De gedroomde PvdA van Rob Oudkerk

Op een zonnig terras in Haarlem steekt Rob Oudkerk (70) meteen van wal. “De partij is van de leden, niet van het bestuur. Nu is er een decreet getekend. Ken je die meneer in Washington die de hele tijd decreten ondertekent?” De vervroegde fusie tussen de PvdA en GroenLinks vindt de oud-wethouder en Tweede Kamerlid geen goed plan. “De leden hebben destijds via een aangenomen motie het bestuur opdracht gegeven drie opties te bestuderen: fusie, samenwerking en alliantie. Nu wordt er op 21 juni op een gezamenlijk congres over een fusie beslist omdat ‘de internationale omstandigheden ons daartoe nopen’. Alsof Poetin en Trump zich maar enig moment zullen afvragen of de wereld zal veranderen als GroenLinks en de PvdA een jaar eerder gaan fuseren. Als je een sociaaldemocratische partij wilt opheffen, zorg dan ten minste voor een referendum onder de bijna 45 duizend leden.” 

Nu wordt over de fusie beslist door de drieduizend leden van beide partijen die op het congres verwacht worden. 

Statutair zal het allemaal wel kloppen, maar de enige drie smaken zijn fusie, fusie en fusie. De eerste de beste speeltuinvereniging zou dit niet pikken van haar bestuur. In een aantal grote gemeentes gaan de twee partijen volgend jaar apart van elkaar de gemeenteraadsverkiezingen in. Als er op 21 juni met een fusie wordt ingestemd, dan wordt de partij waar jij op hebt gestemd vier weken later opgeheven. Het is alsof ik een seizoenkaart voor Ajax koop en vier weken later in mijn stadion naar wedstrijden van PSV moet kijken. 

Ben je met de PvdA grootgebracht?

Nee, mijn ouders stemden beiden VVD. Maar ik heb wel van hen meegekregen dat Joden die de oorlog overleefden zich over het algemeen veilig voelden bij de twee grote middenpartijen, de PvdA en de VVD. Bepaalde politici van die partijen kregen van hen het vertrouwen dat je bij hen kon onderduiken als de Derde Wereldoorlog zou uitbreken. ‘Joop den Uyl woont niet voor niets in Buitenveldert’ werd er vaak gezegd. 

Je noemt jezelf een overtuigd sociaaldemocraat, geen overtuigde PvdA’er. In 2018 zegde je zelfs het lidmaatschap op, onder meer  omdat de partij niet mee wilde met een gekozen burgemeesterschap.

Zoals de generatie van mijn ouders zich thuis voelde bij de PvdA, zo voelde ik mij er steeds er minder thuis, Het was niet meer zo democratisch. Ook het buitenlandbeleid van de partij werd steeds meer anti-Israël. Niet hardop uitgesproken, maar zo voelde het wel. Toch ben ik ook altijd buitengewoon kritisch geweest op het beleid van Netanyahu. Maar vorig jaar ben ik toch weer lid geworden, tot mijn genoegen.

Toch lijken de redenen waarom jij je lidmaatschap opzegde, nog steeds te gelden.

Ja, die zijn zelfs versterkt door die fusieplannen. Maar ik hou van de sociaaldemocratie en in Nederland is de PvdA haar vehikel. Misschien kan ik zo mijn steentje bijdragen om de partij alsnog de goede richting op te krijgen. Oud-Kamerlid Lutz Jacobi zei vorig jaar: zo kan het niet langer, laten wij bij elkaar komen. Tot mijn stomme verbazing werd ik gebeld of ik ook langs wilde komen. Sinds de negen maanden waarin ons platform Rood Vooruit actief is, hebben wij een groeiend aantal sympathisanten. Naast de ‘oude hap’ onder wie Gerdi Verbeet, Ad Melkert en andere prominenten, hebben veel getalenteerde jongeren zich aangesloten, zoals Reshma Roopram en Stijn Maas. 

Dus Rood Vooruit is geen ‘generatieding’, zoals jullie weleens verweten wordt?

