Op 12 januari wordt in het Goethe-Institut in Amsterdam de nieuwe thriller van Boris Dittrich gepresenteerd. Een maatschappelijk thema verpakt in een spannend jasje. Het NIW sprak met de schrijver, over verleden en toekomst, over zijn zorgen en zijn optimisme.
Boris Dittrich. FOTO: ED VAN RIJSWIJK
Op een zonnige morgen vindt een spelend jongetje dat in een park in Berlijn achter een vogeltje aanloopt, een hoofd in een plastic zak. Zo begint W.O.L.F., de derde thriller van voormalig Kamerlid en mensenrechtenactivist Boris Dittrich. Wat volgt is het spannende relaas van wat er aan de vondst vooraf is gegaan, en wat er gebeurt nadat bekend is van wie het hoofd is. Uiteraard wordt al snel gedacht in de richting van IS en terrorisme, maar de zaken blijken anders te liggen. Ondertussen worden in de stad aanslagen gepleegd op Joden en worden moskeeën beklad en asielzoekerscentra in brand gestoken. Aan politiecommissaris Fatima Oztürk de taak om uit te zoeken wie erachter zit.
Lagen
Dittrich speelde al langer met de gedachte om een boek te beginnen met een lief onschuldig kind dat zoiets gruwelijks als een hoofd vindt. Het boek bevat, net als zijn eerdere romans, veel autobiografische elementen. Dittrich is al 34 jaar samen met zijn echtgenoot Jehoshua Rozenman, een Nederlands-Israëlische beeldhouwer. In 2013 verhuisden zij vanuit New York naar Berlijn, waar Dittrich zijn werk als Advocacy Director van het LHBT-programma bij mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch voortzet. “Pas toen ik zelf in Berlijn kwam wonen en de reactie van mijn partner op de stad zag, besloot ik dit boek zich hier te laten afspelen.”
Het is een thriller met verschillende verhaallijnen. Die van Fatima, die tijdens het onderzoek een anoniem telefoontje krijgt. Een anonieme getuige wil haar ontmoeten op voorwaarde dat hij niet hoeft te getuigen. Van haar collega Gerhard, die zo zijn eigen problemen heeft. “En dan is er de Joodse kunstenaar die vanuit New York met zijn partner naar Berlijn verhuist. Hij draagt de hele Joodse geschiedenis met zich mee, heeft familie verloren in de Sjoa. Eenmaal in Berlijn wordt hij gegrepen door de verschillende lagen in de stad, en het verleden begint op te spelen, ook in zijn hoofd.”
‘Ik wil liever dat mensen dat ene spannende verhaal lezen’
Het is die sfeer in de stad, het verleden dat daar permanent aanwezig is, die hem fascineert. Ook de gebouwen in de stad hebben die verschillende historische lagen. Vrienden van Dittrich kochten een appartement, goedkoop, want tijdens de Tweede Wereldoorlog was er een militair tribunaal gevestigd en werden mensen uit het verzet en Joodse onderduikers er gefusilleerd. “Het is een prachtig verbouwd appartement. Maar dan denk ik meteen: zou ik hier kunnen wonen?”
De manier waarop Duitsland de geschiedenis met zich meedraagt, dat altijd de vraag gesteld wordt: hoe kunnen we leren van het verleden, en wat gebeurt er in het heden, vormde de inspiratie voor het boek, dat meteen ook uiterst actueel is. Duitsland heet tienduizenden asielzoekers een warm welkom, maar er vinden ook bijna dagelijks aanslagen op asielzoekerscentra plaats.
Dittrich: “Op dit moment loopt de zogenaamde ‘Döner-zaak’. Een extremistische groep besloot Turken te doden, omdat ze mensen ‘wakker wilden schudden’. Maar er werd geen onderzoek naar de moorden gedaan, omdat er geen verband tussen gezien werd. Pas na acht moorden werd dat verband duidelijk en bleek dat er een extreemrechtse organisatie achter zat.” Deze groep stond model voor de antimoslim en antisemitische organisatie W.O.L.F., uit de titel van het boek.
