Tijdens de Europese conferentie Generations 2012 kijken liberale Joden vooruit. De nadruk ligt op jongeren, godsdienstvrijheid en (ontwikkelings-) samenwerking.
Auteur: Joline Vyth
Foto: Mia Dreese
„Het liberaal jodendom is voor velen een bewuste en principiële keuze. Het is belangrijk om een Europees netwerk te creëren zodat je elkaar kunt helpen en samen sterk staat,” vertelt Emilie Kuijt. Zij organiseert samen met vijf andere jonge LJGleden het jongerenprogramma van de tweejaarlijkse conferentie van de European Union for Progressive Judaism (EUPJ) die dit jaar in Nederland plaatsvindt en door het Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom wordt georganiseerd.
„We kijken naar de overeenkomsten tussen de Europese landen, maar niet alles doen liberale Joden overal op dezelfde manier. In Nederland verschillen de sjoels al van elkaar, in het buitenland helemaal. Toch voel je overal hetzelfde gemak, je voelt je gauw thuis.” Enkele onderdelen overlappen met het reguliere programma voor volwassenen, zoals de speeches. Maar er zijn ook speciale jongerenactiviteiten waaronder een feest op zaterdagavond. „Met name het feest is bedoeld voor heel jong Joods Nederland, dus ook niet-LJG-leden zijn van harte welkom.”
Amsterdam
De EUPJ organiseert deze grootschalige bijeenkomst om de twee jaar. Dit jaar dus in Amsterdam. De openingsceremonie vindt plaats in de Nieuwe Kerk en de havdala in het Joods Historisch Museum. De speeches, workshops en lunches zijn in het gebouw van de LJG Amsterdam. „In Londen is er al lange tijd geen conferentie geweest en Genève heeft, net als Amsterdam, een nieuwe sjoel. Zij hadden het ook graag willen organiseren. Maar bij de opening van de nieuwe sjoel in Amsterdamwaren enkele bestuursleden van de EUPJ en zij waren zeer onder de indruk. Ook hebben we het voordeel dat het gebouw groot genoeg is om alle activiteiten in plaats te laten vinden,” aldus Marja Hené. Met rabbijn Menno ten Brink van de LJG Amsterdam en de Engelse rabbijn Andrew Goldstein, voorzitter van de EUPJ, stelt zij het inhoudelijke programma voor volwassenen samen. De LJG Amsterdam is groeiende, schetst Ten Brink. „Op het Europese continent is ons nieuwe gebouw zelfs de grootste sjoel. Amsterdam ligt goed in de markt. Voor de congresgangers is hier veel te zien over Joodse geschiedenis.”
Opkomst
Er heeft zich een recordaantal deelnemers aangemeld. De grootste delegatie komt uit Groot-Brittannië, schat Hené in. Daar is een grote gemeenschap doordat er tijdens de Tweede Wereldoorlog geen Joden zijn weggevoerd en Duitse Joden erheen vluchtten in de jaren 30. Maar ook andere Europese landen zijn in opkomst. „Langzamerhand ontstaan er in Midden- en Oost-Europa steeds meer liberale gemeenten,” vertelt Ten Brink. „Door het wegvallen van het communisme ontstaat ruimte voor een actiever jodendom en voor liberaal jodendom. In Spanje beginnen gemeenten op te komen, dat komt vooral ook door expats. In Warschau zijn zelfs twee liberale gemeenten. Je ziet ook dat Joden uitIsraël terugkeren naar hun wortels, bijvoorbeeld naar Polen. In Duitsland vindt de groei voor het overgrote deel plaats door Russische Joden.”
Nieuwe inspiratie
Deelnemers kunnen ervoor kiezen om het hele weekend mee te doen, of een deel ervan. „Hierdoor trekken we ook mensen aan die in de mediene zich bij de gemeenten betrokken voelen,” zegt Hené. „Zij hoeven dan niet een overnachting te boeken, maar kunnen wel een deel van het programma meemaken en de sfeer proeven.” Het sociale aspect is een belangrijk onderdeel van de conferentie. „In de loop der jaren heb ik zoveel mensen ontmoet, het is altijd fijn om elkaar weer terug te zien,” aldus Hené.
Veel mensen die actief zijn binnen gemeenschappen, zoals bestuursleden, nemen deel aan de conferentie. Hené verwacht dat zij na afloop terugkeren naar hun gemeenten met nieuwe inspiratie en ideeën. „Als liberale Joden willen wij redeneren vanuit onze kracht. We zijn allang voorbij aan het spiegelen aan de orthodoxie. In andere landen is dat ook steeds meer het geval. Zo zijn de progressieve Joden in Boedapest bijvoorbeeld altijd erg tegengewerkt. Pas de laatste jaren wordt een andere visie op het jodendom getolereerd.”
Voorzichtig positief
Maar nog niet overal bestaat volledige godsdienstvrijheid. „Op de conferentie praten we met elkaar over de toekomst van religieuze groeperingen in Europa. We proberen inzicht te krijgen in de problemen en oplossingen te bedenken,” aldus Ten Brink. „Het contact met de overheid is een belangrijk punt. Bijvoorbeeld in Hongarije bestaat veel antisemitisme en bepaalt het parlement hoe een Joodse gemeente eruit mag zien. Voor ons is dit volstrekt ondenkbaar. In Nederland hebben we momenteel te maken met andere kwesties. Zoals de verhouding van vrijheid van godsdienst tot dierenwelzijn.”
In algemene zin ziet hij ook in Nederland nog uitdagingen genoeg. „Het gaat er uiteindelijk om: hoe betrek je mensen bij de Joodse gemeenschap. Er zijn ongeveer twintigduizend Joden in ons land die nergens bij aangesloten zijn. Als Joods gemeenschapscentrum hebben we veel te bieden aan mensen die op zoek zijn naar hun Joodse wortels. Dit hoeft niet alleen op het gebied van religie te zijn, maar ook door sociaal-culturele activiteiten of bijvoorbeeld het leren van Hebreeuws.”
De afsluitende speech van rabbijn Ten Brink op zondag 18 maart heeft als thema ‘Where do we go from here?’. „Ik ben voorzichtig positief gestemd. In Midden- en Oost- Europa moeten we kijken naar de potentie van de landen. Een goede basis is het begin. Wil je gemeenschappen een sterke Joodse identiteit meegeven, dan hebben ze Joods onderwijs en inspirerend leiderschap nodig. In Nederland, Duitsland en Frankrijk is de opkomst van de islam een belangrijk punt. Onsantwoord hierop ligt in de dialoog. We moeten enorm hard werken om elkaar te leren kennen en te respecteren.”
Geoliede machine
„In deze tijd van social media leven we niet meer op een eiland. De kleinere gemeenten in Midden- en Oost-Europa kunnen van ons leren. De LJG Amsterdam werkt nu als een geoliede machine met duizend aangesloten families. Onze kennis over bijvoorbeeld onderwijs geven we graag door. Je kunt bijna spreken van ontwikkelingssamenwerking,” zegt Ten Brink.
„Andersom leren wij ook weer van anderen. Uit Groot-Brittannië heb ik jaren geleden het idee van een peutergroep meegenomen en die loopt nu alweer zestien jaar bij ons. Ook bestaat daar een groot centrum voor Joods onderwijs, waar leraren cursussen kunnen volgen en lesmateriaal op zeer professionele wijze wordt gemaakt. Door cultuurverschillen blijft het altijd maatwerk. De opkomende gemeenten zullen moeten uitvinden wat het beste bij hen past…”
Zie www.verbond.eu voor het programma en meer informatie over de conferentie.
Abonneer op het NIW
