Waarom is een raadsel, maar het begrip nieuwsgierigheid heeft vaak een negatieve connotatie. Menig meisje is opgevoed met de vermaning ‘nieuwsgierig aagje’ wanneer ze te veel vragen stelde. Dat begrip stamt uit de zeventiende eeuw. Met Aagjes nieuwsgierigheid liep het in Kluchtigh Avontuurtje van ’t Nieuwsgierigh Aeghje van Enckhuysen niet goed af.
Misschien dat het woord in het Nederlands negatief klinkt omdat het woord gierig erin zit. In het Vlaams en het Engels hebben ze er een beter woord voor: curieus en curious, via het Frans afgeleid uit het Latijnse curiosus, dat ‘zorgvuldig, belangstellend’ betekent. Zouden we daarvoor geen Nederlands equivalent kunnen vinden?
Dat nieuwsgierigheid de mensheid vooruithelpt, laten de onderzoekers Katalin Karikó en Drew Weissman zien, aan wie we de mRNA-vaccins tegen het coronavirus te danken hebben. Hoewel ze jarenlang roependen in de woestijn waren, bleven zij nieuwsgierig naar de praktische uitvoerbaarheid van hun theorie, waarvan wij nu de vruchten plukken. Ook in de politiek is de curieuzeneus, zoals de Vlaming een nieuwsgierig mens noemt, onmisbaar. Kijk naar de strijd die Kamerlid Pieter Omtzigt leverde om de toeslagenaffaire boven water te krijgen: nooit zomaar iets klakkeloos aannemen, maar onderzoek verrichten, vaak tegen de stroom in.
Dankzij nieuwsgierigheid stap je in een wereld die je nog niet kent. Albert Einstein besefte dat, want hij zei: “Ik heb geen uniek talent, ik ben alleen razend nieuwsgierig.” En: “De bronnen van alle technische prestaties zijn de goddelijke nieuwsgierigheid, het instinct van de knutselende en ploeterende onderzoeker, en de constructieve fantasie van de uitvinder.” Fantasie, verbeeldingskracht: nog zo’n begrip dat niet altijd in een positief daglicht staat. Dat zag Einstein anders: “Kennis brengt je van A naar B, verbeeldingskracht brengt je overal.” Want kennis gaat over wat we weten, de verbeelding gaat over een idee dat nog te onderzoeken valt: uit het niets iets creëren. Klinkt dat niet erg als Maimonides?
Er worden prachtige oneliners aan Einstein toegeschreven, en nog altijd ontvangt het in 1955 overleden genie fanmail, zo vertelde wetenschapper en toekomstig minister Robbert Dijkgraaf in Het wetenschappelijk jaaroverzicht. Daar toonde hij een recente ansichtkaart van een jong meisje aan Einstein, die op zijn bureau terechtkwam met de tekst: ‘To Albert Einstein, I hope you will never stop being curious’. Ook Karikó benadrukte dat er zonder nieuwsgierigheid geen wetenschap bestaat.
Dat geldt net zo goed voor de journalistiek. Wij beloven u dat we in dit nieuwe jaar tot het irritante aan toe nieuwsgierig zullen blijven.
Abonneer op het NIW