Zorgen
Hoe kijkt Dittrich aan tegen de 1,5 miljoen vluchtelingen die dit jaar Europa binnenkomen en de denkbeelden die zij met zich meenemen? “Mijn man maakt zich daar grote zorgen over. Het is natuurlijk ook zo dat mensen uit Syrië al generatieslang geïndoctrineerd zijn met het idee dat Joden de vijand zijn en Israël vernietigd moet worden. Zij vluchten voor Assad en komen hier wonen. Er zijn heel veel goedwillende mensen die dan cursussen willen geven en praten. En dat moet natuurlijk ook, maar het blijft verontrustend. Dat wil niet zeggen dat je dan de conclusie moet trekken: ze mogen Europa niet binnen. Dat kan niet. Maar ik denk wel dat Europa van karakter zal veranderen. Dat zie je al in Frankrijk, in de banlieues. Een deel van de jongeren daar zal verlicht raken door de westerse samenleving, maar een heleboel ook niet. Het is heel moeilijk om daar concrete en tastbare oplossingen voor te bieden. Maar ik ben ervan overtuigd dat je mensen zo veel mogelijk bij de samenleving moet betrekken en kansen moet bieden. Ze niet laten marginaliseren in bepaalde wijken waar ze nooit meer uitkomen. Maar dat is echt een politiek vraagstuk.”
Een ingewikkeld vraagstuk dat hem zorgen baart. “Er zijn een heleboel mensen die het risico van een miljoen moslims die naar Duitsland komen, alleen al dit jaar, zien. Doordat Merkel en haar van oorsprong rechtse CSU in hun houding jegens het vluchtelingenbeleid aan de linkerkant staan, is er politiek terrein braak komen te liggen. Dat biedt ruimte aan een heleboel mensen om te zeggen dat ze niet worden gehoord. Grote groepen voelen zich niet meer vertegenwoordigd. Dat is een risico. En dat risico moet wel onderkend worden in de politiek, anders kunnen groepen als Pegida, in een nieuwe vorm, en met een nieuw leider, elk moment weer opspelen. Daar gaat het boek over.”
‘Ik ben ervan overtuigd dat je mensen zo veel mogelijk bij de samenleving moet betrekken en kansen moet bieden’
Schrijver
Het is niet het enige waar hij zich zorgen over maakt. Ook doet hij dat over vooroordelen jegens Joden, die zouden oververtegenwoordigd zijn in de media, reden dat er zoveel aandacht voor de Sjoa is. Over Donald Trump en zijn uitspraken over moslims: “Stel je voor dat die man de president van de Verenigde Staten wordt? Wat dat betekent voor de machtsverhoudingen in de wereld, en de haat die daardoor aangewakkerd wordt?” Over Wilders. “Zorgelijk, heel zorgelijk.” Toch noemt hij zichzelf niet pessimistisch. “Laatst zag ik een interview met Amos Oz en dan denk ik: wow, wat een denker, wat een grote genuanceerde geest. Als anderen dit zien zullen ze dat vast ook denken. Daarom geloof ik heel erg in opleiding, scholing, kansen bieden en erover blijven praten. Via Human Rights Watch kom ik een heleboel jonge mensen tegen die reizen, er is zoveel dynamiek, er zijn zoveel mogelijkheden om elkaar te inspireren. Dat staat weer tegenover al die zorgelijke verhalen.”
Het schrijven past hem goed. W.O.L.F. is zijn vijfde boek, en zijn derde fictieboek. “Ik vind het heerlijk om geïnspireerd te raken door een maatschappelijk thema. En het is nu goed te combineren met mijn werk.” Eerder schreef hij al Een blauwe stoel in Paars over zijn werk als Tweede Kamerlid, en Elke liefde telt, over zijn werk bij Human Rights Watch. Daarna verscheen de thriller Moord en brand over politiek en journalistiek Den Haag en zijn roman De waarheid liegen, over een moord op het Grand Central Station in New York. De keuze voor het thrillergenre vindt hij voor de hand liggen. Het past bij zijn strafrechtelijke achtergrond en “ik vind het heel interessant om een maatschappelijk onderwerp te brengen via een pakkend verhaal. Ik kan natuurlijk een boek schrijven over terrorisme en het importeren van religie en denkbeelden, maar ik ben geen historicus. Ik wil liever dat mensen dat ene spannende verhaal lezen, maar wel iets meekrijgen van wat er gaande is in de wereld.” Hij hoopt dat lezers van zijn roman ook iets leren over de geschiedenis. “Het verleden van het Joodse personage speelt een doorslaggevende rol in het plot. Het is wel lang geleden, maar het heeft nog steeds zijn betekenis in het heden. Dat wis je niet uit in een, twee of zelfs drie generaties.”
W.O.L.F., Boris O. Dittrich, Uitgeverij Cargo, €19,90
Abonneer op het NIW
