Verscheurd

Heel lang was klassieke muziek uit de mode. Hoeveel generaties zijn er niet opgegroeid zonder enige kennis van de grote drie: Bach, Beethoven, Mozart?

Gelukkig is er weer aandacht voor deze tijdloze kunstvorm, met Nederlandse voortrekkers als Paul Witteman en Tijl Beckand. Mijn favoriet, van kinds af aan: Bach. Ben je in de klassieke dans geschoold, dan weet je dat je op die manier ook heel goed uiting kan geven aan zijn muziek. Ik ken de diverse thema’s tot in mijn vezels. Wie wordt niet geraakt door ‘Erbarme Dich’? Hoe universeel, deze smeekbede.

Maar de Matthäus-Passion in zijn geheel durfde ik pas afgelopen week aan. Op de NPO werd een hemelse versie uitgezonden onder leiding van Reinbert de Leeuw. De tekst werd ondertiteld. De muziek verheft, emotioneert, is van een onaardse schoonheid, raakt het diepst van de ziel.

Dan de tekst. Schuren is een understatement. Ik brak, vooral bij het aanzwellen van het orkest bij: ‘Zijn bloed kome over ons en onze kinderen’. De muziek mist zijn impact niet. Ook de manier waarop Joden door Bach worden neergezet, raakt tot in het diepst van de ziel. Eén grote archetypische boodschap, verpakt in grote schoonheid: Joden zijn schuldig. Hoeveel ellende is daaruit niet voortgekomen? Ik voelde me verscheurd, het was als een rauwe wond.

En toen was daar een uitzending van Tijl Beckand op 14 april. Over dat jongere broertje van de Matthäus, de Johannes-Passion. Hij ontleedde de Johannes met een Joodse, een moslim en een christen. Tijl wilde verbinden. Hij probeerde dat echt. Hij zei ook, in de Liberale synagoge in Amsterdam, hoe antisemitisch die teksten zijn. Maar ja, zegt de christelijke jongen in het programma, het waren toch de Joden die Jezus hebben vermoord, hij moest gekruisigd worden volgens ‘de Jood’. Daar kwam nog een twijfelachtig animatiefilmpje achteraan.

Tijl deed een dappere poging, maar ik vraag me toch af of hij zijn doel niet voorbij is gestreefd. Bij mij blijft die diepe ambivalentie over. Die volmaakte schoonheid van de muziek. Daar tegenover de vervloekte tekst. Ik weet dat ik nu vloek in de kerk, maar is het een idee om een nieuwe, aangepaste tekst voor Bachs Passionen te schrijven? Dan zouden ook wij er zoveel meer van kunnen genieten. Gelukkig is er nog altijd ‘Air’. Zonder woorden. Beter.