Als dat zo zou zijn, dan zou ik dat leeftijdsdiscriminatie vinden. De media verwijten ons nogal eens dat wij nostalgisch zouden zijn en vervlogen tijden willen doen herleven. Wij willen juist de partij voor de huidige tijd vernieuwen. Als de partijtop besluit tot een nieuwe partij, zuiver geënt op sociaaldemocratische grondslagen, zul je ons niet meer horen. Of als zij uit machtspolitieke overwegingen met een een fusie veertig zetels gaan ophalen. Ik snap dat. Maar die samenwerking leverde tot nu toe alleen maar verlies op. Waarom wordt niet serieus onderzocht waarom onze kiezers naar de NSC en PVV zijn gevlucht? Dat waren onze kiezers. Nu die partijen fors in de peilingen dalen, winnen wij die zetels nog steeds niet terug. 

‘Statutair zal het wel kloppen, maar de enige drie smaken zijn fusie, fusie en fusie’

Op één keer na heeft Nederland altijd rechts gestemd. Wil je dat doorbreken, dan moet je naar het midden bewegen en niet naar de linkervleugel. Niets ten nadele van GroenLinks hoor, goed dat die partij bestaat. Het is een belangrijke partij op het gebied van klimaat en zo, wij moeten er ook zeker mee samenwerken. Maar bij elkaar wordt het een potpourri. Wat is dat nou, ‘groen-sociaaldemocratisch’? Persoonlijk ga ik absoluut niet in een partij zitten met mensen die op een congres antisemitische moties indienen, zoals vorig jaar op een GL-congres gebeurde. 

Hoe sta je tegenover het geschipper van jouw partij en links over deze onderwerpen?

Frans Timmermans is zeker geen antisemiet. Op mijn verzoek heeft hij vorig jaar een ontmoeting geregeld met vijftien Joodse mensen en dat heeft hij uitstekend gedaan. Op zo’n manier zou hij alle verloren stemmen terug kunnen winnen. Hetzelfde geldt voor Femke Halsema. Zij heeft als enige burgemeester van een grote stad de Israëlische vlag uitgehangen. Prima burgemeester, al verschillen wij soms van mening. Ik zei er namelijk wat van dat een demonstratie tegen antisemitisme om veiligheidsredenen niet op de Dam mocht plaatsvinden. Soms spelen electorale overwegingen ook een rol. Als er nog één miljoen Joden in Nederland hadden gewoond, was het een ander verhaal geweest. 

Maar wat voor een signaal geef je af wanneer je als enige partij de omstreden speciaal rapporteur voor de Palestijnse gebieden van de VN, Francesca Albanese, ontvangt? Terwijl de andere partijen haar te pro-Palestijns vinden? Het is allemaal niet nodig en het doet Joodse mensen pijn die heel graag op sociaaldemocraten hadden willen stemmen. Joden voelen zich op dit moment steeds minder thuis in Nederland. Ze durven eigenlijk ook niet naar Israël en vragen mij soms: “Waar kunnen wij nog heen?” Wat ben ik blij dat mijn moeder dit niet meer hoeft mee te maken.  Zij zie altijd: Rob, het was zo erg, dat gaat niet meer gebeuren.”

Hoe denk jij nu over de verzuchting van jouw moeder?

Het emotioneert mij, want het liefst zou ik mijn moeder gunnen dat zij postuum gelijk krijgt. Zij heeft samen met anderen zo’n zeshonderd kinderen uit de klauwen van de Duitsers gered. Aan vijf van die kinderen, nu vitale tachtigers, heb ik haar dagboekje mogen aanbieden in het Holocaustmuseum. Dat is de plek waar mijn moeder ze over de schutting heeft getild om ze te redden. Een onvergetelijke gebeurtenis. 

Zo graag had ik voor haar gehoopt dat het nooit meer zou gebeuren en tientallen jaren ging ik daar ook van uit. Nu ben ik er niet meer zo zeker van. Mede dankzij Netanyahu, ere wie ere toekomt, is het antisemitisme in Nederland tot grote hoogte gestegen. In de jaren dertig zeiden antisemieten dat wij maar naar ons eigen land moesten teruggaan, nu zeggen antisemieten dat wij geen eigen land mogen hebben. Ik krijg steeds meer het gevoel dat Jodenhaters ons noch hier, noch daar willen hebben. Ze willen ons liever helemaal niet.

