dezelfde, tot op de letter nauwkeurige voorrechten ook aan de Palestijnse Autoriteit in Ramallah worden toebedeeld. Het hele G2G-principe werd behoorlijk uitgekleed.

Vast staat dat, in tegenstelling tot bij zijn laatste bezoek in januari 2012, geen grote bijeenkomst staat gepland met de Joodse gemeenschap

Relletjes
Van het oorspronkelijke optimisme is anno 2016 geen sprake meer. Rutte bracht eind 2013 nog een bezoek aan Jeruzalem en verbleef ook enige tijd op de Westelijke Jordaanoever, waar zijn gezelschap overnachtte in het paleis van Abbas. Er werden tijdens deze handelsmissie goede zaken gedaan, omdat minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in het kielzog van Rutte en Timmermans meereisde, maar in met name de Nederlandse pers werden een paar relletjes tot buitenaardse proporties opgeblazen: een bezoek aan het Israelische waterleidingbedrijf Mekorot werd op het laatste moment afgeblazen, want het is ook actief op de Westbank, en dan was er nog gedoe rond het in productie nemen van een scanapparaat voor groente- en fruitproducten uit Gaza bij de Erez-grensovergang. Het anti-Israëlische deel van het Nederlandse journaille likte de vingers erbij af.
Hoewel beide landen het officieel weigeren toe te geven, zijn de banden intussen verder bekoeld. Een paar oorzaken die daaraan ten grondslag liggen: de vredesonderhandelingen onder leiding van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Kerry liepen in 2014, zoals insiders hadden voorspeld, op niets uit en de Israëlische parlementsverkiezingen in maart 2015 leverden onverwacht een grote overwinning voor Netanyahu’s Likoed op. Een ‘nationaal kabinet’, een coalitie met onder meer de linkse Zionist Union, bleek er niet in te zitten, dus ging Netanyahu over rechts, met onder meer Het Joodse Huis van Naftali Bennett (een voormalig protégé van Netanyahu, totdat Bennett ruzie kreeg met Bibi’s vrouw Sara). Ook traden er, in tegenstelling tot in het vorige kabinet (Netanyahu III), weer religieuze partijen toe. En toen eind mei havik Avigdor Lieberman (hij woont in nederzetting Nokdim) zich met zijn Yisrael Beitenu bij het kabinet schaarde, was een stevige meerderheid voor Netanyahu IV verzekerd. Daarmee is de linkse oppositie door Netanyahu vakkundig buitenspel gezet.

Een ‘nationaal kabinet’, een coalitie met onder meer de linkse Zionist Union, bleek er niet in te zitten, dus ging Netanyahu over rechts

Neoliberaal
In Nederland zagen veel politici het met lede ogen aan want: ‘het vredesproces’. Maar feit is dat die vrede, na de talloze aanslagen, mislukte onderhandelingen en Abbas’ weigering om zonder voorwaarden vooraf om de tafel te gaan zitten, veel Israëli’s inmiddels worst zal wezen. Veel meer geïnteresseerd zijn ze in de economie, en het moet Netanyahu worden nagegeven, zijn neoliberale economische beleid, waarvoor hij al aan het begin van het millennium als minister van Financiën de basis legde, levert het land geen windeieren op. De start-up nation bloeit en had relatief weinig last van de recessie die Europa en Amerika tot voor kort teisterde. Daar staat tegenover dat het verschil tussen arm en rijk in Israël steeds groter wordt en het land in een internationaal isolement dreigt te raken nu de rechtse koers van het kabinet zichtbaar wordt in bijvoorbeeld de bouw van nog meer huizen in nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Na jaren door zowel de Israëlische regering als Joodse instellingen buiten het land te zijn genegeerd, krijgt de BDS-beweging (Boycot, Divest and Sanctions) steeds vastere voet aan de grond, vooral in Europa, ook op Nederlandse universiteiten én in politiek Den Haag. Het bewijs daarvoor werd kortgeleden geleverd toen het CDA bij monde van Buitenlandwoordvoerder Raymond Knops de handtekening zette onder een met de Partij van Arbeid (Michiel Servaes) en D66 (Sjoerd Sjoerdsma) gebrouwen motie die de deur openzet naar sancties richting Israël als de toekomstige, door Frankrijk geïnitieerde vredesbesprekingen mislukken. En dat die besprekingen een zeer, zeer kleine kans van slagen hebben, moge duidelijk zijn. Dat weten Knops, Servaes en Sjoerdsma ook wel.

Verwend
Als het grote vriend Amerika een paar jaar geleden al niet is gelukt om de vredesbesprekingen te laten slagen, gaat een Europees initiatief het echt niet beter doen, zeker omdat de Israëli’s de Europeanen inmiddels tot op het bot wantrouwen. Jeruzalem vindt, regelmatig terecht, dat Israël wel heel gemakkelijk de zwartepiet krijgt toegespeeld, terwijl de Palestijnen met alle mensenrechtenschendingen en corruptie lijken weg te komen. Ze worden door Europa tot op het bot verwend. Contraprestaties? Ho maar.
Om nog maar te zwijgen van het terroristische bewind dat de scepter zwaait in Gaza. Na het laatste wapengekletter tussen Israël en de strook in de zomer van 2014 leek het land gestraft te worden voor het feit dat het zijn burgers zo goed beschermt. Even ter vergelijking, in de nieuwe Palestijnse stad Rawabi, op de Westbank, zal de bezoeker geen schuilkelder vinden. Niet nodig, vinden ze daar.
Netanyahu verruimt daarom internationaal zijn blik. Kortgeleden werd een succesvol bezoek aan een aantal Afrikaanse landen afgesloten en de banden met Rusland waren zelden warmer dan nu. Dat heeft ook een psychologische oorzaak: Netanyahu, die zichzelf graag profileert als sterke man, kan qua karakter gewoon beter overweg met ‘sterke man’ Poetin dan met de intellectuele Obama, die zeker na het sluiten van de deal met Iran voor hem heeft afgedaan. Ook de banden met India worden steeds belangrijker. India is dol op de technische knowhow die Israël het land kan bieden. Het aantal investeringen dat China in Israël doet is de laatste jaren explosief gegroeid. En landen als China en India kijken wel uit om voortdurend met de vinger naar Jeruzalem te wijzen.
Van dat opgeheven vingertje hebben de Netanyahu’s in het binnenland meer last, na de talloze schandaaltjes: een ijsjesrekening, onderhoudskosten voor de huishond die het echtpaar hoopte te verhalen op de belastingbetaler, en voormalige werknemers van het gezin Netanyahu die een boekje opendeden over het karakter van zijn vrouw. Nu is er een onderzoek gaande naar donaties aan de Netanyahu’s die naar buitenlandse rekeningen van Netanyahu’s zoon zouden zijn doorgesluisd. Naar verluidt gaat het om miljoenen. Maar de verwachting is dat Bibi ook deze kink in de kabel wel zal overleven. Hoewel de man zichtbaar ouder en vermoeider wordt en hij aan charisma heeft ingeboet, heeft hij één grote troef in handen: er is binnen Likoed simpelweg geen goede plaatsvervanger.