‘Een ideale PvdA is er voor de mensen die zich onveilig voelen’

Op de nieuwjaarsreceptie van het gemeentehuis sprak iemand mij aan. Hij had het erover dat op de lijst van veertien grootste Amsterdammers er zeven Joods waren. “Dat hebben jullie weer mooi voor elkaar, hè?” zei hij. Is dat antisemitisch? Ik weet het niet. Is het nare afgunst en jaloezie? Ja. Deugt die man? Nee. Ik heb tegen hem gezegd: “Eigenlijk waren het er acht, maar wij hebben er eentje afgestaan aan jullie.” 

Weet je waarom het mij zo aangrijpt? Ik ben een moederskindje, welke Jood is dat niet, en mijn moeder heeft sinds 1945 geen vreugde in haar leven gekend. Stel, ik kom aan de hemelpoort. Links van het midden mag ik er doorheen en ik kom mijn moeder tegen. Wat moet ik dan zeggen? “Beneden is het nog steeds van hetzelfde laken een pak. Het is net als in de jaren dertig en veertig.” Dat is toch geen lekker begin? Het zou zo fijn zijn als wij iets van de geschiedenis zouden leren.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Een PvdA naar jouw wens, hoe zou die met kwesties als de universiteit om moeten gaan?

Haha, een PvdA naar mijn wens, dat klinkt als de Droomvlucht in de Efteling. In het geval van de Universiteit van Amsterdam (UvA) was de Frans Timmermans van mijn gedroomde PvdA op zijn fiets gestapt en naar de bestuursvoorzitter gereden voor een gesprek. De inhoud wordt natuurlijk niet openbaar, maar meteen daarna belegt de partij een persconferentie waarin wordt meegedeeld: “De PvdA veroordeelt het besluit van de UvA de uitwisseling met de Hebreeuwse Universiteit te verbreken.

Ook met zo’n Suikerfeest op de Dam met die vlagverbranding. Het gemeentebestuur van mijn gewenste PvdA was na drie kwartier komen kijken en had gezegd: “Ruim maar weer op, want dit hebben wij niet afgesproken. Dit was een vergunning voor een religieuze iftar zonder politiek oogmerk en niet voor een politieke demonstratie.” 

Was dat het geval?

Jazeker, dat heb ik gehoord. Maar een demonstratie tegen antisemitisme mocht niet op de Dam.

Zal Rood Vooruit zo’n aanpak steunen?

Dat denk ik wel. Een ideale PvdA is er voor de mensen die zich onveilig voelen en die het moeilijk hebben. Waartoe zijn wij anders op aarde? Om te fuseren met GroenLinks, of om op te komen voor die mensen? Nu voelen veel Joden zich bedreigd. Dan ga je naast ze staan. Maar stel dat over twee maanden Rusland Polen binnenvalt, dan moet de PvdA naast de Polen in Nederland staan. Solidariteit, ken je die term nog? Het is het mooiste woord dat ooit is uitgevonden.

Uiteindelijk vergt het niet zoveel om een goede, betrouwbare politieke partij te zijn die rechtdoorzee is. Verantwoordelijke politici moeten buiten de bestaande kaders handelen om de kiezers mee te krijgen. En zij moeten steunen wat de bevolking zelf kan organiseren. Politici maken zichzelf veel te belangrijk. Ze zijn maar passanten, heel vluchtige passanten, net als ik achttien jaar geleden. Ik vond mijzelf heel wat toen ik Kamerlid werd. Maar je moet gewoon een steentje bijdragen, meer niet. 

De tijden zijn ook veranderd. Mensen kunnen heel veel zelf, zolang zij maar geholpen worden door een betrouwbare overheid. Dus niet tegengewerkt, zoals in het toeslagenschandaal of de gaswinning in Groningen. Ik zat in de commissie over de Bijlmerramp. Telkens weer blijkt dat de overheid fout met de slachtoffers omgaat. Rood Vooruit wil daarmee breken. Het is allemaal niet zo hemelbestormend en heel gewoon. Oud-Kamervoorzitster Khadija Arib heeft zich tegen de fusie uitgesproken. Lodewijk Asscher zei vorige week in De Telegraaf dat hij al in 2019 tegen een fusie was. Als dat zo doorgaat, zou 21 juni wel eens een mooie dag voor de sociaaldemocratie kunnen worden.” 

Dit weekend presenteert Rood Vooruit zijn manifest tegen de fusie.

Foto’s: Ruben Gischler